ماه‌ها تلاش و پیگیری برای ورود به شورا و سپس اختلاس و بازداشت؛ این حکایت مشترک برخی از اعضای شوراهای پنجم شهر و روستا در ایران است. بازداشت‌ها اما به نمایندگان مردم خلاصه نمی‌شود و شهرداران و کارکنان شهرداری‌ها هم از این قافله عقب نمانده‌اند. در حالی ‌که یک‌سالگی شورای پنجم به سرآمده ماجرای اعضای شورای بابل به صدر اخبار رسیده تا عجایب پارلمان شهری از حالت تراژیک به کمدی تبدیل شود؛ تا جایی که یکی از اعضای شورا با همراهی یک زن و چیدن دام برای ۴ عضو دیگر از آنها فیلم تهیه کرده تا قیمت این فیلم را فراتر از فروش بسیاری از فیلم‌های طنز این‌ روزهای سینما تعیین کند. بازداشت ۵ عضو شورا در بابل شمار حذف‌شدگان شورای پنجم را به بیش از ۳۰ نفر رسانده و این در حالی ‌است که دست‌کم ۴ شهردار و ۱۷ کارمند شهرداری هم در این یک‌ سال دستگیر و روانه زندان شدند. «شهروند» در این گزارش سو‌ء‌استفاده‌های بعضی اعضای شورا و شهرداری را از بیت‌المال بررسی می‌کند.
آواز «پرستوها» در بابل و مشهد؟
اگر چه مدت‌هاست نقش زنانی که برای خدمت به بعضی افراد با سیاستمداران مرد رابطه برقرار می‌کنند، کمرنگ شده اما این شیوه همچنان قربانی می‌گیرد. گام نخست فعالیت پرستوها در شورای پنجم به ماجرای مشهد و بازداشت منتخب اول مردم این شهر در پارلمان شهری برمی‌گردد. سناریوی تعریف‌شده برای دستگیری رئیس شورای شهرستان مشهد اگر چه نتوانست این عضو را وادار به استعفا کند، اما دست‌کم او را چند روزی میهمان بازداشتگاه مشهد کرد. وکیل این عضو شورای شهر مشهد پیش از این درباره این ماجرا گفته بود: «موکل من برای کاری به دفتر یکی از دوستانشان که کارگزار بورس است، رفته بودند تا برای ایشان سهام بخرند. بر اساس گفته‌های آقای شهلا، در آن دفتر دو نفر از خانم‌های همکار آن آقا بودند. آقای شهلا به محض ورود تصمیم به خروج از دفتر می‌گیرد که ناگهان در شکسته می‌شود و عده‌ای داخل شده و با چشم‌بند ایشان را خارج می‌کنند. پس از آن از آقای شهلا خواسته می‌شود که از حضور در شورای شهر مشهد انصراف دهد که او حاضر به چنین کاری نمی‌شود.» این عضو شورا چند روز پس از دستگیری آزاد شد اما در روزهای بعد به اتهام اختلاس بازداشت شد.
ماجرای بابل اما داستان ساده‌تری دارد. نخستین‌بار سه روز پیش امام‌جمعه این شهر جزییاتی از این دستگیری را در خطبه‌های نماز جمعه مطرح کرد تا عملا به تنها تشریح‌کننده این داستان تبدیل شود. اگر چه همچنان هیچ‌کدام از اعضای شورای بابل حاضر به پاسخگویی و توضیح ماجرا نیستند، اما «مجتبی روحانی» برای افشای این سناریو محدودیتی قایل نیست و دیروز هم جزییات تازه‌ای را از حوادث این ‌روزهای بابل منتشر کرد. آن‌ طور که روحانی می‌گوید، شورای ۹ نفره شهر بابل به دو گروه ۵ و ۴ نفره تبدیل شده و پیش از انتخابات هیأت‌رئیسه در‌ سال دوم، یکی از گروه ۴ نفره نقش خود را پیش گرفت. امام جمعه مشهد گفته که این عضو شورا با همکاری یک زن که صاحب یک آتلیه در بابل است، سراغ دو نفر از اعضای گروه ۵ نفره رفته و آنها هم به این ماجرا چراغ سبز نشان دادند. موفقیت‌آمیزبودن مرحله اول نقشه، عضو طراح را به توسعه این داستان ترغیب کرد تا این‌بار نقشه را برای دو نفر از همگروه‌های خود طراحی کند و به موفقیت هم برسد. این عضو شورا در گام نخست از مخالفان خود می‌خواهد که یا به گزینه مد نظرش برای ریاست رأی دهند یا اینکه فیلم آنها را پخش خواهد کرد. ترس‌ و تهدیدها در این مرحله بالا گرفت تا جایی که به گفته امام‌جمعه بابل، دو نفر از منتخبان مردم بابل برای اینکه فیلم‌ها منتشر نشود، ٣٧٠ و ٤٥٠میلیون تومان به عامل اصلی پرداخت کردند. پول‌های بادآورده اما کارگردان را راضی نکرد و او این‌بار سراغ یکی از مدیران ارشد شهرداری رفت و «قصد داشت همه سی‌دی‌هایی را که از اعضای شورا تهیه کرده بود، به فردی در شهرداری بفروشد و برای آن بیشتر از یک‌میلیارد تومان خواسته بود که خوشبختانه این مبلغ رد و بدل نشد و پیش از آن ماموران اداره اطلاعات و نهادهای امنیتی که در جریان ماجرا قرار گرفته بودند، موفق شدند که این ماجرا را افشا و متهمان را دستگیر کنند.» دو شب پیش اما داستان سریالی این روزهای شورای شهر بابل به یکی از قسمت‌های پایانی خود رسید و با استعفای ۴ نفر از این اعضا، ۴ عضو علی‌البدل جایگزین شدند تا از انحلال شورا جلوگیری شود. هر چند که یکی از این پنج نفر حاضر به استعفا نشد تا ناظران همچنان در انتظار قسمت‌های پایانی این سریال باقی بمانند.
از نظرآباد تا زابل؛ شوراهای حاشیه‌ساز
در بازداشت بعضی اعضای شوراهای شهر، نقش سو‌ء‌استفادهای مالی بیشتر از دیگر موارد است. نخستین چراغ بازداشت‌ها در پنجمین دوره شورا، از نظرآباد در استان البرز روشن شد و همچنان هم ادامه دارد؛ هنوز یک ماه از عمر این شورا نگذشته بود که خبر آمد سه عضو شورا و شهردار نظرآباد به اتهام «دریافت رشوه برای انتخاب فرد خاصی به سمت شهرداری» دستگیر شدند. زنجیره این بازداشت‌ها در ادامه به مرودشت در استان فارس رسید و از ۷ عضو شورای این شهر، ۶ نفر به همراه شهردار بازداشت شدند تا عملا شورای شهر مرودشت منحل شود. دیگر حلقه‌های این زنجیر در استان سیستان‌وبلوچستان، ایلام و تهران تکمیل شد تا در یک‌ سال گذشته بیش از ۳۰ عضو شورا دستگیر یا از سلب‌ عضویت شوند. تعداد بازداشت‌ و سلب‌ عضویت اما بیشتر از این عدد است و این موج به تعدادی از روستاهای ایران هم رسیده است.
ضرورت بازنگری در قوانین مدیریت شهری
هشدارهای کارشناس شهری در سال‌های گذشته درباره فسادخیز‌بودن سیستم‌ کنونی شهرداری‌های ایران، هیچ‌گاه چندان جدی گرفته نشد یا دست‌کم به مرحله تغییر اساسی در این سیستم منجر نشد و همچنان این اخبار ناخوشایند است که از دل مدیریت شهری منتشر می‌شود. بازداشت ۷ نفر از کارکنان شهرداری زابل، نارضایتی مردم را به جایی رساند که کار به «گِل‌گرفتن درِ شورا و شهرداری» کشیده شد. اقدام شهردار مرودشت هم که براساس سخنان مقامات قضائی فارس، در سوء‌استفاده مالی با ۶ عضو شورا و راننده خود همدست بود، موج نارضایتی از مدیران شهری را وارد مرحله تازه‌ای کرد. در کنار بازداشت شهردار نظرآباد و ایوان، ماجرای شهردار سابق کرج هم که به اتهام تقلب علمی مجبور به استعفا از سمت خود شد، ضرورت بازنگری جدی در قوانین مدیریت شهری را بیش از گذشته نمایان می‌کند. مختلسان اگرچه بازداشت می‌شوند، اما به نظر می‌رسد اعتماد مردم و زمانی که باید صرف مدیریت شهر شود، پس‌گرفتنی نیست.