درحالی که حدود ۶۲.۱ درصد از زنان کشور «خانه‌دار» هستند، تعداد قابل‌توجهی از زنان، خانه‌‏داری را شغلی پرزحمت، یکنواخت و بی‌ارزش تلقی می‏‌کنند، این درحالی‌ست که امروزه در سطح جهانی درباره ارزش‌گذاری اقتصادی فعالیت خانه‌داری زنان مطالعاتی انجام شده که نشان می‌دهد ارزش کار خانگی زنان در سال ۸۵، ۲۲درصد جی‌دی‌پی ایران را تشکیل می‌داده که این رقم در سال ۹۵ به ۳۰درصد افزایش یافته است. به گزارش ایسنا، فعالیت و درآمدزایی دو عنصر اساسی مفهوم شغل محسوب می‌شود و همین مسأله موجب شده که زنان خانه‌دار با وجود حساسیت و سنگینی مسئولیتی که بر عهده دارند، جزء دایره افراد شاغل محسوب نشوند. گرچه کار خانه‌داری زنان که شامل نگهداری، تداوم منابع انسانی و مراقبت از کیان خانواده است دارای ارزش اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است، اما عمدتا انجام این کار از نظر زنان پنهان و نامحسوس مانده و چندان توجهی به آن نمی‌شود. نگاهی به آمارهای اطلس وضعیت زنان و خانواده که بر مبنای سرشماری سال ۹۵ تهیه شده است، در خصوص وضعیت زنان خانه‌دار کشور نشان می‌دهد که به‌طور میانگین حدود ۶۲.۱ درصد از زنان ۱۰ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار، خانه‌دار هستند. همچنین ۵۹.۷ درصد زنان ۱۰ساله و بیشتر در نقاط شهری کشور و ۶۸.۳ درصد زنان نقاط روستایی کشور، خانه‌دار هستند.اما یکی از ابهاماتی که در این نمودار وجود دارد این است که چرا برای نرخ‌گیری جمعیت خانه‌داری، سن زنان را از ۱۰سال محاسبه می‌کنند؟ که شهلا کاظمی‌پور- جمعیت‌شناس در این باره می‌گوید: در سرشماری آمار، در جدول وضع فعالیت، سن از 10سال به بالا محاسبه می‌شود که براساس آن افراد به دو گروه فعال و غیرفعال تقسیم می‌شوند، در این جداول گروه فعالان به شاغل و بیکار و غیرفعالان به محصلان و خانه‌داران تفکیک می‌شود.

استان‌های دارای بیشترین و کمترین زنان خانه‌دار

براساس آمارهای اطلس وضعیت زنان و خانواده که بر مبنای سرشماری سال ۹۵ تهیه شده است، استان همدان بیشترین تعداد و استان سیستان و بلوچستان کمترین تعداد زنان‌خانه‌دار را در بین استان‌های کشور در خود جای داده است؛ به‌طوری‌که استان همدان با نرخ ۶۹.۲۳درصد در زمینه خانه‌داری از میان ۳۱ استان کشور رتبه اول و استان سیستان و بلوچستان با نرخ ۴۹.۶۳درصد رتبه آخر را به خود اختصاص داده است. همچنین به تفکیک سنی از کل جمعیت زنان جوان ۱۵ تا ۲۹ساله استان‌های کشور، حدود ۵۰.۱درصد خانه‌دار هستند. در این میان استان همدان با نرخ ۵۹.۱۴درصد دارای بیشترین زنان جوان خانه‌دار و استان کهگیلویه و بویراحمد با نرخ ۴۰.۱۵درصد دارای کمترین زنان جوان خانه‌دار است.کاظمی‌پور در پاسخ به این سوال که چرا تعداد زنان خانه‌دار استانی مانند سیستان و بلوچستان که در حوزه آموزشی چندان پیشرفتی نداشته‌اند، نسبت به سایر استان‌ها از کمترین تعداد زنان خانه‌دار برخوردار است، می‌گوید: هر استانی را باید با توجه به ساختار همان استان مقایسه کرد، استان سیستان و بلوچستان نسبت به سایر استان‌های کشور از باروری بالایی برخوردار است. وی با بیان اینکه زنان خانه‌دار در گروه غیرفعالان (طفل، محصل، دارای درآمد بدون کار، و بازنشسته) محاسبه می‌شوند، گفت: زمانی که در جامعه‌ای تعداد طفل یا محصل بیشتر باشد به‌تبع تعداد زنان خانه‌دار کاهش می‌یابد که در این نمودار ساختار سنی در نظر گرفته نشده است.

کهگیلویه و بویراحمد دارای کمترین زنان خانه‌دارنقاط شهری

اما مروری بر وضعیت زنان خانه‌دار نقاط شهری نشان می‌دهد که حدود ۵۹.۷درصد زنان ۱۰ساله و بیشتر به جمعیت در سن کار در نقاط شهری استان‌های کشور، خانه‌دار هستند، از این میان استان قم با نرخ ۶۶.۴۸درصد بیشترین زنان خانه‌دار و استان کهگیلویه و بویراحمد با نرخ ۵۱.۱۶ درصد، کمترین زنان خانه‌دار را در خود جای داده است، همچنین از میان کل جمعیت زنان جوان ۱۵ تا ۲۹ساله ساکن در نقاط شهری کشور حدود ۴۵.۹درصد خانه‌دار هستند که استان قم با نرخ ۵۴.۷۰درصد دارای بیشترین تعداد زنان جوان خانه‌دار و استان کهگیلویه و بویراحمد با نرخ ۳۴.۸۴درصد دارای کمترین تعداد زنان جوان خانه‌دار است.

چرا تعداد زنان خانه‌دار شهری کمتر است؟

وضعیت زنان خانه‌دار نقاط روستایی کشور نیز حاکی از آن است که ۶۸.۳درصد زنان خانه‌دار ۱۰ساله و بیشتر به جمعیت سن در کار در نقاط روستایی کشور، خانه‌دار هستند که از این میان استان همدان با نرخ ۷۹.۱۸درصد دارای بیشترین زنان خانه‌دار و استان سیستان و بلوچستان با ۴۸.۴درصد دارای کمترین تعداد زنان خانه‌دار نقاط روستایی است که طبق رتبه‌بندی جمعیت زنان جوان ۱۵ تا ۲۹ساله ساکن در نقاط روستایی کشور، استان همدان با نرخ ۷۶.۸۹درصد بیشترین تعداد زنان جوان خانه‌دار و استان سیستان و بلوچستان با نرخ ۴۷.۲۲درصد کمترین تعداد زنان جوان خانه‌دار را در خود جای داده است. در همین راستا کاظمی‌پور درباره نحوه تقسیم‌بندی تعداد زنان خانه‌دار براساس نقاط شهری و روستایی نیز می‌افزاید: همان‌طور که گفته شد در سرشماری، جدولی تحت‌عنوان جدول وضع فعالیت وجود دارد که براساس آن جمعیت 10سال به بالا به دو گروه فعال و غیرفعال تقسیم می‌شوند، در این جداول گروه فعالان به دو گروه شاغل و بیکار و غیرفعالان را نیز به محصلان، خانه‌داران، دارای درآمد بدون کار و بازنشستگی تقسیم می‌شوند. وی با بیان اینکه حدود ۱۳درصد شاغل و بیکار (گروه فعالان) هستند و ۸۷ درصد را گروه غیرفعالان تشکیل می‌دهند، یادآور می‌شود: این ۸۷درصد را ۱۰۰ در نظر می‌گیرند، از این مقدار حدود ۶۰درصد خانه‌دار هستند و ۳۰ الی ۴۰درصد محصل، ازکارافتاده و بازنشسته هستند. به عبارتی حدود دوسوم از جدول افراد غیرفعال خانه‌دار و یک‌سوم آن محصل و دانشجو، تعداد کمی سالخورده و بازنشسته و ازکارافتاده هستند. وقتی این میزان بین شهر و روستا مقایسه می‌شود تعداد زنان خانه‌دار در شهر کمتر و در روستا بیشتر است.

چرا زنان شاغل خود را «خانه‌دار» معرفی می‌کنند؟

البته کاظمی‌پور تصریح می‌کند که زنان روستایی کشاورز، خود را شاغل معرفی نمی‌کنند این درحالی‌ست که از نظر ما بسیاری از آنها شاغل هستند و درآمدزایی دارند، اگر آنها خود را شاغل معرفی کنند شاغل محاسبه می‌شوند اما هنگام سرشماری خود را خانه‌دار معرفی می‌کنند درصورتی که در دامداری، کشاورزی و صنایع‌دستی مشارکت دارند به همین دلیل این آمارها چندان مطلوب نیست، حتی در شهرها نیز که آمار رسمی اشتغال وجود دارد نشان می‌دهد که حدود ۱۳درصد از جمعیت زنان شاغل هستند که در حال حاضر این رقم به ۱۷ درصد ارتقایافته است یعنی ۱۷درصد از زنان ۱۰ساله به بالا در کشور فعال هستند این درحالی‌ست که تعداد زیادی از زنانی که در زمینه کار غیررسمی مشغول به‌کار هستند به دلیل نپرداختن مالیات خود را شاغل معرفی نمی‌کنند. طبق محاسبه‌ای که در سال ۸۵ در این زمینه انجام دادم، به‌طور قانونی سطح فعالیت زنان ۱۷درصد نیست بلکه بیش از ۳۰درصد است.

درصد زنان خانه‌داری که «بیمه» تامین‌اجتماعی دارند

تامین آینده و پس‌انداز قابل‌اتکا همواره یکی از دغدغه‌های زنان خانه‌دار به‌شمار می‌رود، این درحالی‌ست که طبق سرشماری سال ۹۵ به‌طور میانگین ۳۰۱۵ زن خانه‌دار تحت پوشش بیمه سازمان تامین اجتماعی هستند که استان کردستان با تحت پوشش گرفتن ۱۴هزار و ۵۸۳ زن خانه‌دار بیشترین تعداد زنان خانه‌دار بیمه‌شده سازمان تامین اجتماعی را در خود جای داده و استان البرز با تحت پوشش گرفتن هشت زن، رتبه آخر را در این زمینه کسب کرده است. کاظمی‌پور درباره اینکه چرا استان کردستان نسبت به سایر استان‌ها دارای بیشترین تعداد زنان خانه‌دار بیمه‌شده سازمان تامین اجتماعی است، نیز این‌طور پاسخ می‌دهد: ممکن است برخی استان‌ها در زمینه بیمه اطلاع‌رسانی بیشتری انجام داده باشند و یا از سیستم‌های حمایتی بیشتری برخوردار باشند. به دلیل اینکه استان کردستان انسجام قومی بالایی دارد ممکن است افراد به این مسیر رفته‌ باشند که زنان خانه‌دار بیمه و از تامین آتیه برخوردار شوند و به احتمال قوی در استان‌های دیگر این موضوع اطلاع‌رسانی نشده است.