عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اقتصاد بدون نفت یک لفظ غلط است زیرا زمانی که نفت داریم یعنی دارای یک اقتصاد نفتی هستیم.

دکتر علی چشمی در گفت‌وگو با ایسنا، منطقه خراسان، با اشاره به اینکه در اقتصاد ایران مدیریت صحیح درآمد نفت وجود نداشته است، اظهار کرد: مسئله، اقتصاد بدون نفت نیست، مسئله و مشکل اساسی این است که چطور درآمدهای نفتی را مدیریت کنیم به طوری که منافعی برای ما داشته باشد ولی عوارض ناگواری به وجود نیاورد.

وی با اشاره به عوارض درآمدهای نفتی، بیان کرد: درآمدهای نفتی باعث نوسانات شدید اقتصاد کلان مانند نوسانات شدید نرخ ارز و در نتیجه تورم شد و از طرف دیگر درآمدهای نفتی باعث سوء مدیریت شده چرا که نظام اداری ما به یکسری درآمدهای بدون دردسر نامطمئن نفتی عادت کرده است. درآمدهای نفتی باعث شده بخش دولتی نخواهد خود را منضبط و پاسخگو کند و یک ارزیابی عملکرد جامع در این خصوص انجام شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه درآمدهای نفتی ابزاری برای ورود سیاستمداران دولتی به کسب‌وکارهای اقتصادی شده است، گفت: سیاستمداران و بوروکرات‌ها با این فلسفه که درآمدهای نفتی تبدیل به سرمایه‌گذاری‌های مولد شود از دهه پنجاه شرکت‌های دولتی را بوجود آوردند. در هر صنعتی از جمله بانک‌داری، پتروشیمی، ساخت‌وساز، خودرو و نفت، این شرکت‌های دولتی بودند که به پشتوانه درآمدهای نفتی شکل گرفتند و در نتیجه مدیریت دولتی وارد فعالیت‌های اقتصادی شد و ناکارآمدی خود را وارد عرصه‌های دیگر کرد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: بحث، جدا کردن درآمدهای نفتی از بودجه دولتی نیست. امروزه به وسیله صندوق‌های موجود، ثروت ملی دنیا به آن سمت رفته است که درآمد ارزی نفت را وارد اقتصاد خود نکند. برآوردها نشان می‌دهد حدود 6000 میلیارد دلار ذخایر صندوق‌های ثروت ملی در سطح جهان وجود دارند که اجازه نمی‌دهند این دلارهای نفتی نوسانات شدید اقتصادی در کشورها ایجاد کند.

وی ادامه داد: کشورهایی که از صندوق ثروت ملی استفاده می‌کنند بر اساس نیازهای مهم خود درآمدهای نفتی را در بودجه به کار می‌گیرند و مابقی دلارهای نفتی را در بازارهای مالی جهانی سرمایه‌گذار می‌کنند، برای مثال کشور نروژ حدود 700 میلیارد و امارات حدود 500 میلیارد دلار در بازارها سرمایه‌گذاری میکنند که اگر این حجم پول وارد اقتصادشان شود آثار منفی برایشان خواهد داشت.

چشمی با اشاره به ناکارآمدی حساب صندوق ذخیره ارزی و صندوق توسعه ملی در کشور، بیان کرد: در حساب صندوق ذخیره ارزی در واقع ارز از طریق مکانیسم‌های دولتی و خصوصی تبدیل به ریال می‌شد که آثار ناگوار در پی داشت. صندوق توسعه ملی نیز به همان ترتیب عمل می‌کند، وام ارزی داده می‌شود ولی همان ارزها در داخل به ریال تبدیل می‌شود.

عضو هیات علمی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص نیازهای مالی دولتی، گفت: بخش دولتی ما نیازهای مالی زیادی دارد و از هر ابزاری برای درآمدزایی خود استفاده می‌کند. اگر درآمد نفتی کشور سالی 100 میلیارد دلار هم باشد خرج می‌شود. در این شرایط اگر تحریم‌ها برداشته شود و درآمدهای نفتی افزایش یابد، این درآمدها در همین ساختار معیوب آثار ناگواری ایجاد می‌کند.

وی با اشاره به اینکه نوع و ساختارهای اساسی حکومتی ارتباط چندانی با مدیریت درآمدهای نفتی ندارند، اظهار کرد: زیرمجموعه این ساختارها اهمیت بیشتری دارند. به یک تفکیک قوا نیاز است که بتواند نهادهای لازم را برای مدیریت درآمدهای نفتی به وجود بیاورد و از آن نهادها کار بکشد، به عنوان مثال مجلسی که بتواند یک صندوق ثروت ملی با کارکرد مناسب تاسیس کند و قوه مجریه‌ای که مجبور باشد صندوق را مدیریت کند و قوه مقننه‌ای که قواعد صندوق را تخریب نکند.

چشمی با بیان اینکه در حال حاضر دولت دچار روزمره‌گی شده است، ادامه داد: دولت اهداف بلندمدت ندارد و براساس اقتضای روزمره کار می‌کند. زمانی که قیمت نفت پایین آمد هر کدام از مسئولان اقصادی کشور تحلیل‌های کوتاه‌نگرانه داشتند و پیش‌بینی‌های بلندمدت ارائه ندادند.

این استاد دانشگاه در خصوص کاهش وابستگی به نفت، گفت: بین سیاست بد و بدتر، سیاست بدتر را انتخاب می‌کنیم. در این سه سال اخیر که درآمد نفتی کاهش پیدا کرده است و امکان افزایش نرخ ارز هم وجود ندارد، دولت به هر نحوی مالیات بیشتری از تولیدکننده‌ها دریافت می‌کند، اما اگر همان درآمدهای نفتی اندک در یک بوروکراسی ناکارآمد اسراف شود بهتر از این است که از تولیدکننده مالیات‌های زیادی دریافت شود چرا که تولیدکنندگان بسیاری در سالهای اخیر زیان‌ده بوده اند.

منبع: ایسنا