میزگرد بررسی راهکارهای تحقق اقتصاد مقاومتی در خبرگزاری تسنیم

دینی ترکمانی اقتصاد مقاومتی را تا حدی یک راهبرد همیشگی می داند ولی معتقد است،راه حلهای داخلی مثل قطع وابستگی به نفت و افزایش مالیات یکباره ممکن نیست.ولی شقاقی تنها راه تحقق اقتصاد مقاومتی را اتکا به داخل بدون توجه به تحریم می داند.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، با گذشت حدود 5 ماه از سال و یک سال از عمر دولت یازدهم، اقتصاد مقاومتی که سیاست کلی کشور در حوزه اقتصاد برای سال 93 ابلاغ شده، هنوز راهکارهای خود را برای تحقق پیدا نکرده است. در این باره نشست تخصصی با حضور دکتر دینی ترکمانی و دکتر شقاقی از اساتید و کارشناسان حوزه اقتصاد در محل خبرگزاری تسنیم برگزار کرده شد که مشروح آن در ادامه می آید.

تسنیم: به عنوان سوال اول، بحث را از تعریف اقتصاد مقاومتی شروع می کنم.آقای دکتر دینی شما اقتصاد مقاومتی را چگونه تعریف می کنید؟

دینی: اصطلاح یا مفهوم اقتصاد مقاومتی در ادبیات اقتصادی وجود دارد که متناسب با موقعیت خاص اقتصاد موضوعیت پیدا می ­کند. این موضوعیت خاص یا در شرایط جنگ مانند جنگ جهانی اول و دوم و یا درشرایط شبه جنگی و یا موقعیت خاصی که اقتصاد با فشارهای خارجی و قیود جدیدی مواجه می­شود. در این فضا نوع مدیریت اقتصادی نسبت به شرایطی که اقتصاد در صلح و آرامش به سر می ­برد و با این مسائل برخورد ندارد قطعا متفاوت است.لذا نوع مدیریت اقتصاد کشور در هر دو شرایط اقتصادی متفاوت است در نتیجه در ادبیات اقتصادی مابه ازای عینی اقتصاد مقاومتی وجود دارد.

*دینی: اقتصاد مقاومتی برای شرایط خاص تعریف شده است

تسنیم: منظور شما از ادبیات اقتصادی، اقتصاد مرسوم است؟ آیا اقتصاد مقاومتی به صورت یک گرایش در اقتصاد مرسوم تدریس می شود؟

دینی: نه. در واقع اقتصاد مقاومتی مختص شرایطی است که عرض کردم. یعنی هر اقتصادی که در شرایط خاص به طور مثال جنگ قرار می گیرد با قیود جدیدی مواجه می­شود که نباید اقتصاد را دیگر با روش­های معمول در شرایط عادی اداره کرد. به طور مثال در شرایط عادی، اقتصاد در تخصیص ارز به گردشگری مشکلی ندارید ولی در شرایطی که غیرعادی است، محدودیت ایجاد می­شود. چون محدودیت ایجاد می­شود بنابراین باید ارز اولویت بندی شود. بنابراین ارز باید در نیازهای اساسی مثل دارو و غذا تخصیص پیدا کند و در نهایت اگر ارز اضافی باقی ماند در جاهای دیگر تخصیص داد.

بنابراین در شرایط عادی کالا به راحتی وارد کشور می­شود. چون هم درآمد ارزی وجود دارد، هم محدودیت­های دیگری وجود ندارد و از طرف دیگر  گشایش ارزی به راحتی صورت می گیرد. ولی در شرایط جنگی و شبه جنگی و یا در شرایط خاص همانند اقتصاد ایران که مورد تهاجم نیروها و فشارهای خارجی قرار گرفته است، هم مصرف و هم تقاضای کل باید مدیریت شود. در چنین شرایطی باید در حدتوان تولیدات داخلی را جایگزین تولیدات خارجی قرار دهیم تا تعادل بازارها بر هم نخورد.

بنابراین در مورد اصطلاح اقتصاد مقاومتی می­توان گفت که در تاریخ اسلام و متاخر دنیا و هم در ادبیات اقتصادی، ما به ازای عینی آن وجود دارد. به نظر من بهترین تعریف در خصوص اقتصاد مقاومتی عبارت است از مدیریت اقتصادی کشور در دوران گذاری که اقتصاد با تنگناها مواجه است. به بیان دیگر نحوه به حداقل رساندن تاثیرات تنگناهای اقتصادی در شرایط خاص است.

تسنیم: مقام معظم رهبری بارها در تبیین اقتصاد مقاومتی تاکید کرده اند که اقتصاد مقاومتی صرفا مختص تحریم­ها نیست بلکه یک راهبرد بلندمدت برای تمام دوران ها است.

دینی: وقتی شرایط عادی باشد خیلی از تصمیمات که در حال حاضر اتخاذ می شود منتفی می­ گردد. منظور من این است که اقتصاد مقاومتی، مدیریت اقتصاد در دوره گذار است. هم اکنون اگر شرایط به دهه هفتاد و هشتاد یعنی قبل از تشدید تحریم­ها برگردد محدودیت­ها ارزی که الان وجود دارد قطعا کنار می­رود و اگر درآمدهای ارزی محقق شود، محدودیت­های ارزی کنار رفته و از طرفی وارد کننده­ ها به راحتی می­توانند کالا وارد کشور کنند. بخشی قابل توجهی از این مسائل به علت محدودیت­هائی است که پیش آمده است. نکته ­ای که در این زمینه وجود دارد این است که ما چگونه باید از این شرایط استفاده کنیم تا یک تحریم را تبدیل به فرصت و استراتژی بلند مدت کنیم. ولی اگر در مذاکرات هسته­ ای به توافق برسیم که طی آن تحریم­ ها برداشته شود و صادرات نفت که 50 درصد کاهش پیدا کرده است دوباره به سطح قبلی خود برسد و از طرفی شبکه بانکی از تحریم­ ها بیرون آید، خیلی از تصمیماتی که در دو سال گذشته گرفته ­ایم مثل اولویت بندی کالاها بین ده گروه و تخصیص ارزبه تناسب اولویت­ ها و ... منتفی می­ شود.

*دینی: اینکه اقتصاد مقاومتی یک راهبرد همیشگی است، تا حدی درست است

تسنیم: آقای دکتر دینی تلقی من این است که اقتصاد مقاومتی مدل و الگوی درست اقتصادی متناسب با نیاز کشور است. تحریم­های اقتصادی نیز سبب شده تا علاوه بر شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف اقتصاد کشور خلا چنین الگویی روزافزون نمایان شود. مسلما یکی از آثار مثبت تحقق اقتصاد مقاومتی مبارزه با تاثیرات تحریم ها است. لذا اقتصاد مقاومتی یک راهبرد درست و همیشگی است.

دینی: گفته شما تا حدی درست است. می توان به اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد و استراتژی بلند مدت نگاه کرد تا تهدید را به فرصت تبدیل کنیم اما ما ناچاریم برخی از تصمیمات گرفته را به خاطر قیدهائی که با آن مواجه هستم اتخاذ کنیم. اگر برخی از این قیدها، برداشته شود بعضی از تصمیمات به جای خود برمی­گردد. اگر شما یکی دو سال گذشته را در نظر بگیرد رشد سرمایه ­گذاری و تولید ناخالص داخلی منفی بوده است و بخشی از این موارد تحت تاثیر وارداتی است که برای خطای تولید لازم است که به آن نرسیده است. وقتی درآمد سرانه نیز پائین می­ آید می ­تواند یک چرخه دومینو را شکل دهد لذا مصرف می­ تواند در بعضی مواقع منجر به رونق اقتصاد گردد و مصرف همیشه چیز بدی نیست.ترکیب کالاهای مصرفی مهم است که چقدر آن به تولیدات داخلی و چقدر آن به واردات خارجی تمایل پیدا کند و ما حتی در شرایط عادی به خصوص از درآمدهای نفتی باید درست مصرف کنیم که فرآیند توسعه به یک فرآیند پایدار تبدیل شود. در این هیچ تردیدی نیست. ولی باید این را هم بپذیریم که در شرایطی که قرار داریم اساسا انباشت سرمایه دچار محدودیت­های و انقباضات جدی شده است.

نرخ رشد اقتصادی ما در سال 91، پنج و یک­دهم درصد منفی بوده است. نرخ سرمایه­ گذاری ما 15 یا 16 درصد بوده است یعنی خیلی بیشتر بوده است و بسیاری از پروژهای سرمایه ­گذاری به خاطر نیاز ارزی متوقف شده ­اند که درآمد ارزی کاهش پیدا کرده است. خطای تولید ما کاهش قابل توجهی داشته است و کارخانه ­ها دچار مشکل شده ­اند بنابراین ما نمی­توانیم این را بگوئیم. شرایطی که در حال حاضر با آن مواجهیم با شرایط دو سال پیش هیچ فرقی نمی­کند. ما باید این را بپذیرم که این شرایط تحمیلی است. منتهی سوال این است که آثار و تنگناهای موجود را باید به حداقل برسانیم. در مرحله بعد نیز باید تلاش کنیم در مقابل اثرات منفی که بر اقتصاد کشور وارد شده به فرصت­ تبدیل کنیم. به نظر من این نگاه واقع بینانه است و منجر به تصمیمات درست می­شود.

*شقاقی: اقتصاد مقاومتی برای کاهش شکنندگی اقتصاد در برابر تکانه‌هاست

تسنیم: آقای دکتر شقاقی شما نظر خودتان را بیان بفرمائید؟

شقاقی: بسم ­الله الرحمن ­الرحیم، اقتصاد مقاومتی از دید من این گونه تعریف می­شود: مجموعه ای از تدابیر مدیریتی است که آسیب پذیری اقتصاد ملی را در مقابل تهدید­ها کاهش می­ دهد. مقام معظم رهبری در 29 بهمن 92 طی ابلاغیه ­ای ویژگی­های اقتصاد مقاومتی را بیان نمودند که بسیار مهم است. مثلا ایشان فرمودند: اقتصاد مقاومتی، یک اقتصاد پویا و پیشرو، اقتصاد عدالت بنیان و اقتصاد دانش بنیان متکی بر علم و فناوری، اقتصاد درون­زا و برون­گرا است. ایشان ویژگی­هائی نیز برای این اقتصاد شمرده ­اند که به نظر من در شرایط تحریم بر اقتصاد کشور تحمیل شده است. از طرف بحث اقتصاد مقاومتی در کشور ما مطرح شده است که دنیا نیز با مشکلات اقتصادی عدیده ­ای مواجه است. بعد از بحرانی مالی که در اقتصاد آمریکا به وجود آمد اقتصادانان مطرح آمریکایی به این بحث اشاره می­کنند که این بحران، تنها شکست مالی نیست بلکه شکست اقتصادی است. کتابی تحت عنوان سقوط آزاد نیز در همین باره نوشته شده است. محتوای این کتاب بر این موضوع اشاره دارد که اقتصاد سقوط کرده است و نیاز به یک علم اقتصاد با مبانی دیگری است تا این آشفتگی­ ها را ساماندهی کند. بعد از آن بحران اقتصادی که در آمریکا پیش آمد بیشترین ضربه را کشورهای وابسته خوردند که  اتکای آن­ها به سیستم اقتصادی جهان بود. به نظر من کشور ما کمترین آسیب را از بحران مالی دید. نه این که اقتصاد ما خیلی مقاوم بود بلکه به دلیل وابستگی اقتصاد ایران به نفت بود. نفت هم مسیر خود را طی می­کرد.

... ادامه در تسنیم