سومین حلقه تصمیم‌گیر در اداره امور شهر تهران تشکیل شد. مدیریت شهری پایتخت که تاکنون از دو حلقه «شورای شهر» و «شهرداری تهران» تشکیل شده بود؛ با ایجاد امکان اعلام نظر شهروندان در تصمیمات مهم شهری، به سومین حلقه در جریان اخذ تصمیمات مهم نیز مجهز شد.

با تصمیم اخیر شورای شهر تهران، یک اتاق ارتباط مجازی شهروندان با پارلمان محلی پایتخت برای «اعمال‌نظر و رای» در تمامی تصمیم‌گیری‌های مدیریت شهری ایجاد شد. با این امکان، شهروندان تهرانی به‌عنوان «طراحان جدید» در تصمیم‌گیری‌های پارلمان محلی پایتخت حضور خواهند داشت.

طراحان جدید تصمیمات شهرداری

همزمان با آغاز فرآیند تغییر کابینه مدیریت شهری تهران، یکی از مهم‌ترین مطالبات کارشناسان و شهروندان پایتخت از تیم جدید، فراهم ساختن مسیر مشارکت عمومی در تصمیم‌گیری‌های مهم شهری برای تمامی شهروندان بود. کارشناسان شهری با تاکید بر اینکه مدیریت شهری جدید پایتخت با ایجاد تغییر در کانال اخذ تصمیمات موثر بر زندگی شهروندان می‌تواند از یکسو مشارکت اجتماعی در اداره پایتخت و از سوی دیگر کیفیت زندگی شهروندان را افزایش دهند؛ عنوان می‌کردند تیم جدید مدیریت شهری تهران از طریق اعلام عمومی تصمیمات پیش از تصویب نهایی می‌تواند این هدف را محقق کند. به عبارت دیگر آنها با اشاره به تجربه دولت‌های محلی در سایر شهرهای توسعه‌یافته دنیا، معتقدند مدیریت شهری برای اتخاذ هر تصمیم جدیدی در شهر باید از شهروندان و کارشناسان شهری به‌عنوان «سلول»های تشکیل‌دهنده یک شهر نظرخواهی کند. به گفته آنها از این‌رو یکی از مهم‌ترین خواسته‌های شهروندان تهرانی از تیم جدید مدیریت شهری امکان ایجاد مشارکت در تصمیمات مهم برای اجرای طرح‌ها و لوایح شهری بود. تجربه سایر شهرهای دنیا و همچنین بررسی‌های انجام شده از امکان نمایش عمومی تصمیمات نمایندگان شهری در حوزه‌های مختلف اداره امور شهر پیش از تصویب نهایی نشان می‌دهد این روش می‌تواند چهار مزیت عمده برای شهر و شهروندان داشته باشد.

اول آنکه، انتشار عمومی و امکان اعمال نظر در تصمیمات پیش از تصویب عمومی امکان چکش‌کاری و اخذ تصمیم با کیفیت در امور اداره شهر را برای تصمیم‌گیران مدیریت شهری فراهم می‌سازد. علاوه بر این مسیری را ایجاد می‌کند تا ضمن مشخص شدن مشکلات و نارسایی شهر در محلات و موضوعات مختلف، مطالبات مهم شهروندان از مدیریت شهری شناسایی شود. در عین حال از آنجا که شهروندان امکان اعمال نظر و رای دادن درخصوص موضوعات مختلف را پیدا می‌کنند، پس از تصویب نهایی طرح زمینه همراهی شهروندان برای اجرای صحیح و سریع طرح فراهم می‌شود. چهارمین مزیت ایجاد این مسیر نیز به نحوه برخورد شهرداری تهران به‌عنوان مجری طرح‌ها و لوایح بازمی‌گردد. به این معناکه اگر تصمیمی با نظر حداکثری شهروندان و نهایتا شورای شهر تهرانبه تصویب برسد، ریسک عدم اجرای آن از سوی شهرداری تهران به دلیل ایجاد مطالبه عمومی افزایش پیدا می‌کند. با توجه به طرح چنین ایده‌ای از سوی کارشناسان شهری در فرآیند تغییر مدیریت شهری، شورای شهر پنجم در نیمه عمر کاری خود وعده «انتشار عمومی تصمیمات شهری پیش از تصویب نهایی» را عملیاتی کرد. براین اساس از روز گذشته، سامانه جامع مصوبات شورای شهر تهران که تاپیش از این امکان مشاهده مصوبات شورای شهر برای شهروندان را فراهم می‌ساخت دو کانال جدید به شکل ایجاد ارتباط مجازی «شهروندان و شورای شهر» را راه‌اندازی کرده است. کانال نخست یک اتاق مجازی برای نمایش تمامی تصمیمات شورای شهر در قالب طرح‌ها و لوایح است و کانال دوم اتاق ارتباط مجازی شهروندان با نمایندگان در پارلمان شهری است.

در کانال نخست، امکان مشاهده و ارائه پیشنهاد برای تمامی طرح‌ها و لوایح در دست بررسی شورای شهر از زمان ثبت در دبیرخانه این شورا تا زمان تصویب نهایی در صحن علنی برای شهروندان فراهم شده است. در این کانال در مرحله نخست تمامی مشخصات مربوط به طرح یا لایحه در دست بررسی برای شهروندان بارگذاری شده است به‌طوری که شهروندان به‌راحتی از جزئیات طرح یا لایحه، افراد پیشنهاددهنده آن، امضاکنندگان، موافقان یا مخالفان آن در شورای شهر، تغییرات اعمال شده در کمیسیون مربوطه، پیشنهادهای مطرح شده در صحن ونهایتا مصوبه شورا در صحن علنی مطلع خواهند شد. سایر مراحل شامل مستندات طرح یا لایحه، گردش کار شورا به این معنی که طرح یا لایحه موردنظر در چه مرحله از تصمیم‌گیری در شورا قرار دارد و کدهای موضوعی می‌شود. مرحله پایانی نیز امکان اعمال رای «موافق» یا «مخالف» در مورد طرح یا لایحه برای شهروندان به‌وجود آمده است به‌طوری که در مرحله پایانی مشخص می‌شود چه تعداد از شهروندان با تصمیم شورای شهر موافق یا مخالف هستند. نکته مهم در کانال ایجاد شده برای بررسی تصمیمات شورای شهر پیش از تصویب نهایی آن است که هر یک شهروندان امکان اعمال‌نظر در هر یک از مراحل را دارند. از این‌رو هر تصمیمی با چکش‌کاری بیشتر و تخصصی‌تر به تصویب نهایی خواهد رسید.

در قالب دومین کانال نیز یک امکان کاملا جدید برای شهروندان تهرانی برای مشارکت در امور اداره شهر ایجاد شده است. به این معنی که شهروندان می‌توانند به‌صورت مجازی همراه با ارائه مشکلات شهری یا محلی خود، ایده‌های جدیدی برای تدوین طرح‌های شهری را مطرح کنند. این بخش که به‌صورت آزمایشی در سامانه جامع مصوبات شورای شهر بارگذاری شده و «مصوبات مردمی» نام‌گذاری شده این قابلیت را دارد که در صورت مشخص شدن مبنای درست پیشنهادهای شهروندان، ایده مطرح شده را به یک طرح و نهایتا مصوبه تبدیل کند. به گفته اعضای شورای شهر، سامانه این امکان را برای شهروندان فراهم کرده است که اگر شهروندان درباره یک موضوع شهری یا حتی محلی پیشنهادی در قالب طرح را ثبت کرده و این طرح پیشنهادی قابل قبول بود و از نظر کمیته تنقیح قابلیت اجرا داشت به کمیسیون‌ها یا کمیته‌ها یا معاونت مربوطه، طرح مذکور ارائه شده تا در صورت نیاز طرح از سوی مرجع مربوطه پیگیری و چه بسا راهی صحن شورا شود. بنابراین از این پس شهروندان تهرانی می‌توانند با مراجعه به نشانی اینترنتی http://laws.tehran.ir/Plan/Abstracts نظرات خود را در مورد طرح‌ها و لوایح شورای شهر بیان کرده و پیشنهادهای خود را نیز در این سامانه ثبت کنند.

کارشناسان شهری معتقدند ایجاد امکان اعلام رای و نظر برای شهروندان می‌تواند میزان انحراف تصمیمات مدیران شهری را کاهش دهد. به این معنی که اگر میزان «رای موافق» شهروندان درخصوص یک طرح یا لایحه بیش از «رای مخالف» باشد دو مزیت مهم دارد. اول آنکه به دلیل ایجاد یک مطالبه عمومی برای اجرای یک طرح یا لایحه شهری، شورای شهر سرعت تعیین تکلیف طرح یا لایحه را در مراحل بررسی و تصویب نهایی افزایش می‌دهد. این در حالی است که طی سال‌های گذشته و هم‌اکنون بخش مهمی از تصمیمات مدیریت شهری به دلیل تعلل در مراحل تصمیم‌گیری، تاثیرگذاری مثبت و موثر خود را از دست داده است. به‌عنوان مثال اگرچه شورای شهر پنجم یکی از اولین دستورکارهای خود را لغو مصوبه «برج‌باغ» برای مقابله با گسترش باغ‌کشی در پایتخت قرار داد اما عملا تعلل یکساله در اجرا و تدوین لایحه جایگزین منجر به ایجاد اقدامات انحرافی مخالف تصمیم اولیه شورای شهر شد. به گونه‌ای که شورای شهر یک سال پس از تصمیم اولیه خود برای لغو مصوبه برج‌باغ، مجبور شد برای ۶۲ باغ شهر تهران که مراحلی از فرآیند صدور پروانه ساختمانی خود را طی کرده بودند، مجوز ساخت وساز صادر کند.

این تصمیم شورای شهر با بازتاب منفی گسترده‌ای در میان شهروندان مواجه شد. به همین دلیل کارشناسان شهری معتقدند افزایش سرعت تعیین تکلیف طرح‌ها و لوایح شهری می‌تواند به‌طور مناسبی در اثرگذاری آنها بر کیفیت زندگی شهروندان موثر باشد. مزیت دوم آنکه به دلیل ایجاد مطالبه عمومی، تخصیص منابع مالی برای اجرای طرح از سوی شهرداری تهران در اولویت قرار می‌گیرد. اما از سوی دیگر بالا بودن تعداد «رای مخالف» شهروندان در مقابل «رای موافق» درخصوص یک طرح یا لایحه شهری نیز چند پیام مهم را برای مدیریت شهری می‌تواند مخابره کند. اول آنکه مخالفت شهروندان با یک تصمیم مدیریت شهری، ریسک روزمرگی و اخذ تصمیمات نه چندان مهم و بااولویت را افزایش می‌دهد. دیگر آنکه هزینه اخذ تصمیمات انحرافی در مدیریت شهری که می‌تواند منافع گروهی خاص بر منافع عموم شهروندان را ترجیح ‌دهد افزایش می‌دهد. به این ترتیب مدیریت شهری تلاش می‌کند به جای اخذ تصمیمات با هزینه بالا، در مسیر پاسخ به مطالبات عموم شهروندان گام بردارد.

در مجموع از دیدگاه کارشناسان این امکان که شهروندان بتوانند نظرات منفی یا مثبت خود را درخصوص تصمیمات مهم مدیریت شهری ارائه کنند سبب می‌شود تا شهروندان همراهی و مشارکت بیشتری برای اجرای طرح‌های شهری داشته باشند و در نتیجه طرح‌های شهری که اثرات گسترده‌تری بر زندگی شهروندان دارد در مراحل اجرایی به دلیل همراهی شهروندان آسان‌تر و سریع‌تر پیش خواهد رفت. کارشناسان شهری معتقدند از آنجاکه شهروندان می‌توانند از این پس، تصمیمات مدیریت شهری پیش از تصویب نهایی را مشاهده کنند و درخصوص آن اعلام نظر و ثبت رای داشته باشد چند اتفاق مثبت در سیستم مدیریت شهری رخ خواهد داد. نظارت عمومی در مسیر اخذ تصمیمات شهری تقویت می‌شود. علاوه بر این سرعت انتقال مشکلات و نارسایی‌ها به شورا افزایش پیدا خواهد کرد و در نهایت آنکه تصمیم‌سازی موثر و درست برای پیشبرد امور شهر رخ خواهد داد.

اقتصاد نیوز