عضو دانشگاه علامه طباطبایی
اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر با رویدادهای متفاوتی روبه‌رو شد. مهم‌ترین اتفاقی که سال‌جاری در بخش اقتصاد رخ داد کاهش قیمت نفت بود. این کاهش می‌توانست برای ایران به جای تهدید یک فرصت باشد چرا که با برنامه‌ریزی دقیق می‌توانیم از درآمدهای نفتی فاصله بگیریم و به جای خام فروشی نفت به سمت کالاها و محصولاتی برویم که توان صادراتی دارد اما متأسفانه به لحاظ اتکا به دلار‌های نفتی مغفول واقع شده است. ما باید به گونه‌ای در اقتصاد حرکت کنیم که هر گونه کاهش یا افزایش قیمت نفت تأثیری بر جریان عادی اقتصاد کشور نگذارد. اقتصاد کشورمان ظرفیت‌های قابل توجهی دارد که به دلیل درآمد نفتی نهفته مانده است. اگر بدرستی اقتصاد کشور مورد تحلیل قرار گیرد متوجه خواهیم شد که با کمی توجه دولتمردان به بخش‌هایی که می‌تواند برای کشور درآمدزا باشد ایران هم پتانسیل آن را دارد که مانند سایر کشورها وابستگی به پول نفت نداشته باشد.
در شرایط فعلی درآمدهای نفتی کشور بدرستی هزینه نمی‌شود از این‌رو درآمدهای اینچنینی باید در زمینه توسعه و سرمایه‌گذاری های صنعتی صرف شود. 40 سال است که این موضوع گفته می‌شود اما هیچ زمان اجرا نشده است و حتی هر ساله درآمد نفتی است که وضعیت بودجه کشور را مشخص می‌کند. درست است که برای بودجه 94 درآمدهای نفتی نقش کمتری را ایفا می‌کنند اما باید نفت و بودجه کاملاً از هم جدا شوند. ایران با حرکت به سمت درآمدهای صادراتی غیر نفتی می‌تواند ظرفیت‌های نهفته خود را آشکار کند. درآمدهای کشور به لحاظ محصولات کشاورزی، مواد پتروشیمی، گردشگری، فولاد و... رها شده است. دولت با برنامه‌ریزی در این بخش می‌تواند از پول نفت فاصله بگیرد و دیگر کاهش آن نمی‌تواند به اقتصاد لطمه وارد کند. اگرچه طی روزهای اخیر قیمت نفت روبه افزایش است و این روند ادامه خواهد داشت اما نباید خوشبینانه حرکت کنیم. اگر مجدداً طی یک اتفاق کاهش قیمت نفت رخ دهد ایران با مشکل روبه‌رو می‌شود لذا اکنون بهترین زمان برای استفاده از این فرصت است. با این نگاه افزایش قیمت به نفع کشور خواهد بود چرا که درآمد حاصل از آن صرف توسعه صنعتی کشور خواهد شد و به دلیل وابسته نبودن به درآمد نفت هر گونه افت قیمت که در پی چالش‌های سیاسی باشد نمی‌تواند ایران را شکننده کند.
موضوع دیگری که باید به آن پرداخت توجه به نیروی جوان و آموزش دیده کشور است. ما باید از ظرفیت نیروی جوان کشورمان برای اقتصاد دانش‌بنیان بخوبی استفاده کنیم. دانش باید تبدیل به تولید شود و این امر در نهایت منجر به ثروت می‌شود. اقتصاد دانش بنیان موتور محرک اقتصاد است در این خصوص باید نهادسازی کنیم. برای آنکه نهادسازی صورت گیرد باید با رانت و فساد به طور جدی مقابله کرد. از سویی دانشگاه‌ها و علم باید در خدمت تولید باشد تا پیشرفت در کشور حاصل شود. مسأله دیگر سیستم پولی و بانکی کشور است. ظرفیت‌های اقتصادی کشور توان این همه بانک را ندارد لذا وجود چند بانک تخصصی و دولتی برای کشور کافی است. بانک‌های فعلی کشور به نحوی عمل نمی‌کنند که تولید، رشد کند از این‌رو برای رشد مستمر و پایدار در کشور باید بانک‌هایی ایجاد شوند که بتوانند در رسیدن بخش تولید به هدفشان کمک کنند. برخلاف صحبت برخی‌ها که می‌گویند اقتصاد ایران مشکلات متعددی دارد باید عنوان کنم اقتصاد کشورمان مشکلی ندارد و تنها باید به مسائلی پرداخت که می‌تواند باعث پیشرفت کشور شود. اگر مواد مطرح شده بدرستی اجرا شود ضمن جذب سرمایه‌های داخلی می‌توان سرمایه‌های سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم خارج و سرمایه‌گذاران خارجی را براحتی جذب کرد. اگر بخواهیم با روند فعلی حرکت کنیم رشد اقتصادی کشور به منوال گذشته خواهد بود و تجربه 2تا 3 درصد رشد تکرار خواهد شد اما با تغییر و تحولات مطرح شده رشد اقتصادی بین 8 تا 9 درصد خواهد بود. این در حالی است که در افق 1404 نرخ رشد 10 درصد دیده شده است.
منبع: ایران