نسیم نوشت:

اطلاعاتی که خبرنگار «نسیم» بدست آورده نشان می‌دهد با آنکه "مالیات برمجموع درآمد" به شدت مورد حمایت وزیر اقتصاد بوده، اما این بند به صورت ناگهانی و بی سروصدا با فشار عده‌ای خاص از لایحه مالیات‌های مستقیم خارج می‌شود!

مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر ثروت مهمترین بخشهای قانون مالیات های مستقیم هستند که این روزها بیش از گذشته در خصوص آنها می شنویم. اولین بار جمشید پژویان استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و اقتصاددان برجسته حوزه مالیات و بخش عمومی در گفتگو با نسیم اعلام کرد که این دو بخش بعد از روی کارآمدن دولت یازدهم از قانون مالیاتهای مستقیم حذف شده است و همین مسئله به بی خاصیت شدن این قانون انجامیده است. فردای آن روز علی عسکری رئیس کل سازمان امور مالیاتی رسما در گفتگو با نسیم خبر جمشید پژویان در خصوص حذف مالیات بر مجموع درآمد را تایید کرد. عسکری معتقد بود که علت حذف این بند ب از قانون جدید مالیاتهای مستقیم، مهیا نبودن زیر ساختهای لازم برای عملیاتی کردن آن بوده است.

روایتی محرمانه از حذف قانون مالیات بر مجموع درآمد و ثروت

بعد از ابهامات فراوان در خصوص چگونگی حذف این بخش از قانون مالیاتهای مستقیم روایت یک منبع آگاه در خصوص چگونگی حذف این دو محور مهم از قانون بسیار جالب است. این منبع آگاه که به عنوان کارشناس سالها در حوزه مالیات در وزارت اقتصاد فعالیت کرده است در این خصوص به خبرنگار «نسیم» گفت: قانون مالیات بر مجموع در آمد در لایحه ای که در دولت گذشته و در اول آبان ماه 91 به مجلس تحویل داده بود موجود بود، اما بعد از آن در دو سال اخیر حذف شد.

وی افزود: در دولت قبل وزارت اقتصاد پیش نویسی از این لایحه به کمیسیونهای فرعی دولت می دهد تا بررسی شود، بعد از بررسی این پیش نویس به کمیسیون اصلی دولت می رود و در نهایت راهی هیات دولت می شود. در جلسات کمیسیونهای اصلی و فرعی جمشید پژویان که به عنوان کارشناس حضور داشت و از مدافعان جدی مالیات بر مجموع درآمد هم به شمارمی رفت، به همراه چند تن دیگر از اعضای دولت روی وجود مالیات بر مجموع درآمد پافشاری می کنند و در نهایت این بند که همان ماده 129 مکرر است به تصویب دولت می رسد و به عنوان لایحه راهی مجلس شورای اسلامی می شود.

این کارشناس حوزه مالیات خاطرنشان کرد: با توجه به این که در گزارشهای کمیسیون اقتصادی مجلس هم اثری از این بخش از قانون وجود ندارد به نظر می رسد که محل حذف این قانون جایی جز کمیسیون اقتصادی مجلس نیست.

وی تصریح کرد: از ابتدای دولت یازدهم عده ای از دولتمردان و برخی از مجلسی ها با وجود بخش مالیات بر مجموع درآمد در قانون مالیاتهای مستقیم مخالف بودند، به همین دلیل در دوران بررسی این قانون در مجلس که با حضور نمایندگان وزارت اقتصاد و سازمان مالیاتی در کمیسیون اقتصادی برگزار می شد، تمام تلاش خود را برای حذف این بخش از قانون به کار بستند.

این منبع آگاه به «نسیم» گفت: در این میان یکی از نمایندگان شاخص استان آذربایجان شرقی نقش زیادی در تحمیل این فشارها داشت و در نهایت با فشار بعضی از دولتمردان و نمایندگان مجلس علی طیب نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی مجبور می شود رضایت به حذف این بخش از قانون دهد.

اما وی در خصوص مالیات بر ثروت معتقد است که اکثر مواد آن در قانون سال 80 حذف شده و در این قانون هم وجود ندارد و تنها مالیات بر ارث که یکی از زیر مجموعه های آن بوده، در قانون جدید به طور کلی تغییر کرده است.

این روایت نکات زیادی را در خود جای داده بود که البته مهم ترین نکته آن مشخص شدن نقش عده ای خاص در حذف این بخشها از قانون بود. علی طیب نیا وزیر امور اقتصادی و دارایی از کسانی بوده که همواره به دنبال اخذ مالیات از ثروتمندان بوده و با توجه به شناختی که از او در محافل اقتصادی وجود دارد، به نظر می رسد که وی مجبور به حذف این بخش از قانون شده است و برای حذف این قانون باید به همان کدهایی که آن منبع آگاه به «نسیم» گفته بود برویم.

مالیات بر مجموع درآمد و ثروت چه مفهومی دارند؟

اما شاید بهتر باشد بررسی کنیم که این دو بخش از قانون چه مفهومی را داشته و چه نقشی را در قانون مالیاتهای مستقیم دنبال می کند که حذف آنها از اهمیت فراوانی، برخوردار شده است.

مالیات بر مجموع درآمد همانطور که از اسمش هم مشخص است اختصاص به کسانی دارد که از چند منبع مختلف درآمد دارند. مثلا یک شخص در بازار سهام سهم دارد، یک دفتر مشاوره وکالت دارد، کارمند و یا حقوق بگیر یک نهادی بوده، منزلی را هم اجاره داده است و....

براساس مالیات بر مجموع درآمد باید همه موارد جمع شود و نرخ مالیات تعیین شود.  به طور مثال اعلام شود شما در خصوص همه این موارد 50 واحد مالیات داده اید، ولی مالیات شما 100 واحد می شود، بنابراین باید 50 واحد دیگر بدهید. این مثال تعریف ساده ای از مالیات بر مجموع درآمد است که نشان دهنده عادلانه بودن آن است.

اما در خصوص مالیات بر ثروت باید گفت که یکی وظایف مالیات تعدیل ثروت، جلوگیری از تکاثر و کنز است. یکی از مشکلات کشور ما این است که براساس درآمدهای واقعی مالیات گرفته نمی شود و این شکاف درآمدی را زیادتر می کند، در حالی که مالیات باید این شکاف را کم کند. مالیات بر ثروت در جهت تعدیل ثروت است به خصوص در مقوله ارث که ممکن است کسی از طبقه پایین ثروت باد آورده ای را به دست بیاورد. براساس قانون قبلی میزان مالیات بر ارث بسیار بیشتر از مقدار قانون فعلی بود، اما در قانون جدید با توجه به تغییراتی که در ماهیت آن اتفاق افتاده است، میزان مالیات بر ارث بسیار کاهش یافته است. بنابراین این دو بخش از بخش های اصلی قانون مالیاتهای جدید است که حضور آنها بسیار مهم تاثیر گذار به شمار می رود.

در اصلاحبه سال 80 چه بلایی بر سر این دو بخش آمد؟

اولین بار در سال 80 بود که مالیات برمجموع درآمد و ثروت از قانون خارج شد. در آن زمان مالیات بر ثروت شامل سرانه املاک، مستغلات مسکونی خالی، اراضی بایر و مالیات بر ارث بود که همه موارد به جز مالیات بر ارث از قانون حذف شدند. مالیات بر مجموع درآمد هم در همان زمان علی رغم مخالفت بسیاری از اقتصاددانان از جمله جمشید پژویان از قانون سال 80 کنار گذاشته شد.

با روی کار آمدن دولت بعد مالیات بر اراضی بایر و مالیات بر واحدهای مسکونی تحت عنوان لایحه دیگری بار دیگر به مجلس رفت تبدیل به قانون شد. حضور جمشید پژویان در میان مشاوران اقتصادی دولت قبل باعث شد که بحث مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر ثروت دو مرتبه در اصلاحبه سال 91 به قانون اضافه شود، اما به نظر می رسد دولتمردان یازدهم و برخی مجلسی ها در کمیسیون اقتصادی ماده 129 مکرر که دال بر مالیات بر مجموع درآمد بوده است و به ماده 24 الحاق شده بود را حذف کرده و همچنین در مالیات بر ارث که بخشی از مالیات بر ثروت به شمار می رود، تغییرات بنیادینی ایجاد کرده است.

چیزی که مشخص است این است که نظام ما بر پایه عدالت بنا نهاده شده است، بنابراین عدالت حکم می کند که کسی که از چند منبع مختلف درآمد کسب می کند با کسی که از یک منبع درآمد کسب می کند مالیات یکسانی ندهد. در لایحه قبل قرار بود که در مالیات بر مجموع درآمد این نرخ تصاعدی باشد، تا این درآمد بعد از مدتی به دارایی و سپس به ثروت تبدیل نشود. بنابراین به نظر می رسد که حذف مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر ثروت از قانون جدید چیزی جز خدمت به ثروتمندان و صاحبان قدرت و نبوده است و احتمالا پروسه حذف این دو مورد در دو سال اخیر هم تحت فشار همان عده قلیل ثروتمند جامعه بوده است. مهیا نبودن زیرساختها برای اجرای این قانون با وجود 30 سال سابقه در بررسی قانون مالیاتی در کشور تبدیل به امر کلیشه ای شده است که امروز مسئولان سازمان مالیاتی مانند سال 80 آن را مطرح می کنند. باید دید مسئولان سازمان مالیاتی چه پاسخی برای این کار دارد و چه جریانی پشت حذف مالیات بر مجموع درآمد و مالیات بر ثروت است. 

منبع: نسیم