در آزمایش معروفی کودکان را به تنهایی در اتاقی می‏‌گذارند و جلوی آن‌ها یک شکلات گذاشته می‌شود و به آن‌ها می‏‌گویند که اگر از خوردن شکلات خودداری کنند به آن‌ها دو شکلات داده خواهد شد. بعدها دیده شد که آن کودکانی که حریف خود شدند و به شکلات دست نزدند، بعدها موفقیت تحصیلی و شغلی بیشتر و بهتری پیدا کردند. می‌توان همین امر را به توسعه نیز بسط داد.

در روز عید فطر مومنان به هم تبریک می‏‌گویند تبریک بابت اینکه موفق شدند بنا به دستور پروردگار یک ماه از خوردن و آشامیدن در طی روز خودداری کنند و وقتی به گذشته می‏‌نگرند نسبت به این موفقیت مبتهجند و به آن افتخار می‏‌کنند.

وقتی با مردم کشورهای توسعه‏‌یافته خصوصا آن‌ها که آخرتر از بقیه به توسعه رسیدند صحبت می‏‌کنی، می‏‌بینی که نسبت به وضعیت خود مبتهجند و با یک غروری از رسیدن به توسعه سخن می‏‌گویند. غرور بابت اینکه توانسته‌اند سختی گذار از توسعه نیافتگی را تحمل کنند.

واقعیت آنست که رشد و توسعه فردی نیز منوط به همین صبرکردن است. در دوران کودکی، کسانی که توانستند بر وسوسه‌ی بازی کردن و یا تلویزیون دیدن غلبه کنند و به سراغ کار سختِ درس خواندن بروند، شاگردان ممتاز شدند و توانستند متخصص شوند و زندگی بهتری برای خود فراهم کنند.

توسعه مرهون آنست که یک جامعه نسبت به شیرینی زودگذر پوپولیسم خودداری می‏‌کند و می‏‌تواند انتخاب‌های بهتر و بلندمدت‌تر انجام دهد. اگر تعالی فرد در گرو تقوای دینی و تعالی شغلی در برابر خودکنترلی بر وسوسه بازی و تلویزیون دیدن است تعالی جمعی در گرو چه چیزی است؟ آیا چیزی مشابه تقوای جمعی و خودکنترلی جمعی داریم؟ جامعه شناسان و اقتصاددانان بر ارجاع به این مساله از مفهوم نرخ تنزیل اجتماعی استفاده می‏‌کنند یعنی جامعه چقدر سخت یا راحت منافع زودگذر را فدای منافع بلندمدت می‏‌کند.

جامعه‏‌ای که حقوق کارمندی بالاتر را به بودجه عمرانی و ایجاد زیرساخت ترجیح دهد، جامعه‏‌ای که رضایت مصرف‏‌کنندگان را به زیان بنگاه‏‌ها اولویت دهد، جامعه‏‌ای که چاپ کردن پول را به کنترل هزینه دولت ترجیح دهد، جامعه‌ای است که صبر و تقوای جمعی ندارد و سازوکار خودکنترلی ضعیف‌تری دارد و به همین دلیل نرخ تنزیل اجتماعی بالایی دارد. چنین جامعه‏‌ای، جامعه کوتاه‌مدت خواهد بود.

آنچه که موجب می‏‌شود جامعه در مجموع صبر و اراده بالاتری داشته باشد و بلندمدت باشد، کیفیت خوب نهادهای اجتماعی است. نهادهای اجتماعی و سیاسی باکیفیت به جامعه کمک می‏‌کند تا بهتر حریف تمایل‏‌های زودگذر خود شود و منافع بلندمدت را قربانی نکند. اگر مردم مطمئن نباشند که در قبال صبر به فایده خواهند رسید صبر نخواهند کرد. نهادهای خوب این تضمین را فراهم می‏‌کنند که منابع عمومی در راستای ترجیحات مردم هزینه شود و مردم مزد صبر خود را در آینده دریافت کنند. در غیاب نهادهای خوب، انتظار صبر بر منافع کوتاه‏‌مدت بی‏‌حاصل است و زمینه برای جولان سیاستمداران پوپولیست فراهم خواهد بود.

بیایید با هم آرزو کنیم و تلاش کنیم نهادهای جمعی ما کیفیت بهتری بیابد و ما نیز به سهم خود در سمت نیروهایی قرار بگیریم که انتخاب به سمت منافع بلندمدت را پیگیری و مطالبه می‏‌کنند. اگر این‌گونه شود عید فطر جمعی ما از راه خواهد رسید و ما بابت تحمل سختی رسیدن به عید به هم تبریک خواهیم گفت. در چنین عید فطری کشورمان نیز آباد خواهد شد و ما نیز به داشتن چنین کشوری مبتهج خواهیم بود. ان‌شالله چنین شود.

@ali_sarzaeem