رکورد کسب درآمدهای مالیاتی شکست

با تحقق حدود 48 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی در 9 ماهه اول امسال، بیشترین درآمد دولت در این بخش در مقایسه با همین مدت در سال‌های اخیر کسب شد. در حالی روند درآمدهای بودجه به سمت اتکای بیشتر به درآمدهای مالیاتی حرکت می‌کند و این سهم در بودجه امسال و سال آینده نیز نسبت به دوره‌های قبل قابل توجه‌تر است که عملکرد سال‌جاری نشان از رشد این درآمدها و تحقق آنها دارد. این در حالی است که عملکرد 9 ماهه بودجه امسال نشان می‌دهد از حدود 70 هزار میلیارد تومانی که برای درآمدهای مالیاتی به عنوان بخشی از رقم حدود 100 هزار میلیارد تومانی درآمدهای دولت در بودجه عمومی پیش‌بینی شده بود حدود 47 هزار و 900 میلیارد تومان محقق شده است. درآمدهای مالیاتی به دست آمده در 9 ماه از اجرای بودجه امسال با رشد 52 درصدی نسبت به رقم 31 هزار و 500 میلیارد تومان محقق شده در همین مدت زمانی در سال گذشته همراه بوده است. اما درآمد مالیاتی دولت از ابتدا تا پایان آذر سال گذشته نسبت به 26 هزار میلیارد تومان محقق شده در این بازه زمانی در سال 1391 نزدیک به 5/21 درصد رشد داشت. براین اساس درآمد مالیاتی 9 ماهه امسال در مقایسه با دوره‌های مشابه قبل، حدود 16 هزار میلیارد تومان بیشتر از سال گذشته و 22 هزار میلیارد تومان هم بالاتر از سال 1391 است.

در اقتصادی که دولت یازدهم به دنبال عملیاتی کردن آن است قرار است سهم نفت در بودجه به حداقل ممکن برسد و کشور با درآمدهایی که بوی نفت نمی‌دهد اداره شود. دراین زمینه مالیات و صادرات غیرنفتی دو منبع درآمدی بزرگ هستند که می‌توانند کشور را بدون دلارهای نفتی به حرکت درآورد.
اما باوجود ظرفیت‌های بسیار بالایی که در درآمدهای مالیاتی وجود دارد، به دلیل معافیت‌های گسترده مالیاتی قانونی و همچنین فرار‌های مالیاتی غیرقانونی تاکنون نتوانسته‌ایم از تمام این ظرفیت استفاده کنیم. به طوری که براساس گفته‌های مفتح سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس هم‌اکنون حدود 60 درصد از اقتصاد مالیات نمی‌پردازد. مقام‌های مالیاتی کشور نیز همواره خارج بودن حداقل نیمی از اقتصاد ملی از تور مالیاتی را مهم‌ترین دغدغه خود مطرح کرده‌اند.
براین اساس درصورتی که بتوان تمام مشمولان مالیاتی را در تور مالیات قرار داد، براحتی می‌توان اقتصاد ایران را با تکیه براین درآمدها به پیش برد. اما اینکه چگونه می‌توان این ظرفیت را به حداکثر رساند و بخش‌های تاریک اقتصاد را روشن کرد، سؤالی است که پاسخ دقیق به آن می‌تواند گره گشای مشکلی باشد که اقتصاد ایران سالیان سال با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
 دولت بستر را برای پرداخت مالیات فراهم کند
محمد قلی یوسفی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه با تأکید بر اینکه بستر مناسب برای پرداخت مالیات فراهم نشده است گفت: اگر دولت فضای مناسب کسب وکار، امنیت شغلی، امنیت فردی و اجتماعی، نظم، قانون و... بسترهای لازم فعالیت و تولید را مهیا کند مردم ما نیز مانند کشورهای دیگر برای پرداخت مالیات ترغیب می‌شوند.
وی در گفت‌وگو با <ایران> گفت: رفع موانع تولید و هزینه‌های سنگین به افزایش بیشتر تولید کمک می‌کند و افزایش تولید یعنی افزایش درآمد، بنابراین اگر تولیدکنندگان و بنگاه‌ها بتوانند در فضایی مناسب درآمد بیشتری کسب کنند پرداخت مالیات نیز راحت‌تر می‌شود. به گفته این استاد اقتصاد دانشگاه، نظام مالیاتی یکی از ابزارهای دولت برای توزیع عادلانه درآمد است اما به دلیل مناسب نبودن زیرساخت‌های اقتصادی مالیات عاملی در جهت افزایش شکاف طبقاتی شده است. وی خاطرنشان کرد: به خاطر ضعف نظام مالیاتی همواره بخش‌های دلالی و واسطه‌گری از پرداخت مالیات فرار کرده‌اند اما بخش‌های تولیدی و صنعتی همیشه تحت فشار برای پرداخت مالیات قرار دارند. وی اجرای قوانین ثابت، پرداخت تسهیلات کم بهره به تولید و ایجاد امنیت اقتصادی و تغییر نکردن قوانین به طور مداوم را عاملی در جهت ایجاد فضای کسب و کار مناسب و افزایش اعتماد عمومی به دولت و در نتیجه تن دادن به پرداخت مالیات نام برد.
 بـررسـی نـظام‌‌های مـالیاتی کشورهای پیشرفته
مهدی تقوی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه نیز با بیان اینکه بر اساس آمار 40درصد جامعه از پرداخت مالیات معاف هستند گفت: در حال حاضر 40درصد از افراد مالیات می‌پردازند و 20 درصد نیز فرار مالیاتی داریم. وی به <ایران> گفت: با توجه به کاهش قیمت نفت و کاهش درآمدهای دولت درآمدهای مالیاتی نقش مهمی در جبران مقداری از منابع دارد.
به گفته تقوی برای ترغیب افراد به پرداخت مالیات بویژه الزام کسانی که از پرداخت مالیات فرار می‌کنند دولت باید با ایجاد یک تیم مطالعاتی و تحقیقاتی با بررسی سازوکارهای پرداخت مالیات در کشورهای پیشرفته افراد پردرآمد را شناسایی و مشخص کند این افراد به چه نحوی کسب درآمد می‌کنند و میزان درآمدها را به طور شفاف مشخص کند.
وی افزود: اجرای نظام مالیاتی کشورهایی پیشرفته کاری غیر ممکن نیست بلکه حساب بانکی افراد براحتی میزان درآمد و خرج افراد را مشخص می‌کند. به گفته تقوی برخی صاحبان مشاغل پر درآمد براحتی قابل شناسایی هستند و سازمان امور مالیاتی در صورت وجود نظام مالیاتی شفاف می‌تواند از آنها مالیات مناسب دریافت کند.  
 تغییر و تحول اساسی در نظام مالیاتی
همچنین محمود جام ساز، اقتصاددان در گفت‌وگو با <ایران> با اشاره به کاهش حدود 22 هزار میلیارد تومانی درآمدهای نفتی گفت: با وجودآنکه دولت در لایحه بودجه سال آینده 84 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی را پیش‌بینی کرده است اگر تمهیداتی برای وصول آن در نظر نگیرد بودجه با کسری زیادی مواجه می‌شود که کسری بودجه تبعات بسیار منفی بر اقتصاد دارد.
برای جبران کسری بودجه دولت یا باید از بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی استقراض کند که در هر دو مورد افزایش نرخ تورم و افزایش پایه پولی را خواهیم داشت یا باید از طریق گردشگری، فروش اوراق قرضه یا فروش خدمات این کسری جبران شود که این موارد نیز نمی‌تواند چندان درآمد زایی داشته باشد.
وی دریافت اصولی مالیات را تنها راهکار دولت برای کسب درآمد نام برد و گفت: طیف بسیار عظیمی از مؤدیان مالیاتی وجود دارند که به طرق مختلف از پرداخت مالیات فرار می‌کنند.
وی گفت: از طرف دیگر بسیاری از بنگاه ها، نهادهاو شرکت‌های شبه دولتی با متصل بودن به رانت‌های قدرت و ثروت از پرداخت مالیات معاف هستند یا سر باز می‌زنند که دولت ساز و کار لازم برای آنکه بتواند از آنها مالیات بگیرد را ندارد.
وی تأکید کرد: برای دریافت مالیات نیازمند تغییر و تحولات اساسی در نظام مالیاتی کشور هستیم و دولت چاره‌ای جز تغییر نظام مالیاتی و اخذ مالیات از کسانی که زیر بار آن نمی‌روند، ندارد.

منبع: ایران