در سنین کم، هنگام بازی با همسالان در کوچه به زمین خوردم و دردم گرفت، یکی از بچه محل‌ها با کلامی آهنگین خواند: بازی اشکنک داره سر شکستنک داره.
آن روز مفهوم دقیق این جمله را متوجه نشدم اما دانستم هنگام بازی، اگر از زمین خوردن و خراش و درد و سوزش، ناله کنم جایی برای بازی نخواهم داشت و بعدتر فهمیدم راه پرهیز از اشکنک، کسب مهارت است و البته بعدترها دیدم که عده ای نه فقط مهارت حفظ خود، بلکه مهارت به اشکنک دادن دیگران (بخوانید رانت از انواع و اقسام آن) را نیز دارند.
اشکنک یا اشکلک اشاره دارد که بازی و هیجان، خالی از صدمه نیست. البته در بازی عاقلانه و به دور از هیجانات افراطی، قطعا آسیب جدی به کسی وارد نمی شود؛ یعنی انسان در هر حرفه ای که پا می‌گذارد باید به شرایط آنجا و موضوعاتی که او را تهدید می‌کند آگاه باشد و به ضرر و سود آن پی ببرد. آنگلوساکسون‌ها نیز می‌گویند
(When you play you must pay):
وقتی بازی می‌کنی باید بهایش را هم بپردازی. ماه پایانی سال ۹۸، فردی نه چندان آشنا از من در باره بورس پرسید و صادقانه آنچه می‌دانستم گفتم و هشدار دادم مراقب قواعد این بازی باشید. آن عزیز نا آشنا، شروع کرد به بد و بیراه که هرچه می‌کشیم از همین امثال شماست که چند کتاب اقتصاد خوانده اید و هیچ از بازار نمی‌دانید و اصلا چند میلیارد را یک‌جا دیده اید؟ برای جلوگیری از ادامه بحث، در یک جمله گفتم امیدوارم متضرر نشوید و من اشتباه اقتصاد خوانده باشم؛ و القصه سقوط بورس.
روزهای اخیر مطلبی عجیب دیدم که دو نمودار شاخص بورس و تورم نقطه به نقطه را کنار هم گذاشته که هم جهت با هم هستند و باز همین ربط شبهه‌ناک سراسر ایراد را دست مایه سخره ۲۵ نفر نویسنده نامه در باره اوضاع بورس، کرده اند.
الف) ابتدا در باره نمودار گول زنک شما (معنای گول زنک را در ادبیات تربیت فرزند جستجو کنید):
۱- نرخ تورم از جنس درصد است و شاخص بورس از جنس سطح و اساسا قابل مقايسه نيستند.
۲- تورم نقطه به نقطه بدون در برگیری حقایق نرخ تورم پیوسته سالانه و در بسیاری موارد فاقد ارزش پژوهش؛ که بیانگر یک فریم یا عکس از یک فیلم پیوسته یکساله است.
۳-متغیرهای پولی دارای ریشه واحد در سطح هستند و این نمودار شهودی بیانگر رابطه همبستگی یا علّی بین دو متغیر نیست.
۴-متغیرهای پولی با وقفه بر اقتصاد تاثیرگذارند.
۵-متغیر شاخص کل از پدیده گام تصادفی پیروی می‌کند و برای درک روابط علی باید از شیوه‌های تغییرپذیری استفاده کنید که در کتب اقتصادسنجی قابل آموزش است.
۶-قواعد بازی جمع صفر را مجدد مطالعه فرمایید.
۷-رشد سهام یا ناشی از رشد حقیقی فعلی یا انتظاری آینده و یا متاثر از تورم فعلی دارایی‌ها یا تورم انتظاری است.
۸-حضراتی که خیال می کردید با رفتن مردم به بورس، تورم كنترل مى شود. رفتار توده وار در بورس، موقتا فشار را بر قيمت كالاها كم مى‌كند و طى تعديل مجدد سبد دارایی، ابتدا ساير دارايى‌ها و بعد قيمت كالاها را با شدتى بيشتر به پيش مى‌راند.
۹-تحلیل فشار بر نرخ ارز و ارتباط آن با خروج سرمايه و تعديل قيمت سهام نیز احتمالا از حوزه محاسباتی شما خارج باشد.
ب) در باره برخی طراحان و تحلیلگران چنین نمودارها:
من نیز برخی دیدگاه‌های تعدادی از نویسندگان آن نامه را نپذیرفته ام و حتی تعداد زیادی از این عزیزان اتفاقا متخصص در حوزه مدیریت مالی هستند و نه اقتصاددان، اما عزیزان برقرار دل، راه مباحثه علمی، به سخره گرفتن نیست و اگر یارای علمی‌تان هست با ایشان وارد گفتگوی علمی شوید و زردنویسی در شبکه‌های مجازی که چندان هنر نیست. اگر پهلوانید و نه میدان دار کوچه‌های خلوت، به میدان مباحثه علمی با ایشان بروید. اشکنک را به جان خریده اید؛ سرشکستنش را هوار نزنید که نشان دهید بی‌مایه وارد بازی شده اید.
اگر منظورتان برای تخفیف آلام زیان دیدگان بورس، حمایت اقتصاد کلان از بازار سرمایه است، بدانید و آگاه باشید تنها در حال افزایش ریسک‌های اقتصاد کلان هستید؛ کاهش نرخ سود بانکی و فشل تر کردن شبکه بانکی،
نتیجه ای جز تحمیل تورم سنگین‌تر به کل جامعه ندارد.
از بیمه سرمایه در این بازار می‌گوئید؟ بدانید و آگاه باشید اینجا بانک نیست. اگر کسی از قواعد بازی تخلف کرده او را تمشیتش کنید و از جیب اقتصاد کلان یعنی همه جامعه خرج نکنید.
یادتان رفته غائله موسسات مالی و اعتباری را که با افتخار از جیب کل جامعه به قیمت افزایش پایه پولی و تحمیل تورم سنگین به کل جامعه، جبران کردید.
ج) سخنی با دلسوزان واقعی اقتصاد:
راه بهبود اوضاع بورس و اقتصاد کلان همانا رشد اقتصادی واقعی و ایجاد سود حقیقی است. به خوبی می‌دانید هموار کردن رشد اقتصادی، در گرو چه راهکارهایی است.
@Economedia