دکتر محمد خوش چهره، اقتصاددان و اکبر ترکان مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور درباره عملکرد دولت در اجرای سیاست‌های اقتصادمقاومتی مناظره کردند.
حدود یکسال از ابلاغ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب می‌گذرد و اکبر ترکان دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور و محمد خوش چهره استاد دانشگاه در مناظره ای در باشگاه خبرنگاران جوان به بحث و بررسی در این باره پرداختند.
اکبر ترکان با بیان اینکه آنچه در یکسال گذشته در دولت انجام شده تحت عنوان "مهار تورم" و "تحقق نرخ رشد مثبت اقتصادی" بوده است، گفت: این دو مشخصه از نتایج اقتصاد مقاومتی است.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور افزود: طبق گزارش گمرک صادرات غیرنقتی کشور با مجموعه واردات به موازات رسیده در واقع ما شاهد واردات ۵۱.۵ میلیارد دلار و صادرات غیرنفتی ۴۹.۵ میلیارد دلار بودیم.
وی با بیان اینکه این موضوع خوشحال‌کننده است ادامه داد: زمانی که الزاما از نفت برای وارات کالاهای مصرفی استفاده نکنیم و همچنین صادرات غیر نفتی افزایش یابد یعنی در حال نزدیک شدن به محتوای "اقتصاد مقاومتی" هستیم.
ترکان تصریح کرد: از نرخ رشد منفی در یک دوره طولانی توانستیم به نرخ رشد مثبت دست یابیم که این مسئله به نوبه خود دستاورد موفقی است اگرچه نرخ محقق شده بالا نیست ولی همین میزان هم امری مهم تلقی می‌شود.
وی با بیان اینکه مهار تورم از ۴۴درصد به ۱۵.۶ درصد موفقیت محسوب می‌شود گفت: با تورم‌های بزرگ امکان توسعه تولید نیست و آرام شدن نرخ تورم موحب بهبود فضای کسب و کار برای تولید می‌شود.
در ادامه "محمد خوش چهره" کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ما باید به اقتصاد رقابتی (آزاد) آشنا باشیم اظهارداشت: در کنار این امر با سه چالش عمده نیز روبرو هستیم؛ یکی از این چالش‌ها عدم درک صحیح مفهومی است، چالش دیگر نبود باور است که بسیار خطرناک است و در خصوص نامگذاری سال‌ها این امر اتفاق افتاده است به طوری که همواره نسبت به نامگذاری سال‌ها تعریف و تمجید صورت می‌گرفته اما در باطن ماجرا آن را قبول نداشته‌اند.
وی با بیان اینکه عدم باور، فرصت‌سوزی را به دنبال دارد در نظام با پدیده‌ای روبررو هستیم که مخالفان یک ایده شفاف مباحث را مطرح نمی‌کنند تا سیستم به تعریف و شفاف‌سازی بپردازد.
خوشچهره چالش دیگر فراروی اقتصاد مقاومتی را نبود افراد متخصص عنوان کرد و افزود: صحبت‌های رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی نشان می‌دهد که یک نوع اتمام حجت است ولی هنوز در محافل باور و عدم درک مفهومی نسبت به اقتصاد مقاومتی وجود ندارد.
این استاد دانشگاه در ادامه به مفهوم اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و افزود: اقتصاد مقاومتی به معنی مقاوم‌سازی اقتصاد در مقابل ناملایمات فضای بیرونی و داخلی است که متناسب با شرایط، تغییرات ایجاد شود. وی تصریح کرد: تشخیص نقاط ضعف از جمله ضرورت‌های این مطلب است و طرف مقابل نیز با شناسایی این نقاط ضعف به صورت تهاجمی و با اعمال تحریم‌ها اقدام می‌کند.
وی با بیان اینکه تشخیص کاهش وابستگی‌های تهدیدزا تشخیصش مهم است ادامه داد: وابستگی درآمد ملی به درآمد نفت یکی از این وابستگی‌های شدید است و مطالعات نشان می‌دهد که چهار دولت با چهار سلیقه سیاسی هر کدام وابستگی‌ها به نفت را بیشتر کرده‌اند.
ترکان در ادامه در خصوص اظهارات خوشچهره در ارتباط با اقتصاد مقاومتی اظهار داشت: هدف ما طراحی اقتصاد مقاومتی نیست به دلیل اینکه این الگو در ۲۴ بند توسط مقام معظم رهبری تعیین شده و هدف ما بحث و بررسی در خصوص این ۲۴ بند است.
وی در ادامه افزود: عدم وابستگی به نفت محتوای اقتصاد مقاومتی است و قطع وابستگی یکی از بندهای مهم اقتصاد مقاومتی است که اگر این موضوع را راهبرد اقتصاد مقاومتی بدانیم باید قابلیت عملیاتی آن را نیز بررسی کنیم.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور در ادامه در خصوص مقایسه بودجه ایران با سایر کشورها گفت: بررسی‌هایی در خصوص بودجه جاری سایر کشورها صورت گرفته که طبق سنجش‌ها نسبت بودجه جاری به تولید ناخالص داخلی حدود ۱۵ درصد است اما در ایران این نسبت ۲۰ درصد است که این تفاوت نشان از این است که دولت پیکره چاقی دارد.
وی افزود: از سویی دیگر اگر بخواهیم بودجه جاری را از نفت جدا کنیم باید به مالیات و سایر درآمدها وصل شود و از سویی دیگر باید دولت لاغر شود و ظرفیت‌های مالیاتی بازسازی شود تا بودجه جاری با درآمدهای مالیاتی موازنه شود تا هدف مستقل شدن بودجه از نفت محقق شود.
ترکان در پاسخ به سه چالش پیش روی اقتصاد مقاومتی که از سوی خوشچهره بیان شد گفت: برای اینکه یک فکر درست یا برنامه‌ای دقیق اجرایی شود نباید از مدیریت غافل شد. وی افزود: در دهه‌های اخیر کوشش‌های زیادی برای ارتقای مدیریت صورت گرفت اما گاهی اوقات دستگاه‌ها کارآمدی لازم را نداشته به همین جهت برای تحقق سیاست های مالیاتی و بودجه جاری باید اقدام مدیریتی جدی صورت گیرد.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور در خصوص حل کلیه این مسائل و تحقق اقتصاد مقاومتی اظها ر داشت: اصلاح ساختار عمومی کشور به سمت یک تجربه قدیمی است پیش از انقلاب تهیه و تأمین بودجه بر عهده وزارت امور اقتصاد و دارایی بودو سیاست گذاران به دلیل عدم دخالت در بودجه نمی‌توانستند در بزرگ شدن آن دخالتی داشته باشند زیرا این بودجه از طریق گمرک یا مالیات تأمین می شد.
وی در ادامه اظهار داشت: بر اساس گزارش‌های سازمان استخدمی سابق هنگامی که بودجه به نفت متصل شد ما به دولتی پرخرج و سنگین تبدیل شدیم و بودجه ما از ۱۳۵۱تاکنون به نفت وابسته شده و برای منطبق کردن بودجه جاری کشور و استقلال از نفت باید آن را به مالیات و درآمدهای گمرکی متکی شویم. ترکان با بیان اینکه برای اجرای آن باید سازمان برنامه و بودجه هنگام تدوین بودجه تهیه و تأمین آن را به وزارت اقتصاد محول کند.
بر اساس این گزارش، ترکان با بیان اینکه در دولت قبل موضوع مستقل شدن بودجه جاری از نفت را مورد توجه قرار دادم گفت: در دولت قبل مطالعه‌ای در این زمینه در مرکز تحقیقات استراتژیک انجام دادیم که گزارش راهبردی منتج شده از این مطالعه را به مجلس و دولت ارائه ولی این گزارش را رسانه ای نکردیم.
در ادامه "خوش چهره" با تأکید بر اینکه نقش رسانه درمورد اقتصاد مقاومتی بسیار مهم است افزود: بنده از سال ۶۶ هشدارهای زیادی را به دولت‌های مختلف داده‌ام و این هشدارها صرفا برای دولت یازدهم نیست.
وی ادامه داد: هر دولتی که روی کار می‌آید محاسن و معایبی دارد ولی با توجه به اینکه ما در شرایط خاصی هستیم دولتها اجازه اشتباه ندارند. به اعتقاد این کارشناس اقتصادی دولت یازدهم وارث بسیاری از اشتباهات گذشته است ولی باز هم نباید در تصمیمات خود دچار اشتباه شود چرا که اگر تصمیمات بدون کار کارشناسی اتخاذ شود به صخره های یخی بر می‌خوریم.
خوشچهره همچنین به انتقادات خود در دولت‌های قبل اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال ما مخالف یارانه بودیم چرا که اعتقاد داشتیم این موضوع بدون کار کارشناسی در دستور کار قرار گرفته است و همچنین مسکن مهر که متأسفانه چالش‌های زیادی داشت.
وی ادامه داد: مناطق آزاد نیز از جمله موارد انتقادی است چرا که طبق نظام اقتصاد جهانی مناطق آزاد باید مبادی خروج و صادرات باشند که متأسفانه در کشور ما این مناطق فقط مبادی ورود کالا شده اند.
این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه با تکیه بر سلایق نباید در دیدارها و سخنرانی‌ها وعده‌ای داده شود گفت: نباید با تکیه بر باورها و ایده ها و سلایق و بدون قرار دادن در فرآیند کار کارشناسی تفکری را تبدیل به تصمیم کنیم. این مسئله بکی از چالش‌های تصمیم‌گیری نظام اجرایی است.
در ادامه ترکان به بند ۱۱ اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و گفت: رهبری در این بند روی سخنش به مناطق آزاد است و خط مشی‌هایی برای آن مشخص می‌کند که توسعه فعالیت به سمت تسهیل تولید، توسعه صادرات، انتقال فعالیت های نوین در مناطق آزاد از جمله آن است.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور اظهار داشت: مناطق آزاد در دیگر نقاط جهان برای آزاد کردن جغرافیایی از کشور به منظور جهش صادرات است اما در کشور ما مناطق آزاد متفاوت است. وی ادامه داد: ما هفت منطقه آزاد و ۶۳ منطقه ویژه اقتصادی داریم و در مناطق آزادمان هیچ زیرساختی وجود نداشت و این طور گفته شد که خودتان پول بیاورید و این زیرساخت‌ها را ایجاد کنید چطور می‌شود از چنین مناطق آزادی پول درآورد بنابراین در این مناطق بیشتر واردات کالا برای درآمدزایی اتفاق افتاد.
ترکان تصریح کرد: آنچه که در مناطق آزاد کشور اتفاق افتاد موجب شد که به واردات معتاد شویم و حالا باید این اعتیاد را ترک کنیم. وی گفت: هر یک از مناطق آزاد یک عده طرفدار دارد و نمایندگان مجلس که در حوزه خود کوشش کردند ۶۳ منطقه ویژه اقتصادی ایجاد شود که در حال حاضر ۲۵ منطقه آن دایر است چرا که استعداد لازم را نداشتند.
خوشچهره در ادامه این مناظره اقتصادی گفت: تمرکز اقتصاد مقاومتی روی تولید ملی است و در این خصوص باید موانع تولید که مجموعه‌ای از اشکالات سیاست‌‌ای پولی ارزی و مالی نامناسب است.
وی در خصوص دریافت مالیات گفت: در حال حاضر فشار مالیات روی قشر حقوق بگیر است و سوداگری در زمینه اشرافی‌گری ایجاد شده است. وی ادامه داد: تولید ملی نکته کلیدی در اقتصاد مقاومتی است و باید موانع آن شناسایی شود و عدم تبلور اقتصاد مقاومتی بحث تولید ملی است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: منابع مالی بانک‌هابه سمت واحدهای تولیدی نیست و بانک‌ها منابع واردات قاچاق را تأمین می‌کنند. وی با اشاره به اینکه مطالعات نشان می‌دهد کمتر از ۵۰ درصد از تولید ملی استفاده می‌شود گفت: مشکل اقتصاد ایران ظرفیت‌سازی جدید و عدم استفاده از ظرفیت‌های موجود است به طوری که در حال حاضر صنعت نساجی کمتر از ۳۰ درصد بازار در دست واحدهای تولیدی داخل و باقی بازار از دست واردات است.
خوشچهره ادامه داد: غیرت و ناموس نظام تصمیم‌گیری باید صیانت از تولید ملی باشد. ترکان در ادامه این مناظره اقتصادی اظهار داشت: در قسمتهایی که ظرفیت تولید وجود دارد و واردات صورت می‌گیرد خسارت جدی به کشور وارد می‌شود.
وی با بیان اینکه سیستم بانکی نقش خود را به گونه‌ای صحیح ایفا نمی‌کند افزود: از ظرفیت‌های صنعتی ما تنها ۵۰ درصد آن محقق می‌شود و در بخش خدمات نیز ظرفیت معطل کمتر داریم اما تولید صنعتی ما ۵۰ درصد آن ظرفیت معطل است و یکی از بخش‌هایی که می‌تواند به تولید کشور کمک بسزایی داشته باشد بانک است.
ترکان در خصوص معوقات سیستم بانکی و مشکلات ناشی از آن تأکید کرد: هزاران میلیاردی که معوق شده مربوط به زمانی است که برخی درصدی دریافت می‌کردند و به ازای آن وام فراهم می‌کردند و متأسفانه با پرداخت وامهای بزرگ و عدم برداشت آنها وعلاوه بر آن بخشی از که در مسکن مسدود شده برنامه بانکی را حبس و ظرفیت منابع بانکی را کاهش داده است.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور درخصوص یک سال و نیم و عملکرد دولت اظهار داشت: با گذشت حدود یک سال و نیم از فعالیت دولت و کوشش آنها برای حل مشکلات نتایج مثبتی صورت گرفته که یکی از مهم‌ترین عوامل آن خروج غیرتورمی از رکود است که به سه دسته سیاست‌گذاری در سطح وزارتخانه‌ها، مصوبه هیأت وزیران و سیاستهایی که در حد عملکرد دولت نبود و نیاز به اصلاح قانون داشت.
ترکان دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور در ادامه در خصوص آمار و ارقام کشور گفت: سال گذشته واردات کشور ۵۱.۵ میلیارد دلار بود که صادرات غیر نفتی ۴۹.۵ میلیارد دلار آن را شامل می‌شد که نشان از این است که در حال نزدیک شدن این دو حوزه هستیم که اصلاح تعرفه‌های عاملی برای حمایت از تولید داخلی است.
خوش چهره در پاسخ به این سوال که چرا با وجود اینکه همواره صحبت از شفاف‌سازی و اعلام نقاط ضعف می‌کنید از گفتن اسامی مقصر در عدم اجرای اقتصاد مقاومتی طفره می‌روید گفت: اعلام اسامی بر عهده من نیست.
وی در خصوص حوزه‌های تهدید در اقتصاد اظهارداشت: اگر دولت این حوزه‌ها را شناسایی کند علاوه بر اینکه موجب دلگرمی ملت خواهد شد عاملی برای حل مشکلات جدی است.
۳ماه ذخیره گندم نقطه خطرناکی است
این کارشناس اقتصادی در ادامه تصریح کرد: تلاشهای دولت در جهت ارتباط با بین‌الملل قابل تقدیر است اما نتایج آن از اهمیت بیشتری برخوردار است و جای بحث بسیاری دارد اما اگر این که فکر کنیم کلیه تهدیدها حل شده خوش‌بینی است زیرا در سناریوی بدبینی ممکن است فشارها در کالاهای اساسی مثل گندم مورد غفلت قرار گیرد.
خوشچهره با بیان اینکه گندم مزید بر ذخیره استفاده باید سه ماه مضاعف بر مصرف داشته باشیم گفت: تنها ذخیره سه ماه گندم نکته خطرناکی است زیرا سیلوهای گندم را که بررسی می‌کنیم اثری از اقتصادی مقاومتی نیست.
ترکان در واکنش به سخنان خوشچهره اظهار داشت: وزیر جهاد کشاورزی برنامه‌ای در خصوص تولیدات کشاورزی که یک اقدام استراتژیک است را تدوین و در هیئت دولت به تصویب رسانده و کار را آغاز کرده‌اند.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور با بیان اینکه اصلاح شبکه‌های آب رسانی طول می‌کشد افزود: ۹۲ درصد از ۱۳۰ میلیارد مکعب آب جاری و زیر زمینی در کشور صرف حوزه کشاورزی می‌شود یعنی به ازای هر متر مکعب آب کمتر از ۱ کیلوگرم محصول به دست می‌آید.
وی ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی با اجازه از مقام معظم رهبری رقمی را از صندوق توسعه ملی برای اصلاح شبکه‌های آب رسانی دریافت کرده است. ترکان با بیان اینکه پس از این مسئله باید به راندمان آب در مزرعه ها توجه کنیم تصریح کرد: آبیاری تحت فشار موجب بهبود راندمان آب خواهد شد که در این صورت از هر متر مکعب آب میزان بیشتری محصول به دست آوریم.
وی اظهار داشت: در این برنامه محصولاتی همچون گندم، ذرت، جو شکر روغن نباتی و غیره را در دستور قرار داده‌اند که البته اقلامی چون دانه‌های روغنی برای خودکفایی نیاز به زمان طولانی‌تری نسبت به محصولات دیگری دارد. وی تاکید کرد: این مسئله از جمله اقدامات موفق دولت است که مقام معظم رهبری نیز نظارت روی آن دارند.
خوشچهره با بیان اینکه اگر اقتصاد مقاومتی نبود دولت باز هم اقدام به اصلاح شبکه‌های آب رسانی و توجه به ذخیره استراتژیک محصولات می‌کرد گفت: زمانی که هنوز در کشور میزان ذخیره استرتژیک تعریف نشده پس نمی توان به این مسئله مثبت نگاه کرد.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه باید از الفاظ بیرون بیاییم گفت: متاسفانه به تولید ملی توجه لازم نشده البته نه اینکه دولت بی‌توجه باشد ولی در فضای اقتصاد مقاومتی در این خصوص حرکت نکرده است. به اعتقاد این کارشناس اقتصادی اگر قرار باشد راه توسعه و پیشرفت مستمرمان را به ارتباطات بین‌المللی گره بزنیم دچار اشتباه استراتژیک شده‌ایم.
خوشچهره تصریح کرد: نرخ مثبت نرخ اقتصادی زمانی واجد ارزش است که مستمر باشد ولی متاسفانه در دولتها به این مسئله توجه نمی‌شود. این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: تمرکز بر تولید ملی مقوله‌ای است که می‌توان از آن طریق عملکرد خادمان نظام جمهوری اسلامی را سنجید.
به اعتقاد وی دولت و مجلس نمی‌توانند در این خصوص نمره مطلوبی داشته باشند. همچنین ترکان با بیان اینکه به گفته رییس جمهور کاهش نرخ تورم از این به بعد با شیب کمتری حرکت خواهد کرد گفت: سیاستهایی که موجب خروج از رکود است معمولا آثار تورمی دارد وسیاستهای برای مهار تورم است اثار رکودی دارد.
وی تصریح کرد: آنچه امروز انجام می‌دهد خروج غیر تورمی رکود است یعنی صرفا به تقاضا توجه ندارد بلکه با مراقبت هم سوی عرضه و سوی تقاضا را دارد. دبیر شورای عالی مناطق آزاد کشور در خصوص اینکه چه نمره‌ای به کارنامه دولت در اقتصاد مقاومتی می‌دهید گفت: متاسفانه بنده در این جایگاه نیستم و از طرفی عملکرد دولت باید در ۲۴ بند اقتصاد مقاومتی به صورت تخصصی مورد نگرش قرار گیرد.
وی تاکید کرد: اما به هر حال از نظر من دولت عملکردهای متعددی در راستای اقتصادی مقاومتی به نتایج مثبت رسانده که از جمله می‌توان به مهار تورم و نرخ مثبت اقتصادی اشاره کرد.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان