دکتر پويا ناظران

اقتصاددان

تک‌نرخی کردن ارز نه ارتباطی با قیمت جهانی نفت دارد، نه سیاست یارانه‌ها. تک‌نرخی کردن پایدار قیمت ارز بدون پایان دادن به سیاست تعیین نرخ ارز از سوی بانک مرکزی هرگز میسر نخواهد شد. اگر قیمت جهانی نفت مثل چند سال پیش باز بالا برود، چند صباحی دولت می‌تواند ارز را تک‌نرخی کند. البته این به قیمت اسراف منابع ارزی کشور و عملا ناپایدار خواهد بود. هنگامی که باز دخل و خرج ارزی دولت از تعادل خارج شود، باز ارز چند نرخی خواهد شد. اگر سرمایه‌گذاری خارجی و صنایع صادراتی قوی و فعال بخواهیم، بدون جریان آزاد سرمایه مقدور نخواهد بود.

اگر هم ثبات قیمتی بخواهیم بدون سیاست‌های مستقل و موثر بانک مرکزی در مهار تورم، میسر نخواهد شد. مشکل این است که اقتصاددانان نشان داده‌اند اقتصادی که این دو سیاست را توامان اتخاذ کند نمی‌تواند نرخ ارز را کنترل کند. بانک مرکزی ایران در این سال‌ها فقط با حیف و میل کردن منابع ارزی این سه گانه محال را ممکن کرده است. حالا هم که با نفت ارزان دست دولت بسته شده، ارز چند نرخی را به‌عنوان راه حل برگزیده است. جریان آزاد سرمایه، چه به دلیل سرمایه‌گذاری خارجی باشد، چه صادرات و واردات فعال، بر نرخ ارز اثر می‌گذارد. اگر بانک مرکزی بخواهد قیمت ارز را در بازه محدودی نگه دارد، باید اقدام به خرید و فروش دلار کند تا قیمت از بازه خارج نشود. وقتی بانک دلار می‌خرد، آن را با ریال می‌خرد و حجم ریال در بازار داخلی را افزایش می‌دهد که تورم‌زاست. به این ترتیب یا قیمت دلار را کنترل می‌کنیم یا تورم را. کنترل هر دو با هم مقدور نیست. تعیین قیمت ارز در شرح وظایف بانک مرکزی هیچ اقتصاد توسعه‌یافته‌ای نیامده است. هیچ اقتصادی هم با ابلاغ قیمت ارز به توسعه‌یافتگی نرسیده است. وقت آن رسیده که ما هم از این امر که هم در تئوری و هم در عمل مسلم شده درس بگیریم. وظیفه بانک مرکزی حفظ ثبات نظام بانکی است تا سرمایه در بازار جریان یابد. وظیفه دیگر حفظ ثبات قیمتی است تا فعال اقتصادی بتواند برای استفاده از آن سرمایه برنامه‌ریزی کند. وظیفه نهایی، اطمینان از بهره‌وری پایدار از منابع انسانی و سرمایه‌ای است تا مجموع این امور به اقتصادی قوی بینجامد. اقتصاد قوی خود به پول کشور قدرت می‌بخشد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3772 تاریخ چاپ:1395/03/04