علی شمس اردکانی

در ارتباط با بحث تعیین قیمت بنزین این روزها مباحث متفاوتی مطرح است. بنزین یک کالای تجاری قابل مبادله بین­المللی است که قیمت آن در حوزه خلیج‌فارس نیز به صورت تجاری تعیین می­شود. اکنون قیمت بنزین در حوزه خلیج‌فارس معمولا بین 55تا 60 سنت (معادل 1500 تومان) است. این به آن معناست که ما در کشور حتی اگر نرخ بنزین را برای همه­افراد صاحب اتومبیل شخصی 1000تومان هم در نظر بگیریم، باز هم هزینه­فرصت تامین مابه‌التفاوت نرخ بنزین دولتی تا نرخ بنزین موجود در منطقه 500تومان است. یعنی دولت هزینه­زیادی را باید متحمل شود تا اقشار شهری دارای درآمد نسبتا مناسبت (که صاحب اتومبیل هستند) از رفاه بیشتری بهره­مند باشند. این مساله باعث گسترش روندهای ضد عدالت اجتماعی در کشور می­شود. اگر بنزین جزو اموال ملی است، پس برای همه باید باشد. اینکه گروهی از افراد جامعه در یک خانوار 5-4 اتومبیل دارند و از این هزینه­ی دولت بیشتر بهره­مند می­شوند، عملا خلاف عدالت است. این یعنی دولت با دادن این نرخ بنزین به اندازه هر لیتر مصرف بنزین، 500تومان به بخش­های فاقد اتومبیل در جامعه آسیب وارد می­کند. ما اگر می­خواهیم یارانه بدهیم، باید ابتدا این یارانه را به قشر فقیر جامعه بدهیم و نه قشر غنی که از فرصت‌های بیشتری بهره‌مند هستند.

از ابتدای اجرای طرح هدفمندسازی یارانه­ها نیز مشکل ما با رئیس‌جمهور قبلی این بود که ما می­گفتیم دولت به اندازه کافی به اغنیا یارانه می­دهد. لذا لازم نیست به همه­گروه­های درآمدی جامعه یارانه نقدی و یا بنزینی داده شود. بسیاری از اشخاص در جامعه ما هستند که هیچ وسیله­نقلیه­موتوری را دارا نیستند. پس ما باید در بحث بنزین از خزانه­کشور مایه نگذاریم و اگر کسی در انتها نیاز اقتصادی داشت، از مازاد موجود در خزانه به او بدهیم. هیچ استدلالی پشت ایده­بهره‌مندی برابر همه­افراد جامعه از یارانه­ها وجود ندارد. آن هم در شرایطی که دولت فعلی به‌شدت با مشکل کسری بودجه دست و پنجه نرم می­کند. استدلال دیگر این است که قیمت حامل­های انرژی جزو قیمت‌های کلیدی در جامعه به حساب می­آیند و نمی­توان آنها را به قیمت­های ناصحیح فروخت. چه بخواهیم و چه نخواهیم حقوق و دستمزد و هزینه‌های زندگی و سایر نرخ­هایی که در اقتصاد ایران و ترکیه وجود دارند نزدیک به هم هستند.

اما قیمت بنزین در ترکیه تقریبا سه برابر ایران است. البته با این تفاوت که ترکیه به هیچ عنوان بنزین تولید نمی­کند و ما بخشی از بنزین مصرفی خود را تولید می‌کنیم. در این شرایط این انتظار را داریم تا مانند بازارهای ایران که مملو از تولیدات ترکیه­ای است، کالاهای ایرانی نیز در ترکیه دیده شوند. لذا از دید بنده از حیث روابط اقتصادی جهانی نیز این میزان نرخ بنزین به ضرر ماست. البته رشد اقتصادی ترکیه متاسفانه از ایران بالاتر است. این در حالی است که یک متر مکعب گاز در ترکیه حدود 30 سنت است (نزدیک هزار تومان) است که از ایران بسیار گران تر است و ما درحال حاضر هر لیتر بنزین را به اندازه یک متر مکعب گاز ترکیه می­فروشیم. گاز از استان‌های محروم جنوبی به سمت شمال می­آید و این درحالی است که همان استان­های جنوبی که بعضا از گازرسانی هم محروم هستند، باید برای گازی که انتقال آن به‌دلیل فاصله اندک هزینه­ای ندارد، همان قیمتی را بپردازند که مصرف­کننده­ای در تهران می‌پردازد. این درحالی است که مصرف‌کننده­ساکن تهران و یا رشت هزینه­هزاران کیلومتر لوله‌کشی و هزینه­های میلیاردی برای گازرسانی به استان­های شمالی را نمی‌پردازد. ما با مساله بنزین و یارانه‌عوامانه و پوپولیستی برخورد کردیم. چه اینکه بخش زیادی از همین قیمت بنزین در ترکیه مالیات است. برخلاف اغلب نقاط جهان پول انتقال حامل­های انرژی را مصرف‌کننده می­دهد که متاسفانه در ایران این هزینه­ها نیز برگردن دولت است. ما می­گوییم اموال کشور حراج نشود و هرکس هم در انتها نیازمند ماند از بیت‌المال بهره­مند شود. در شرایطی که دولت فعلی حقوق کارگران دولتی و معلمان حق‌التدریس را نمی­تواند پرداخت کند، هیچ دلیلی ندارد که مجبور باشد برای مصرف بنزین یارانه بدهد. این درست نیست که دولت عنوان کند که ما نمی­دانیم چه کسی دقیقا ثروتمند است. دولت به راحتی از طریق زیر نظر گرفتن مصارف افراد می­تواند به ثروت افراد پی ببرد و این بهانه وارد نیست.

منبع: آرمان