به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری مشهد، امروزه شهرهای هوشمند، رؤیایی دور از دسترس نیستند؛ بلکه به کمک زیرساخت‌های اینترنت اشیا، مدیران شهری در نقاط مختلف دنیا به دنبال تحقق آن هستند.
یک شهر هوشمند، به شهری اطلاق می‌شود که به دنبال حل هوشمندانه مسائل شهر است و از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارتقاء کیفیت و عملکرد خدمات شهری مانند انرژی، حمل و نقل و آب و برق به منظور کاهش مصرف منابع، تلفات و هزینه‌های کلی استفاده می‌کند.
مشهد به عنوان پایتخت معنوی و دومین کلان‌شهر ایران بعد از تهران، از جایگاه متمایزی در میان دیگر شهرهای ایران برخوردار است و به دلیل ویژگی‌های فراملی و جایگاه آن در جهان تشیع و میزبانی بیش از 25 میلیون زائر و گردشگر در سال، اولویت بالایی در پیشگام شدن در حوزه پیاده‌سازی و بهره‌گیری از راهکارهای نوین مدیریت شهری و خدمت‌رسانی به شهروندان دارد.
شهر هوشمند واقعیتی است که با توجه به گسترش روزافزون تکنولوژی اطلاعات در شهر و در راستای پاسخگویی به نیازهای جدید شهروندان به اطلاعات و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در زندگی شهری آنان، پا به عرصه ظهور می‌گذارد. آنچه یک شهر را به سمت هوشمندی پیش می‌برد، صرفاً استفاده از ابزار الکترونیک و سیستم ارتباطاتی آن شهر نیست؛ بلکه استفاده از این ابزار جهت ارتقاء سطح کیفی زندگی شهروندان یک شهر است. هر شهر هوشمند دارای 6 عنصر هوشمند اقتصاد هوشمند، مردم هوشمند، حکمرانی هوشمند، جابه‌جایی هوشمند، محیط هوشمند و زندگی هوشمند می‌باشد.
به نظر می‌رسد آمادگی برای رسیدن به شهر هوشمند در مراحل فرآیندهای مجازی‌سازی در دو سطح مردم هوشمند و دولت هوشمند ضروری باشد. سطح مردم هوشمند شامل آموزش و پروش و تعلیم و تربیت، آموزش الکترونیک، سرمایه انسانی و پژوهش، توسعه و نوآوری می‌شود و سطح دولت هوشمند شامل هزینه‌های عمومی در فناوری اطلاعات و ارتباطات، دسترسی به وب‌سایت‌ها، خدمات عمومی آنلاین، حاکمیت شفاف، دموکراسی الکترونیکی و ترویج فناوری اطلاعات و ارتباطات و نوآوری است.
یکی از متولیان اصلی شهر هوشمند در مشهد، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد است. این سازمان که به طور خلاصه سازمان «فاوا» لقب گرفته، به عنوان یکی از شانزده سازمان شهرداری مشهد و تنها سازمان زیرمجموعه معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی، هدایت و نظارت بر فعالیت‌های شهرداری و تمامی سازمان‌های وابسته به آن در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات را بر عهده دارد. علاوه بر این، فراهم آوردن امکانات و زیرساخت لازم برای پشتیبانی از خدمات الکترونیک مدیریت شهری و به‌کارگیری تمام امکانات و ظرفیت‌ها برای نیل به شهر هوشمند و الکترونیک، از جمله مأموریت‌های این سازمان است.
ثبت روزانه حدود یک میلیون تراکنش من‌کارت در مشهد
در همین راستا محمدجواد رجائیان، مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد توضیحاتی را درباره خدمات شکل‌گرفته بر بستر هوشمند مشهد در سال 97 ارائه می‌کند.
رجائیان اظهار میدارد: در سال 97 شاهد اتفاقات مثبتی در مسیر حرکت به سمت شهر هوشمند بودیم. مدیریت توسعه و راهبری حوزه کارت شهروندی به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های معاونت هوشمندسازی که مستقیم‌ترین ارتباط را با خدمات هوشمند به شهروندان دارد، در سال 97 علاوه بر مدیریت بیش از 350میلیون تراکنش، توانسته مراکز خدمات‌دهنده به مردم در حوزه من‌کارت را نیز 200درصد افزایش دهد.
وی می‌افزاید: امروز مشهد با ثبت روزانه حدود یک میلیون تراکنش من‌کارتی و با بیش از 2400 عامل شارژ من‌کارت و 175 دستگاه خودشارژ، در کنار نرم‌افزار کاربردی شارژ من‌کارت، خدمات مطلوبی را به دارندگان کارت شهروندی ارائه می‌دهد.
رجائیان با بیان اینکه چند مدل دیگر از خدمات پرداخت خرد نیز در مشهد فعال شده است، می‌گوید: «کیپاد» عنوان تجاری خدمت مالی آفلاینی است که در آن، گوشی همراه شهروندان تبدیل به کارت شهروندی می‌شود و مردم به‌راحتی می‌توانند هزینه‌های اتوبوس، مترو و تاکسی خود را پرداخت کنند.
وی ادامه می‌دهد: کیف پول تاپ هم روش دیگری برای پرداخت‌های خرد است که از اواخر سال 97 در مشهد راه‌اندازی شده است. این خدمت علاوه بر تاکسی‌ها به سرعت در حال تسری به سایر اصناف است.
رجائیان با اشاره به اینکه یکی دیگر از کارهای خوبی که در سال 97 قوت گرفت و کامل شد، بلیت‌های تک سفره کیوآرکدی بود، تصریح می‌کند: این بلیت‌ها علاوه بر خدمات‌دهی در مترو، در خطوط بی‌آرتی هم در حال تست است. در این طرح اگر فردی من‌کارت ندارد یا زائر و مسافر است، لزومی به تهیه من‌کارت یا ارائه پول خرد ندارد و با تهیه بلیت کاغذی کیوآرکدی، می‌تواند از خدمات حمل و نقل عمومی استفاده کند.
مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد در ادامه به راه‌اندازی سامانه فاش اشاره کرده و می‌گوید: در این سامانه یک شهروند عادی می‌تواند آخرین مناقصه‌ها و مزایده‌ها و استعلامات شهرداری را رصد کند؛ آخرین قراردادهای منعقدشده بین شهرداری و شرکت‌های مختلف را با جزئیات کامل مشاهده کند؛ به بانک اطلاعاتی شهرداری از پیمانکاران مختلف در دسته‌بندی‌های متنوع دسترسی داشته باشد و اطلاعات شهرسازی هر ملکی را که اطلاعات ثبت شده داشته باشد، در اختیار بگیرد.
رجائیان در خصوص اقدامات در راستای شفاف‌سازی و کمک به کسب و کارهای نوین نیز اظهار می‌دارد: یکی دیگر از خدماتی که در سال 97 رقم خورد، سامانه Open Api و Open Data بود که در راستای شفاف‌سازی و کمک به کسب و کارهای نوین، فضای جدیدی را در تعامل بین کسب و کارها با شهرداری رقم زد. در واقع این سایت‌ها تمامی اطلاعات و داده‌های شهرداری را در اختیار شهروندان، محققان و پژوهشگران قرار می‌دهند.
وی به توسعه زیرساخت‌های اطلاعات مکانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «نقشه همراه مشهد» امروز با بیش از 250 هزار کاربر فعال، اطلاعات کاملی از نیازمندی‌های شهری از قبیل زمان رسیدن اتوبوس‌ها، ظرفیت خالی پارکینگ‌ها، امکان مسیریابی با توجه به لایه‌های ترافیکی و بیش از 128 لایه اطلاعاتی را پوشش می‌دهد، می‌تواند به عنوان نمادی از یک شهر هوشمند مطرح شود. پیش‌بینی شده که این نرم افزار در طرح توسعه سال 98 به زبان عربی و انگلیسی هم خدمات ارائه دهد تا طیف بزرگ‌تری از زائران شهر امام مهربانی‌ها رو پوشش دهد.
رجائیان خاطرنشان می‌کند: همچنین سامانه تخصصی RTK با عنوان «سرویس موقعیت‌یابی آنی» که وسعت شهر مشهد، چناران، طرقبه‌-شاندیز و فریمان را تحت پوشش دارد، با دقتی کمتر از 5 سانتیمتر، اطلاعات بسیار مفیدی را در حوزه نقشه‌برداری و ساخت و سازهای جاده‌ای در اختیار مدیرا نمربوطه قرار می‌دهد.
وی می‌افزاید: در سال 97 برای ارتقاء دسترسی و افزایش رضایت شهروندان، 10 خدمت از مجموعه خدمات هوشمند شهرداری هم بر بستر شبکه اجتماعی گپ که یک مجموعه مشهدی است قرار گرفته و شهروندان می‌توانند به طور مستقیم از لینک‌های موجود در این شبکه، برای انجام کارهایشان استفاده کنند. پیگیری نامه‌ها، خرید بلیت QR مترو، اطلاع از مناقصات و مزایدات شهرداری، پیگیری اشیای گم‌شده، اطلاع‌رسانی کیفیت هوا، پرداخت عوارض نوسازی و صنفی و... از جمله خدمات ارائه شده در پیام‌رسان گپ می‌باشد.
رجائیان به نصب نمایشگرهای هوشمند در سطح شهر اشاره می‌کند و می‌گوید: 65 نمایشگر شهری که به صورت متمرکز مدیریت می‌شود و قابلیت بهروزرسانی محتوا در چند ثانیه را دارد، به همراه 5 نمایشگر بزرگ آلایندگی که علاوه بر گزارش لحظه‌ای آب و هوا و میزان آلایندگی هر منطقه، در مواقع لزوم به کمک حوزه اطلاع‌رسانی می‌آید، نقش مهمی در حوزه اطلاع‌رسانی‌های شهری داشته‌اند.
مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد خاطرنشان می‌کند: تدوین برنامه عملیاتی شهر هوشمند یکی دیگر از اقدامات پایه‌ای در سال 97 بود. در این سند، با نیم نگاهی به استانداردهای مرتبط با شهر هوشمند نظیر ISO 37120 و شش محور اصلی شهرهای هوشمند، 176پروژه بر پایه 232 شاخص استخراج شده از 49 هدف عملیاتی پیش‌بینی شده که از ابتدای سال 98 در دستور کار قرار گرفته است.
رجائیان در خصوص هوشمندسازی موضوع ترافیک نیز تصریح می‌کند: در کنار همه خدمات هوشمندسازی شهری، همچنان موضوع ترافیک در صدر موضوعات شهری قرار دارد و یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های شهروندان محسوب می‌شود. برای بهبود شرایط ترافیکی، سازمان فاوا به تولید و بهره‌برداری از «سامانه آنالیز تصاویر ترافیکی» اقدام کرده است. در این سامانه برداشت شاخص‌های ترافیکی (شمارش خودرو، سرعت متوسط، سطح سرویس)، تشخیص وقایع ترافیکی (توقف، حرکت خلاف جهت)، گزارش‌گیری در بازه‌های زمانی دلخواه و افزودن نامحدود دوربین پیش‌بینی شده است. در سال گذشته 20 دوربین ترافیکی بر روی این سامانه منتقل شده و تا نیمه اول سال 98 تصویر کلیه دوربین‌های ترافیکی به این سامانه منتقل خواهد شد.
وی اظهار می‌دارد: برگزاری هشتمین نمایشگاه شهر هوشمند پس از وقفه‌ای چندساله نیز توانست نظر مثبت مخاطبان را در پی داشته باشد. این نمایشگاه 12 تا 16 دی در سالن فردوسی نمایشگاه بین المللی مشهد و در فضایی بالغ بر 4 هزار مترمربع برگزار شد. در این نمایشگاه شاهد حضور بخش‌های مختلف فعال در حوزه شهر هوشمند از قبیل استارتاپ های نوپا و خط شکن و حامیان استارتاپ ها، شرکت‌های قدر حوزه فناوری اطلاعات و پرداخت‌های خرد بودیم.
رجائیان به ورود شهرداری به هوشمند کردن خدمات شهرسازی اشاره و تاکید می‌کند: دو خدمت استعلام و گواهی انتقال سند آپارتمان، از جمله مواردی بود که با استقبال خوب شهروندان روبه رو شد و رضایت آن‌ها را به دنبال داشت. همچنین در تلاش هستیم تا در تیرماه سال 98، اولین شهرداری الکترونیکی را در یکی از مناطق شهرداری به صورت آزمایشی فعال کنیم که تحول بزرگی در حوزه خدمات الکترونیک شهری خواهدبود.
وی می‌افزاید: یکی دیگر از طرح‌های این سازمان، ساماندهی دکل‌های مخابراتی و ارتباطی است که بر پایه مصوبه شورای اسلامی شهر مشهد شکل گرفته و قرار است در یک فرایند 4 ساله، حدود 1200 دکل مخابراتی غیراستاندارد سطح شهر را به 350 دکل استاندارد و زیباسازی شده تبدیل کند. طرحی که به واسطه دخیل بودن آیتم‌های مختلف در آن، مقاومت‌هایی را هم برانگیخته، اما با تدابیر پیش‌بینی‌شده، طبق برنامه پیش رفته و در سال 97، عملکرد نصب و راه‌اندازی 40دکل تجمیعی را به ثبت رسانده است.