دکتر سید مرتضی افقه

بحث اشتغال و بیکاری از جمله مباحث بسیار مهم جوامع درحال توسعه است. بنابراین ایجاد فرصت‌های شغلی یا حفظ وضع موجود اشتغال از دغدغه‌های اصلی این جوامع است. اهمیت موضوع اشتغال در کشورهای درحال توسعه حتی از جوامع توسعه‌یافته هم بیشتر است زیرا با بیکاری در کشورهای توسعه‌یافته کمتر از جنبه اقتصادی، فقر مورد توجه قرار می‌گیرد زیرا با توجه به درآمد سرانه بالا از یک طرف و توزیع مناسب درآمد از سوی دیگر بیکاران کمتر با مشکل فقر مواجه می‌شوند و پرداخت بیمه‌های بیکاری مانع از ایجاد نارضایی اقتصادی خواهد شد. اما در کشورهای در حال توسعه به‌دلیل مشکلات عمومی اقتصاد و سطح پایین درآمد سرانه بیکاران نه‌تنها از جنبه سیاسی اجتماعی مورد توجه مسئولان و تصمیم‌گیران هستند بلکه فقر افراد بیکار نیز باعث دغدغه‌های بیشتر خواهد شد. معضل بیکاری در ایران سال‌هاست که به یک موضوع مزمن تبدیل شده و وزارتخانه‌های ذیربط ازجمله وزارت کار در مقاطع مختلف تلاش‌هایی درجهت تثبیت وضع اشتغال کرده‌اند.

اصولا وزارت کار قادر به تاثیرگذاری مستقیم بر ایجاد اشتغال نخواهد بود و عمده تلاش این وزارتخانه به ایجاد هماهنگی در بین وزارتخانه‌های مسئول در امر تولید یا تسهیل قوانین و مقررات مرتبط با بحث‌های اشتغال است تا موانع ایجاد فرصت‌های شغلی به حداقل برسند. تعطیلی واحدهای تولیدی طی سال‌های گذشته منجر به بیکارشدن بسیاری از نیروهای شاغل در این واحد‌ها گردید که خود منجر به تشدید رکود حاکم بر کشور شد. لذا برای رفع زیربنایی و طولانی مدت بیکاری ایجاد شده تنها راه فراهم کردن شرایط برای افزایش سرمایه‌گذاری‌های مولد  یا رفع موانع تولید در واحدهای موجود است و اقداماتی که صوری و از طریق بخشنامه و اجبار اداری است قادر به جلوگیری از تداوم ریزش شاغلان نخواهد شد. لازم به یادآوری است وزارتخانه کار طی دو دهه گذشته روش‌های گوناگون را برای حفظ اشتغال  یا محرک‌هایی برای ایجاد اشتغال در کشور تدارک دیده که به‌دلیل نگرش ساده‌انگارانه به موضوع اشتغال تقریبا اغلب این شیوه‌ها با ناکامی و اتلاف سرمایه‌های ناچیز کشور  مواجه شده است. 

سیاست‌هایی همچون وام‌های خوداشتغالی که در سال‌های گذشته به انجام رسید از آن جمله است. بنابراین وزارت کار برای اعمال وظایف خود در حفظ اشتغال موجود یا کمک در ایجاد فرصت‌های شغلی بهتر است تلاش کند تا موانع جدی و ریشه‌ای کسب و کار و افزایش تولید واقعی را برطرف کند. به عبارت دیگر از آنجا که ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش بیکاری موجود و جلوگیری از ریزش نیروهای کار فعلی مستقیما با سرمایه‌گذاری‌های مولد و جهت‌دار رابطه تنگاتنگ دارد این وزارتخانه هیچ راهی ندارد به جز اینکه با هماهنگی سایر سازمان‌ها و وزارتخانه‌های ذیربط،  مشکلات و موانع تولید را برطرف کند.

لازم به ذکر است که هر نوع سرمایه‌گذاری‌ای الزاما منجر به کاهش بیکاری نخواهد شد . برای کاهش بیکاری باید از سرمایه‌گذاری‌های مولد و جهت‌دار و با هدف ایجاد اشتغال حمایت کرد. امری که طی سال‌های گذشته مغفول مانده و به بهانه حل معضل بیکاری بعضا روش‌های غیر واقع‌بینانه و فارغ از واقعیات موجود مناطق به کار گرفته شده‌است. 

منبع: آرمان