در حال حاضر وضعیت فعلی کسب‌وکارها از هر جنبه‌ای که به آنها نگاه کنیم، خوب نیست. در کشور ما بیشترین حجم اشتغال در بخش‌های خدمات ایجاد می‌شود و بیشترین حوزه را هم گردشگری به خود اختصاص می‌دهد  اما به نظر می‌رسد صنعت گردشگری در ایران تا حداقل دو تا سه سال آینده از این بحران خارج نمی‌شود. پیش‌بینی‌ می‌شد وقایعی که در اساس گردشگری کشور ما تاثیر دارد مثل اکسپوی امارات و بازی‌های قطر بتواند تاثیر زیادی در صنعت گردشگری کشور داشته باشد اما با شیوع کرونا، اگرچه بازی‌های قطر در فاصله زمان دورتری قرار گرفته، اما تاثیر مثبت اکسپوی امارات بر ایران تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد. بخش‌های مختلفی در حوزه گردشگری آسیب دیدند و با توجه به اینکه آثار روانی این ویروس هم همچنان باقی است، به نظر نمی‌رسد که بتوانند تا دو سال آینده از بحران خارج شوند. تاثیر این ویروس هم بر سمت عرضه بوده و هم سمت تقاضا، ایجاد شوک در بخش تقاضا خیلی سخت خواهد بود؛ یعنی حتی اگر تولیدکننده هم عرضه‌ای داشته باشد، به دلیل بحران تقاضا با مشکل مواجه می‌شود. در این شرایط تولیدکننده در بخش‌های مختلف کاری از دستش برنمی‌آید. شیوع کرونا یک تهدید جهانی است و از آنجایی که همه بخش‌های اقتصاد به هم وصل هستند، کل حلقه‌های زنجیره ارزش دچار آسیب شدند. حتی اگر کسی بخواهد با خلاقیت و نوآوری هم از این شرایط بگذرد، چون حلقه‌های بعدی در این زنجیره ارزش متصل هستند، خصوصا بخش‌های لجستیک و ارتباطات فرامرزی و همه به نوعی آسیب‌های شدید دیدند، تولیدکنندگان خیلی سخت می‌توانند از این شرایط بحرانی عبور کنند. دولت‌ها هم برنامه‌های حمایتی زیادی در نظر گرفتند. هر کشوری با تزریق نقدینگی یا یارانه‌هایی که برای تحریک تقاضا به مردم دادند، تلاش کردند شوک بر عرضه و تقاضا وارد کنند، اما در کشور ما به دلیل شرایط ویژه‌ای که داریم از جمله کسری بودجه که از قبل هم پیش‌بینی می‌شد و مشکلاتی مانند کاهش قیمت نفت و تداوم تحریم‌ها، دولت همچنان نمی‌تواند کمک شایانی به بخش عرضه یا تقاضا کند. در خوش‌بینانه‌ترین حالت تخمین زده شده که در دنیا اقتصادهایی مانند چین و امریکا سال 2021 از بحران خارج شوند و برای منطقه خاورمیانه و اروپا هم انتهای 2022 یا ابتدای 2023 در نظر گرفته شده؛ در بدترین حالت هم پیش‌بینی شده که به‌صورت کلی همه دنیا تا سال 2023 درگیر این شرایط باشند و تا آن زمان اقتصاد جان نگیرد. این پیش‌بینی‌ها اصلا خوب نیست و قاعدتا تلاش زیادی می‌خواهد که ما هم به سمت انتهای 2021 برویم. از طرفی امسال، آخرین سال دولت است و از چند ماه دیگر، کشور حالت انتخاباتی به خود می‌گیرد و بعید به نظر می‌رسد که بتوانیم خیلی قوی عمل کنیم و تاثیر خاصی روی بازار بگذاریم. اگرچه دولت همه تلاشش را می‌کند که از طریق بازار سرمایه، پول‌های سرگردان را جمع کند و کسری بودجه را جبران کند، اما این موضوع هم به‌نوعی خطرناک است. اگر 80 میلیون آدم بخواهند دو میلیون نفر را وارد بورس کنند، 160 هزار میلیارد تومان از جامعه جمع می‌شود اما باید دید این موضوع اثراتش را بر رکود و تورم به چه صورت خواهد گذاشت. اینکه شرکت‌هایی که در بورس ارایه می‌شوند و رشد عجیب و غریبی که بعضی از آنها دارند، در حالی که سال‌هاست تولید و رشدی نداشتند اما در این مدت نمودارشان مثبت شده و سبز شدند، خیلی شک‌برانگیز است و اگر به یک باره این وضعیت تغییر کند، تعداد بسیار زیادی از مردم عادی که اصلا با قواعد بورس آشنا نبودند و تحت هیجان، دارایی‌های خود را به سمت بورس بردند، خسارت‌های سنگینی خواهند دید. اگرچه یکی از راه‌ها برای مقابله با مشکلات اقتصادی این است که اقتصاد به سمت دیجیتالی شدن برود و کسب‌و‌کارها بر بسترهای فناوری اطلاعات حرکت کنند، اما همین اتفاق هم زیرساختی می‌خواهد که ما نداریم. مهم‌ترین مساله سرعت اینترنت و پهنای باند است. همین حالا برای استفاده از نرم‌افزارهای ساده، دچار مشکل می‌شویم. برای برگزاری جلسه مجازی چندنفره، اینترنت جواب نمی‌دهد و کند است و به نظر نمی‌رسد که بتوانیم در این شرایط اقتصاد کشور را دیجیتالی کنیم. البته گروه‌های خاصی پیش از این هم در بسترهای فناوری بودند و الان هم دارند استفاده می‌کنند، اما اینکه به یک‌باره از همه تولیدکننده‌ها بخواهیم از بستر اقتصاد دیجیتال استفاده کنند و بتوانند خود را نجات دهند، با شرایط فعلی غیرممکن است. کسب‌وکارهای فناوری اطلاعات هم متاثر از کرونا آسیب زیادی دیدند. در حال حاضر فشار روی بسترهای آنلاین بسیار زیاد است و همان کسب‌وکارهایی که از قبل بودند هم با محدودیت‌های بیشتری مواجه شدند و فعالیت آنها برای عبور از این بحران کفایت نمی‌کند. فرض کنیم که 10 شرکت بزرگ هم وجود داشته باشند و افزایش دامنه هم بدهند، اما آنها هم نمی‌توانند ما را از این بحران عبور ‌دهند. ما یک جامعه 80 میلیون نفری داریم که نیاز به اشتغال و کسب‌وکار دارد، کسب‌وکارهایی که ممکن است اصلا بستر اینترنتی نداشته باشند، برای تولید ماده اولیه‌ای می‌خواهند که اصلا وارد کشور نمی‌شود، صادرات و واردات به صفر نزدیک شده، اینها مشکلاتی است که با کسب‌وکارهای آنلاین هم چاره نمی‌شوند. مسائل اقتصادی اکنون بسیار پیچیده‌اند. همیشه می‌گفتیم اقتصاد متاثر از سیاست است اما اکنون دیدیم که غیر از سیاست، مسائل بهداشتی و روانی هم می‌تواند روی اقتصاد تاثیر بگذارد. آنچه در کرونا اتفاق افتاد، بی‌شباهت به جنگ جهانی نبود و آثار مخربش برای همه دنیاست و ما هم قطعا آسیب‌پذیر خواهیم بود.

منبع:روزنامه تعادل