فیلم کشتار سگهای ولگرد در کهریزک که در روزهای گذشته موجی از انتقادات مردم را به همراه داشت، براساس گفته مسئولین شهری مربوط به دو سال پیش است که اخیرا در فضای مجازی منتشر و دست به دست شده است. اگرچه پیمانکار خاطی پس از دو سال خلع ید شد، اما بازهم این سوال و انتقاد مطرح است که چرا نظارت بر حسن اجرای فعالیت پیمانکاران در حدی‌ست که تحریک افکار عمومی منجر به برکناری‌ها می‌شود؟ نگاهی به دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد، نشان می‌دهد تشکیلات اجرایی تنها در سطح ملی، متشکل از ۱۶ عضو هستند که از رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور گرفته تا وزارت کشور و پلیس پیشگیری ناجا و معاونت خدمات شهری شهرداری به عنوان مجری در ساماندهی نقش دارند، اما چرا با وجود این تیم تشکیلاتی پرپیمان، بازهم چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟!
لزوم مشارکت تمامی دستگاه‌ها در ساماندهی سگهای ولگرد
محمد هادی حیدرزاده (مشاور محیط زیست شهرداری تهران) در این‌باره می‌گوید: فیلم منتشر شده مربوط به گذشته است. در آن زمان مرکز نگهداری حیوانات ولگرد شهر تهران فاقد دوربین مداربسته بود و این انحراف از همان دستورالعمل رخ داد که با آن برخورد شد.
وی به دستورالعمل ساماندهی حیوانات ولگرد و کارگروه‌هایی که در دستورالعمل از آنها یاد شده، اشاره کرده و می‌گوید: در دستورالعمل ساماندهی یک کارگروه ملی و یک کارگروه استانی و شهرستانی داریم. کارگروه‌های ملی در این‌باره تشکیل می‌شوند اما کارگروه‌های استانی و شهرستانی کمتر تشکیل شده‌اند، و این اتفاق باید بهانه‌ای شود تا دستگاه‌های متولی مانند محیط زیست، دامپزشکی و فرمانداری، ورود بیشتری به مساله ساماندهی حیوانات ولگرد داشته باشند.
حیدرزاده در ادامه به ارسال نامه‌ای از سوی شهرداری به فرمانداری تهران، درخواست تشکیل کارگروه شهرستانی و ارائه گزارش اشاره می‌کند و می‌افزاید: با دامپزشکی تهران مکاتباتی انجام شد تا باتوجه به خلع ید پیمانکار، از تعدادی دامپزشک برای عقیم‌سازی استفاده شود.
مشاور محیط زیست شهرداری تهران می‌گوید: با این مساله که دستگاه‌های دیگر باید بیشتر همکاری داشته باشند موافقم، اگرچه یکی از تکالیف شهرداری تهران، مساله ساماندهی حیوانات ولگرد است.
وی در این‌باره که گفته می‌شود وسعت در شهرداری به قدری زیاد است که نظارت بر بخش‌های مختلف آن ممکن است مغفول بماند، می‌گوید: سالانه ۱۱هزار سگ باید در تهران عقیم‌سازی و ساماندهی شوند، اما در برخی شهرهای اقماری و مجاور تهران این دستورالعمل وزارت کشور انجام نمی‌شود و تهران مقصد بسیاری از سگهای بلاصاحب شده در نتیجه حجم کار گسترده است. اما با رویه‌ای که از سال ۸۷ به بعد جاری شده، دیگر کشتار سگ‌ها انجام نمی‌شود.
ورودی سگ‌ها به تهران زیاد است
حیدرزاده در ادامه می‌افزاید: ورودی سگ‌ها به تهران زیاد است و حریم تهران به اندازه چند کشور آسیایی است.
مشارو شهردار تهران درباره دلایل کم نشدن جمعیت سگهای ولگرد به رغم اقدامات انجام شده، می‌گوید: علت؛ ورودی‌های تهران است و از آنجا که طرح ساماندهی در شهرهای اقماری تهران انجام نمی‌شود، در نتیجه این شهر مقصد بسیاری از سگهای بدون صاحب است. از طرفی قدرت زاد و ولد سگ‌ها بسیار بالاست و جمعیت آنها به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد، اگرچه با طرح عقیم‌سازی جمعیت آنها در حال کنترل است.
وی درباره نظارتی که از این پس باید برای پیمانکاران اعمال شود، می‌افزاید: اکنون نیز نظارت داریم گرچه انحراف از معیاری رخ داد که با آن برخورد شد. از انجمن‌های تخصصی و رسمی حامی حیوانات هم برای همراهی دعوت می‌کنیم که این اتفاق باعث نظارت بیشتر خواهد شد.
برای پیمانکاران الزامی برای ارائه خدمات درست وضع شود
با این وجود عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران نسبت به مشارکت تشکل‌های مردم نهاد در طرح ساماندهی حیوانات ولگرد شهری نظر متفاوتی دارد. الهام فخاری با تاکید بر لزوم بازنگری در شیوه نظارت و تدوین آیین‌نامه‌ها در پاسخ به این سوال که شهرداری به دلیل بزرگ بودن از توان نظارتی کافی در زیرمجموعه‌های خود برخوردار نیست، می‌گوید: ساختار شهرداری بزرگ یا کوچک فرقی نمی‌کند، این مساله باید جزو کارهای ویژه مدیریت و معاونت خدمات شهری قرار می‌گرفت تا فرایندهای انتخاب و نظارت بر پیمانکاران اصلاح شود. کار کردن با همان شیوه و با همان پیمانکارها لزوما نتیجه بهتری را رقم نمی‌زند و باید برای پیمانکاران الزامی وجود داشته باشد تا برای قراردادی که می‌بندند، خدمات درستی ارائه دهند.
عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران با بیان اینکه در سایر زمینه‌ها نیز نسبت به انتخاب و پایش عملکرد پیمانکاران نظارت‌ها دچار کاستی و نیازمند بازنگری است، تصریح می‌کند: راهکار این نیست که اصل کار و مراکز تعطیل یا واگذار شوند، بلکه شهرداری باید بتواند رفتار نظارتی و وظیفه اصلی خود را اصلاح کند.
شکل نادرست روابط کاری به چنین فیلم‌هایی می‌انجامد
وی با تاکید بر اینکه در آیین‌نامه‌ها و شیوه نظارت بر پیمانکاران باید بازنگری شود، می‌افزاید: نظام رتبه‌بندی کارفرماها باید جدی‌تر گرفته شود. متاسفانه شکل نادرست از روابط کاری که در برخی فضاهای کاری شهری وجود دارد آنهم برای از میدان به در کردن رقیب، باعث می‌شود آنها دست به چنین اقداماتی می‌زنند. انتظاری که از چهره‌های رسانه‌ای و چهره‌های محبوب اجتماعی می‌رود نیز این است که قبل از موضع‌گیری و هرگونه واکنشی؛ اطلاعات خود را تکمیل کنند تا از این محبوبیت اجتماعی برای اصلاح روند و بهبود ساختار خدمات اجتماعی بتوانند کمک بگیرند.
عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تاکید می‌کند: هر جا که شهرداری رابط بین پیمانکار و کارفرما باشد، باید اصلاح وضعیت اتفاق افتد. از آنجا که ساماندهی حیوانات ولگرد به جاندار زنده مربوط می‌شود مردم هم روی آن حساسیت متفاوتی دارند. شاید این حساسیت را نسبت به پیمانکار آسفالت کمتر ببینید.
سکوت قانونی و مبهم زمینه‌ساز اقدامات سلیقه‌ای است
فخاری با بیان اینکه باید قوانین روشن‌تر و مشخص‌تر و بدون ابهام تدوین شود، می‌افزاید: هر جایی که سکوت قانونی و ابهام وجود دارد، زمینه‌ساز اعمال اقدامات سلیقه‌ای و عدم انجام برخی از امور هست. از طرفی اکنون همه نسبت به زجر و آزاری که حیوان در فیلم می‌کشد، واکنش به‌جا و احساسی دارند، اما کنترل فضاهای شهری نیز بخشی از مسئولیت مدیریت شهری است که باید به شیوه‌های غیرخشن و غیرتهاجمی مدیریت شود. سابقه شهرداری‌ها در همه دنیا نشان می‌دهد ممکن است برخی جانوران همزیست که بیمار هستند را به شیوه مرگ بدون زجر از بین می‌برند و اینگونه نیست که در هیچ جای تهران این اقدام رخ ندهد. گرچه درنهایت ساماندهی از طریق زنده‌گیری، واکسیناسیون، غربالگری و جداسازی تضمین نمی‌کند که باز رهاسازی بدون خطر باشد.
انتقاد به واگذاری امور ساماندهی سگهای ولگرد به سازمان‌های مردم‌نهاد
وی در ادامه می‌افزاید: باید برای وضعیت پناهگاه‌ها و مراکز نگهداری، شرایط عقیم‌سازی و پلاک‌گذاری و میکروچیپ‌ها استاندارد شهری تعریف شود. من نسبت به واگذاری این موارد به سازمان‌های مردم‌نهاد منتقد هستم، مگر پلاک‌گذاری درختان در شهر را سازمان‌های مردم نهاد انجام می‌دهند؟ این یک کار شهری است و باید دستگاه مسئول فضاهای عمومی شهری آن را انجام دهد.
فخاری با تاکید بر اینکه می‌توان برای خوراک‌دهی و تیمارگری و مواردی از این دست از سازمان‌های مردم‌نهاد کمک گرفت، می‌گوید: اصل شناسایی، پلاک‌گذاری، نصب میکروچیپ و جداسازی حیوانات سالم و غیرسالم جزو وظایف شهرداری و سازمان‌های زیرمجموعه آن است. در همین راستا هماهنگی اولیه‌ای با جامعه دامپزشکی ایران انجام و امیدوارم از طریق سازمان معتبر تخصصی که به هردو جنبه حقوق حیوانات و ضرورت ایمن‌سازی و بهداشت شهری توجه دارند، بهترین رویه اصلاحی را پیش گرفت و در اقدامات جانبی از سازمان‌های مردم‌نهاد و حامیان حقوق حیوانات کمک گرفت، در غیر اینصورت نه عقیم‌سازی توسط گروه‌های داوطلب به جایی می‌رسد و نه به این موج تهاجمی علیه شهرداری به احقاق حقوق جانداران خواهد انجامید.
بی‌دقتی در انعقاد قرارداد مجدد با پیمانکار متخلف
اما زهرا صدراعظم نوری (رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران) به بی‌دقتی که در انعقاد قرارداد مجدد با پیمانکار متخلف رخ داده اشاره کرده و درباره فیلمی که اخیرا در فضای مجازی منتشر شده، می‌گوید: اقدام اخیری که در فضای مجازی منعکس شده به طور کلی محکوم است، زیرا حقوق همه موجودات مورد احترام است و باید رعایت شود، اما تهیه‌کننده فیلم‌ها اهدافی را دنبال می‌کند که باید بررسی شود. پخش این فیلم در این مقطع جای سوال و تامل دارد و به نظر می‌رسد اهداف دیگری در پی آن است، زیرا مربوط به دو سال قبل است و رویه شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل سیار از آن زمان تاکنون تغییر کرده است. اکنون کمپ‌هایی در منطقه ۲۴،۲۲، صالح آباد ایجاد و عملیات جمع‌آ‌وری، عقیم‌سازی و رهاسازی وسایر اقدامات مربوطه در این مراکز انجام می‌شود.
با پیمانکار متخلف با وجود خلع ید دوباره قرارداد بسته شد
وی درباره اقدامی که از سوی پیمانکار طرف قرارداد با شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل سیار رخ داده، می‌گوید: پیمانکار این مجموعه در مجموعه مدیریتی قبلی خلع ید شد اما با تغییر مدیریت دوباره مناقصه‌ای برگزار و پیمانکار خاطی برنده شد. اینجا خطایی محرز است که نباید اتفاق می‌افتاد که یا به دلیل تغییر مدیریت یا شیوه برگزاری مناقصه به آن توجه کافی نشد، اما اکنون به شدت با آن برخورد و هم پیمانکار و هم مسئول مجموعه عوض شدند.
وی در پاسخ به این سوال که چرا شیوه مناقصه به گونه‌ای بوده که پیمانکار متخلف مجددا توانست در مناقصه شرکت کند و نیز کم‌اهمیتی نظارت بر انتخاب پیمانکاران می‌گوید: نه اینکه اهمیتی وجود نداشته باشد، در این مورد بی‌دقتی رخ داده است. پیمانکاران متخلف پس از خلع ید باید در بلک لیست قرار گیرند و برای آنها در چند دوره اجازه فعالیت صادر نشود و نتوانند مجددا در مناقصات شرکت کنند. احتمالا اهمال‌کاری و بی‌توجهی انجام گرفته است که آنها مجددا توانسته‌اند در مناقصه شرکت کند.
موج واکنش‌ها فروکش می‌کند تا اتفاق بعدی
در این میان فعالان حقوق حیوانات به نکات دیگری اشاره می‌کنند. آنها معتقدند این شیوه کنشگری و فضاسازی رسانه‌ای هر بار تکرار می‌شود و با فروکش کردن تب و تاب رسانه‌ای مجددا شاهد چنین اقداماتی هستیم و شهرداری‌ها به دلیل منافع مالی چندان تمایلی برای ورود جدی به این قضیه ندارند.
در همین رابطه، سپهر سلیمی (فعال حقوق حیوانات) می‌گوید: در مساله ساماندهی سگ‌ها همیشه بحث کشتار آنها مطرح است و با گسترش شبکه‌های اجتماعی ما بیشتر از این اتفاقات باخبر می‌شویم. همیشه اقدامات به همین روالی که اکنون شاهد هستیم رخ می‌دهد، یعنی یکسری اعتراف کرده‌اند، حامیان واکنش نشان داده‌اند، مسئولین تایید یا تکذیب و قول‌های می‌دهند و رسانه‌ها خبرسازی می‌کنند، پس از مدتی موج واکنش‌ها فروکش می‌کند تا مورد بعدی پیش آید.
هیچ اراده‌ای برای ساماندهی حیوانات ولگرد وجود ندارد
وی با بیان اینکه در نتیجه نمی‌توان گفت اتفاق خاصی رخ داده، می‌افزاید: آنچه حامیان حقوق حیوانات و کارشناسان محیط‌زیست باید درباره کنترل حیوانات ولگرد نسبت به آن هشدار و اعلام نظر داشته باشند بیان شده است، در دنیا این تجربه وجود دارد و کنترل سگ‌ها انجام می‌شود، اما در کشور هیچ اراده‌ای برای ساماندهی حیوانات ولگرد وجود ندارد که یکی از دلایل را می‌توانید در قرارداد پیمانکار متخلف بر روی سامانه شفاف نگاه کنید. یک میلیارد و صدو هفتاد میلیون تومان قراردادی است که با پیمانکار بسته شده، در نتیجه یکی از دلایل مهم مساله مالی است و وقتی پیمانکاران هر ساله این کار را انجام می‌دهند، به این معنی است که هیچ اراده‌ای برای حل مشکل سگهای ولگرد وجود ندارد.
سلیمی با تاکید بر لزوم ورود نهادهای نظارتی و قوه قضاییه به این مساله تصریح می‌کند: باید مشخص شود پول بیت‌المال کجا و به چه صورت هزینه می‌شود. هر سال برای این ساماندهی حیوانات ولگرد هزینه می‌شود، اما تعداد آنها سال به سال در حال افزایش است.
با فرافکنی توپ را در زمین مردم نیندازیم!
این فعال حقوق حیوانات درباره اینکه مدیریت پسماند در جلوگیری از رشد جمعیت سگهای ولگرد موثر است یا خیر و صحبت‌های مدیرعامل سازمان پسماند که نقش غذا دادن انسان به سگهای ولگرد را نسبت به پسماند در افزایش جمعیت آنها موثرتر می‌داند، می‌افزاید: این حرف کاملا غلط است. در تهران به صورت روزانه در حدود ۹هزار تن پسماند تولید می‌شود و مقایسه آن با غذادهی انسان‌ها اصلا قابل مقایسه نیست. البته این به معنی تایید غذادهی نیست و کاملا کار اشتباهی است، اما اینکه توپ را در زمین مردم اندازیم، فرافکنی است.
منبع: ایلنا