بازار سرمایه باوجود اینكه یكی از اركان مهم اقتصاد به شمار رفته و نقش مهمی در تامین مالی طرح ها و شركت ها ایفا می كند، برای مردم و حتی فعالان اقتصادی دولتی، عمومی و بخش خصوصی ناشناخته مانده به گونه ای كه بیشتر مردم بازار سرمایه را با عنوان بورس می شناسند.

به گزارش ایرنا، از بازار سرمایه به عنوان دماسنج اقتصاد یاد می شود كه در كنار بازار پولی نقش مهمی را در تامین مالی بازی می كند. در حالی بیشتر مردم و فعالان اقتصادی از بازار سرمایه به عنوان بورس یاد می كنند كه بورس اوراق بهادار تهران به عنوان بازار ثانویه عمل می كند و سهام و اوراق مشاركت در این بازار خرید و فروش می شود.
میزان عدم آشنایی فعالان اقتصادی با بازار سرمایه به حدی است كه تا چندی پیش مشاوران مالی شركت های بزرگ اقتصادی نیز در زمان ارائه راهكار برای تامین مالی به سراغ بازار پولی و بانك ها می رفتند و توجهی به تامین مالی از طریق بازار سرمایه نداشتند.
در میان مخاطبان عام نیز بازار سرمایه با نام بورس شناخته می شود، البته دراین بخش نیز شناخت به میزان كافی وجود ندارد و بررسی ها نشان می دهد سرمایه گذاری برخی افراد در بورس نیز در سایه احساسات و هیجانات انجام می شود.
با توجه به ناشناخته ماندن این بازار، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) با هدف بررسی وضعیت آموزش و فرهنگ سازی در این بازار، میزگردی با عنوان «آموزش های عمومی، فرهنگ سازی بازار سرمایه» با حضور كارشناسان برگزار كرد.
سیدمحمدجواد فرهانیان مدیر آموزش و فرهنگ سازی شركت اطلاع رسانی وخدمات بورس، سیدمحمد هاشمی نژاد مدیر توسعه فرهنگ سرمایه گذاری شركت بورس اوراق بهادار تهران و احسان عامری مدیر آموزش كانون كارگزاران بورس و اوراق بهادار در این میزگرد، وضعیت آموزش و فرهنگ سازی در بازار بورس را بررسی كرده و نظرات و پیشنهادهای خود را مطرح كردند.
كارشناسان در این میزگرد، ناكافی بودن آموزش و فرهنگ سازی را یادآور شده و بر عزم ملی و همراهی نهادهای عمومی و رسانه ها برای فرهنگ سازی تاكید كردند.

** لزوم افزایش سطح سواد مالی فعالان بازار سرمایه
مدیر آموزش و فرهنگ سازی شركت اطلاع رسانی وخدمات بورس با بیان اینكه از رسالت های سازمان بورس توسعه فرهنگ سرمایه گذاری در بازار سرمایه است، گفت: بازار سرمایه، پیچیدگی های زیادی دارد كه باید با زبانی ساده به مخاطبان معرفی شود.
سیدمحمد جواد فرهانیان، به تنوع مخاطبان بازار سرمایه اشاره كرد و ادامه داد: بازار سرمایه، دارای طیف گسترده ای از مخاطبان داخلی و خارجی، رده های سنی و شغلی مختلف است؛ مخاطبان باید دسته بندی شده و بر اساس ویژگی ها و میزان اطلاعات، یك بسته آموزشی برای آنها ارائه شود.
مدیر آموزش و فرهنگ سازی شركت اطلاع رسانی وخدمات بورس با تاكید بر لزوم افزایش سطح سواد مالی افراد، گفت: سواد مالی، دانشی اولیه به شمار می رود كه افراد برای حضور در بازارهای مالی به آن نیاز دارند.
فرهانیان ادامه داد: از یكسو شماری از مخاطبان بازار سرمایه، از حداقل سواد و اطلاعات برخوردارند و از سوی دیگر افراد متخصصی در این بازار وجود دارند كه آموزش هایی را اخذ كرده اند.
این مسئول بازار سرمایه، با بیان اینكه در صورتی كه ابزارها و دانش كافی در اختیار افراد قرار داده شود، احتمال اشتباه آنها كمتر خواهد شد، گفت: وجود تصمیم های نادرست در بازار سرمایه، نشان دهنده آموزش ناكافی و ناآشنایی با ابزارهای تصمیم گیری است.
مدیر آموزش و فرهنگ سازی شركت اطلاع رسانی وخدمات بورس افزود: برای حل این معضل باید از رسانه ها، خبرگزاری ها، صدا و سیما و دستگاه هایی كه در این زمینه فعالیت دارند، استفاده كرد؛ باید همه دستگاه های حاكمیتی زیربط باید تلاش كنند كه سطح سواد مالی در این زمینه افزایش یابد.
وی رفتار اقتصادی را مبتنی بر هوشیاری دانست و گفت: برای ورود به بازار سرمایه باید نقشه راه جامع و اطلاعات كافی داشته باشیم تا افراد هوشیار و هوشمند وارد كارزار شوند تا دچار سردرگمی و خطای تصمیم گیری نشوند.
فرهانیان افزود: تاكنون از ابزارها و گروه های زیادی همچون مطبوعات، خبرگزاری برای فرهنگسازی بازار سرمایه استفاده شده، اما هیچ یك از این تلاش ها در بخش بازار سرمایه هدفمند نبوده بلكه مقطعی و گذرا عمل كرده اند كه این فرهنگسازی و آموزش نیازمند سرمایه گذاری است.
به گفته این مسئول بازار سرمایه، برای تامین مالی در بازار سرمایه با دو گروه ذینفعان شامل سرمایه پذیران و سرمایه گذاران عام و خاص روبرو هستیم كه باید آموزش لازم را كسب كرده باشند، زیرا در برخی موارد دیده شده كه سرمایه پذیران (شركت ها) اطلاع درستی از ابزارهای تامین مالی بازار ندارند.
فرهانیان با بیان اینكه بازار سرمایه یك بازار تخصصی است گفت: بنابراین در مرحله نخست كسانی كه می خواهند وارد این بازار شوند یا خودشان باید تجربه لازم را داشته باشند و یا اینكه از تجربیات افراد با تجربه استفاده كنند.
وی با بیان اینكه بازار سرمایه دارای بازارهای متعدد و ابزارهای متنوعی است افزود: این بازار دارای بازار ثانویه، بازار مشتقات با ابزارها و محصولات متنوعی است به نحوی كه دارای بازارهای ثانویه در حوزه تامین نقدشوندگی، بازار اولیه و بدهی در حوزه تامین مالی و بازار پوشش ریسك هستیم و كسانی كه باید وارد این بازار ها بشوند باید اشراف كامل به این بخش ها را داشته باشند.
مدیر آموزش و فرهنگ سازی شركت اطلاع رسانی و خدمات بورس اضافه كرد: لازم است افراد با اگاهی وارد این بازار شوند و فرصت های كسب و كار جدیدی را برای افراد دیگر فراهم كنند.
این مسئول بازار سرمایه، با بیان اینكه در سرمایه گذاری باید ویژگی های روانی و شخصیتی افراد را مورد توجه قرار دهیم، افزود: امیدواریم كشورمان تا مرحله برنامه ریزی فردی پیش برود، اما درحال حاضر با گستردگی كار و حجم بازار، باید این موارد را در اولویت های بعدی قرار دهیم و در شرایط كنونی به آگاهی سازی در این حوزه اكتفا كنیم.
وی درباره سرمایه گذاری در بازار سرمایه و بانك نیز گفت: طبق تئوری های جدید برای تامین مالی در بازار سرمایه یا بانك، باید ببینیم اقبال مردم بیشتر به سمت بانك یا بازار سرمایه است، كه البته در كشورمان اقبال عمومی بیشتر به سمت بازار پول است.
مدیر آموزش و فرهنگ سازی شركت اطلاع رسانی وخدمات بورس گفت: برای تامین مالی در مقیاس بزرگ، گزینه بهتر بازار سرمایه و برای تامین مالی كوچك در كوتاهترین زمان بهترین گزینه بانك ها هستند.
این مسئول بازار سرمایه، ادامه داد: البته برای تامین سرمایه در گردش ورود به بازار سرمایه توصیه نمی شود زیرا ممكن است هزینه های تامین مالی افزایش پیدا كند.
فرهانیان به اقداماتی كه در بازار سرمایه برای هدفمند كردن فرهنگ سازی و آموزش انجام شده است اشاره كرد و افزود: از جمله این اقدامات، تشكیل كمیته راهبری آموزش بازار سرمایه است كه وظیفه اش سیاستگذاری در بخش فرهنگ سازی است.

** افزایش دوبرابری حضور فعالان بازار سرمایه در یك دهه گذشته
مدیر توسعه فرهنگ سرمایه گذاری بورس و اوراق بهادار تهران نیز در این میزگرد بر ضرورت معرفی بازار سرمایه به مردم تاكید كرد و گفت: در سال 1385، نسبت فعالان بازار سرمایه به كل جمعیت كشور در بهترین حالت پنج درصد بود كه با شفافیت سازی بازار سرمایه و اطلاع رسانی در این زمینه، این رقم در سال گذشته به 10 درصد افزایش یافت.
سیدمحمد هاشمی نژاد، با تاكید بر لزوم آموزش و فرهنگسازی در زمینه بازار سرمایه، افزود: در این ارتباط، در 10 سال گذشته حدود 100 عنوان كتاب و 60 عنوان نشریه، سایت، خبرنامه و ... منتشر شده است.
مدیر توسعه فرهنگ سرمایه گذاری بورس و اوراق بهادار تهران اضافه كرد: این در حالی است كه نسبت حضور فعالان بازار سرمایه به جمعیت كل كشور در كشورهای توسعه یافته تر حدود 30 درصد و در كشورهای توسعه یافته 50 درصد است.
هاشمی نژاد ادامه داد: اگر چه در یك دهه گذشته فعالیت های زیادی در زمینه معرفی بازار سرمایه انجام شده است، اما هنوز با استانداردهای بین المللی فاصله زیادی وجود دارد.
وی ادامه داد: در سال های اخیر ابزارهای متنوعی برای تامین مالی به وجود آمده است اما هنوز استقبال جدی از آن بعمل نمی آید؛ برای تغییر این شرایط باید به سمت آموزش و فرهنگ سازی بیشتر روی بیاوریم.
مدیر توسعه فرهنگ سرمایه گذاری بورس و اوراق بهادار تهران به تشریح تاریخچه ای از بازار سرمایه در كشور پرداخت و گفت: در حالی اخبار و اطلاعاتی از بازار سرمایه در 10 سال اخیر به گوش می رسد كه این بازار قدمتی 50 ساله دارد.
وی افزود: بازار سرمایه تا سال 1385 بازاری ناشناخته بود؛ در سال های 1375 تا 1385 عمق بازار و تعداد شركت های حاضر در بازار سرمایه محدود بوده و افرادی خاص این بازار را می شناختند؛ این روند از سال 1385 و با ابلاغ بند (ج) اصل 44 قانون اساسی تغییر پیدا كرد.
وی گفت: تا پیش از این، بازار تامین مالی ما بازاری بانك محور و نیاز بود كه بازار سرمایه بهتر معرفی شود زیرا در همه جای دنیا تامین مالی بیش از یك سال، در حوزه بازار سرمایه اتفاق می افتد.
هاشمی نژاد در بخش دیگری از سخنان خود گفت: با شكل گیری اركان و نهادهای مرتبط با بازار سرمایه، احساس نیاز شد كه از موازی كاری ها جلوگیری و فعالیت ها همسو شود؛ در این زمینه پارسال «سند راهبردی بازار سرمایه» تدوین شد.
وی با تاكید بر اینكه جای تامین مالی پیش از این در سیستم بانكی و اكنون در بازار سرمایه است، گفت: این در نفی بازار پول و سیستم بانكی نیست؛ هر بازار كاربرد ویژه خود را دارد؛ به طور نمونه همانطور كه تامین مالی از سیستم بانكی را پیشنهاد نمی كنیم، هیچ موقع بازار سرمایه را برای تامین سرمایه در گردش پیشنهاد نمی كنیم؛ به عبارتی دیگر، هر بازار ذینفع خود را دارد.
مدیر توسعه فرهنگ سرمایه گذاری بورس و اوراق بهادار تهران با تاكید بر هم افزایی وزارتخانه ها، سازمان ها و نهادهای مختلف در فرهنگ سازی در زمینه بازار سرمایه گفت: به سازمان صدا و سیما پیشنهاد شده است كه بخشی مانند برنامه هواشناسی برای بازار سرمایه در نظر گرفته شود كه هنوز این امر عملیاتی نشده است.
وی در این ارتباط كه علاقه مندان حضور در بازار سهام چگونه باید مسیر خود را انتخاب كنند، گفت: در كشورهای توسعه یافته، هر فرد برای خود یك برنامه ریزی مالی دارد و بخشی از برنامه مالی او، سرمایه گذاری در بازار سرمایه است؛ اگر فردی دارای برنامه ریزی مالی باشد و بخواهد در بازار سرمایه، سرمایه گذاری كند، می تواند در دوره های تخصصی لازم شركت كند و مطالعاتی در این زمینه داشته باشد.
هاشمی نژاد افزود: در حال حاضر 130 موسسه، دوره های آموزشی تخصصی فعالیت در بازار سرمایه برگزار می كند كه افراد پس از گذراندن دوره های آموزشی و با توجه به برنامه مالی، ریسك پذیری و ... برای خود تصمیم گیری می كنند.
وی تاكید كرد: رسانه ها باید بر برنامه ریزی مالی و ارتقای سواد مالی كار كنند؛ وقتی افراد برنامه مالی داشته باشند، به طور قطع بازار سرمایه را نیز می بینند؛ به دنبال برنامه ریزی مالی، فرد در شرایط مختلف، اقدامات مالی متناسب با آن را در دستور كار قرار می دهد.

** آشفتگی در آموزش
مدیر آموزش كانون كارگزاران بورس و اوراق بهادار نیز در این میزگرد، با بیان اینكه از سال 1385 به یكباره توجه به بورس و بازار سرمایه در رسانه ها و افكار عمومی افزایش یافت، گفت: از آن زمان، با افزایش تقاضا برای حضور در بازار سرمایه و آشنایی با آن مواجه بودیم.
احسان عامری ادامه داد: مشكلی كه پس از این استقبال رخ داد، این بود كه ظرفیت آموزش در كشور كم بود و زمان می برد تا به حد استاندارد برسد.
عامری گفت: این وضعیت، فرصتی را نیز برای برخی افراد و موسسه ها فراهم كرد كه به درآمدزایی بپردازند كه البته در برخی موارد سبب انحراف در روند آموزش شد؛ در واقع، ورود این دسته از موسسه ها و تلاش برای سودآوری بیشتر، تلاش ها برای فرهنگ سازی و تامین سرمایه درست در این بازار را از بین برد.
مدیر آموزش كانون كارگزاران بورس و اوراق بهادار با استقبال از تشكیل كمیته راهبری آموزش بازار سرمایه، افزود: این كمیته می تواند به وضعیت آموزش در بازار سرمایه سروسامان بدهد.
عامری با بیان اینكه اكنون در وضعیت آموزش بازار سرمایه، آشفتگی وجود دارد، گفت: این آشفتگی و ناهماهنگی، اقدامات مثبت انجام شده برای فرهنگ سازی را از بین می برد.
مدیر آموزش كانون كارگزاران بورس و اوراق بهادار با بیان اینكه فرهنگ سازی یك امر زمانبر است، اضافه كرد: یك عزم ملی و همراهی نهادهای مختلف از جمله نهادهای عمومی و رسانه ها برای فرهنگ سازی در این بخش لازم است.
وی با انتقاد از رفتار صداوسیما در مواجه با بورس، گفت: زمانی كه بورس رونق دارد، صداوسیما به طور مرتب درباره آن گزارش و خبر تهیه كرده و سبب تحریك افراد بی تجربه برای ورود به این بازار می شود، اما در زمان ركود بازار، برنامه های صدا و سیما دراین باره كاهش یافته و مخاطبان در برزخ و وضعیت بی تكلیفی قرار می گیرند.
عامری درباره چگونگی ورود به بازار سرمایه توصیه كرد: بهتر است مخاطبان عام در مرحله نخست با دارایی اضافه خود، وارد بازار سرمایه شوند و پس از كسب اطلاعات، آگاهی، آموزش و تجربه، دیگر دارایی های مالی خود را وارد این بازار كنند.
وی با بیان اینكه هم اكنون 108 شركت كارگزاری در كشور فعال است كه كد معاملاتی صادر می كنند، اضافه كرد: بازار سرمایه و شركت های كارگزاری (سرمایه پذیران) ما باید به این سمت حركت كنند كه با ارائه اطلاعات درست و آگاهی سرمایه گذاران نسبت به نوع سرمایه گذاریشان، حد ضرر در بازار سرمایه را كاهش دهند.
مدیر آموزش كانون كارگزاران بورس و اوراق بهادار به تجربه شركت های سبدگردان خارجی اشاره كرد و گفت: به طور نمونه یك شركت آمریكایی به طور تقریبی حدود چهار ماه زندگی یك فرد را برای ورود به بازار سرمایه از لحاظ شخصیت فردی، شغلی و ریسك پذیری زیر نظر قرار می دهد تا تعیین كند این فرد با چه نوع ابزار و سرمایه ای وارد بازار شود كه ریسك و حد ضرر كمتری را تجربه كند.