روزنامه آرمان – آرزو افشارزاده

کانون فارغ التحصیلان اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی اولین نشست تحلیلی بر مدیریت خروج غیر‌تورمی از رکود را در تالار دانشکده با حضور دانشجویان و فارغ التحصیلان و برخی از اساتید برگزار كرد.در این نشست دکتر حسن درگاهی، عضو کارگروه تخصصی ستاد هماهنگی امور اقتصادی و دانشیار دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی نیز حضور داشت و به سخنرانی پرداخت .آنچه در پی می‌آید بخشی از نقطه نظرات ایشان است.

 وضعیت اقتصادی بی‌سابقه است

دکتر درگاهی ابتدا سخنرانی خود را با تحیلی بر وضعیت اقتصاد ایران آغاز کرد و گفت: تورم اقتصاد را به یک جهت می ‌برد و رکود به جهت دیگر .اما تعارضی که وجود دارد این است که بخشی از راه حل هایی که برای تورم وجود دارد ومی توان  با آن مشکل تورم را حل کرد باعث می شود رکود تعمیق پیدا کند .راه حل‌ها با هم متعارضند و بحث پیچیده‌ای است که دولت باید چه کند، به رکود اهمیت بدهد  یا تورم؟ وی ادامه داد: اگر به دنبال سیاست‌های سمت عرضه باشیم می توانیم اقتصاد را از تورم بهبود ببخشیم و از رکود نجات بدهیم.درگاهی بیان کرد:سوال اول این است که اصلا چرا رکود تورمی وجود دارد؟دولت در این باره تحلیلی ارائه کرد و گزارشی ارائه نمود که از لحاظ علمی  برای ما دانشگاهیان هم تحلیل علمی خوبی بود.دانشیار دانشگاه شهید بهشتی گفت: نکته مهم این است که اولویت دولت کدام باید باشد آیا باید مدت زمان زیادی را برای کاهش تورم صرف کند و به رکود اهمیت ندهد؟یا نه هم‌زمان کاهش تورم  و کاهش رکود مد نظر قرار دهد.نکته سوم اینکه در حال حاضر تورم کاهنده است.آیا این  کاهش تورم دستاورد اقتصادی دولت است یا دستاورد سیاسی آن؟پاسخ به این سوال بسیار مهم است که در سخنرانی خود به آن اشاره خواهم کرد.عضو کارگروه تخصصی ستاد هماهنگی امور اقتصادی اظهار داشت:  فرض می‌کنیم از بین دو اولویت تورم ورکود ،تورم را انتخاب کنیم. چرا در ایران وقتی تورم کم می‌شود باید رکود هم بهبود پیدا کند؟آیا در ایران نیز می‌توان  چنین انتظاری داشت که با کاهش تورم تولید نیز افزایش پیدا کند؟جواب این سوالات هم باید بر اساس مبانی نظر اقتصاد داده شود و هم بر اساس ویژگی‌های اقتصاد ایران.

 وضعیت اقتصادی خوبی نداریم

درگاهی با اشاره به اینکه در حال  حاضر هم سیاست‌های داخلی و هم خارجی در به وجود آمدن مشکل تورم بالا و رکود عمیق دخیل هستند،تاکید کرد:در حال حاضر وضعیت اقتصادی خوبی نداریم.پس از سال‌های جنگ  تا به حال، اقتصاد ایران رشد منفی را تجربه نکرده بود .در سال 91 رشد اقتصادی 8/6 منفی  داشتیم که یعنی تولید کاهش پیدا کرده وحجم فعالیت‌های اقتصادی کم شده است. رشد اقتصادی سال 92 نیز 3 درصد منفی است.این استاد دانشگاه تاکید کرد:وضعیت حال حاضر بی سابقه است.رشد اقتصادی منفی برای سال های جنگ توجیه‌پذیر است.وی ادامه داد:در دهه هفتاد رشد متوسط اقتصادی بالای چهار درصد بوده است.میانگین رشد اقتصادی دهه هشتاد  2/5 درصد بود.در سه ماهه سال 91 تحریم‌های جدی مالی و نفتی بسیار اثر گذار بود.سیاست های داخلی غیرمنطقی و مدیریت علمی نامناسب نتایج خود را نشان داد.مشکلات حال  حاضر اقتصاد ایران برآیند سیاست‌های داخلی و خارجی است.

 نقش تحریم بر اقتصاد

درگاهی خاطرنشان کرد: مساله تاثیر تحریم بر اقتصاد ما  به دلیل  نحوه سیاست گذاری داخلی نامناسب است.اگر به تحریم‌ها  وزن خاص خودش را ندهیم ممکن است در تنظیم سیاست‌های داخلی‌مان با مشکل  مواجه  شویم .ما اینجا کار دانشگاهی انجام می دهیم و علمی، نه شعار سیاسی  می دهیم نه کار سیاسی می‌کنیم.تحریم ها اثر داشته وبی‌تاثیر نبوده است. در 30 سال گذشته هم این تحریم ها وجود داشت اما در سال 91 و92 تحریم های مالی و نفتی واقعا بی سابقه بوده است. هنگامی که کنترل درآمد نفتی  در دست دولت نباشد بر  بودجه دولت و تجارت خارجی و کل اقتصاد تاثیر خواهد گذاشت.وی تاکید کرد:البته نباید فکر کنیم اگر تحریم‌ها رفع شود و به وضعیت سال 90 برگردیم که درآمد نفتی زیادی داشتیم، وضعیت مانند گذشته خواهد بود. یعنی نباید امید داشته باشیم که  اگر تحریم‌ها برداشته شد همه چیز سریع حل می شود .چون هنوز بخشی از سیاست‌های اقتصادی ما درگیر سیاست‌های اقتصادی گذشته است تا آنها اصلاح نشود  حتی با رفع تحریم نیز  مشکلات حل نخواهد شد.وی با تاکید بر اینکه وضعیت اقتصادی ما در وضعیت بدون تحریم مالی و نفتی در گذشته  آنچنان مناسب نبود بیان کرد: در دهه هشتاد که دوران طلایی نفتی و درآمد ارزی ما بود  رشد اقتصادی ایران 5 درصد است که با 8 درصد  میزان پیش بینی شده در برنامه ها وسند چشم اندازبلندمدت فاصله دارد.دانشیار دانشگاه شهید بهشتی تاکید کرد:اگر بخواهیم به بهبود اقتصاد ایران  امید داشته باشیم  باید به  هر دو جنبه سیاست‌های داخلی  و رفع تدریجی تحریم ها توجه داشته باشیم .

 کاهش  تورم یا خروج از رکود؟

درگاهی در بخش دیگر از سخنانش گفت:نکته اول این است که به کدام یک کاهش تورم یا خروج از رکود اولویت بدهیم ؟آیا اولویت دادن به کاهش تورم  واصرار بر استمرار کاهندگی آن به تنهایی برای خروج از رکود کفایت می کند؟وی با اشاره به اینکه وقتی اقتصادی ده سال تورمش بالای 20 درصد باشد، تورم مزمن دارد.تاکید کرد:در تقویم اقتصادی ایران  بیش از 20 سال تورم بالای 20 درصد وجود داشته است.بحث اساسی که  باید همه ما با آن توافق داشته باشیم این است که هیچ اقتصادی در دنیا پیدا نمی‌شود که در فضای  تورمی بالای 20 درصد رشد مستمر داشته باشد.در اقتصاد ما تورم مزمن وجود دارد چون سال های متوالی ادامه پیدا کرده است .وی ادامه داد:ممکن است در یک سال رشد اقتصادی 6 یا  7 درصد داشته باشیم ولی دوام واستمرار نداشته است.توسعه پایدار  هنگامی است که اقتصاد بتواند در بلندمدت از همه منابع  وامکانات استفاده کند.اقتصاد باید به سمت تولید بالقوه خودش برود.درگاهی  با بیان اینکه پیش بینی رشد اقتصادی  در برنامه چهارم و پنجم و سند چشم‌انداز توسعه 8 درصد بوده است ،افزود: دلیل اینکه این اتفاق نیفتاده فضای بی‌ثبات  اقتصاد کلان ما بوده است.یکی از شاخص‌های بی‌ثباتی  که در اقتصاد برای کار تحقیقات استفاده می کنیم این است که نوسانات تورم چقدر بوده است .درگاهی تاکید کرد: اقتصادهایی که تورم بالایی دارد نوسانات آن هم بالاست. واقعیت این است که میانگین تورم و واریانس تورم رابطه مثبتی دارد.اقتصاد ما گرفتار چنین موقعیتی بوده است.دانشیار دانشگاه شهید بهشتی کاهش تورم را شرط لازم رونق اقتصادی دانست وتاکید کرد:البته شرط لازم و کافی نیست.هدف دولت  این است که تا سال 95 تورم را تک رقمی کند .اگر دولت به دنبال کاهش  تورم نباشد هر سیاستی که برای رونق پیشنهاد بدهد ممکن است در کوتاه مدت جواب بدهد اما با دوام نخواهد بود .اگر تورم را کاهش دهیم زمینه‌ساز رشد اقتصادی و خروج از رکود خواهد شد  ولی کافی نیست  وحتما با سیاست‌های مکمل امکان پذیر نخواهد بود.این کارشناس اقتصادی با تاکید بر این نکته که اصرار بر کاهنده بودن  تورم بدون توجه به شکاف تولید مشکل را حل نمی کند،گفت:  توصیه ادبیات اقتصادی این است  که هنگامی که  تورم بالاست  می‌توان تا آستانه‌ای آن را کاهش داد و وقتی مطمئن شدیم که  روند تورم کاهنده است و دولت و بانک مرکزی  اراده سیاسی مبنی بر کنترل تورم دارند  هر دو هدف  را با هم جلو ببریم.درگاهی گفت:در حال حاضر که تورم بالاست می توان با سیاست‌های  منضبط پولی ومالی که فضای  اقتصاد را با ثبات کند تورم را پایین آورد . در حال حاضر تورم از 35 درصد به 20 درصد رسیده و شاید تا پایان سال به 16 درصد نیز برسد.

 توصیه ادبیات اقتصادی در وضعیت رکود تورمی 

درگاهی بیان کرد: هنگامی که اقتصادی گرفتار رکود وتورم است اگر می‌خواهیم تولید در بلندمدت دچار مشکل نشود نباید تورم را به شدت در یک زمان کوتاه مدت کاهش دهیم. کاهش تورم را باید در میان مدت هدف گذاری کرد. همین اقدامی که بانک مرکزی می خواهد تورم را در مدت 3 سال تک رقمی  کند هدف میان مدت است.درگاهی تاکید کرد:دولت نمی خواهد در چند ماه ویک سال تورم را به شدت کاهش دهد .بنابراین آنهایی که به دولت  اعتراض دارند که دنبال کاهش تورم است  و خروج از رکود در برنامه اش نیست، جواب این است که دولت نمی خواهد به سرعت تورم را کاهش دهد و در سه سال می خواهد آن را کاهش دهد.البته باید به رکود نگاه کند که اگر رکود تعمیق پیدا کرد سرعت  کاهندگی تورم را کم کند .بنابراین برای سوال کاهش تورم تا کجا توصیه ما به دولت این است که  دنبال هدف‌گذاری تورم انعطاف پذیر باشد.همچنان  که در میان‌مدت تورم کم می شود به شکاف تولید هم نگاه کند. اگر نگاه نکند ممکن است سیاست‌های پولی ومالی آنقدر تند باشد و سرعتش زیاد باشد که  به جای اینکه به تولید کمک کند رکود را تعمیق ببخشد. در سال 93 می تواند تورم را تا زیر 20 درصد سال 94 تا زیر 15 درصد کنترل کند تا در سال 95 تورم تک رقمی شود.وی خاطرنشان کرد: تورم بالا و دو رقمی  به نفع تولید و سرمایه گذاری نیست و هر گونه سیاست پولی و مالی انبساطی  به بهانه خروج از رکود ،تورم‌زاست .در حال حاضر سیاست سمت تقاضا بر ایجاد شغل و بهبود تولید را توصیه نمی کنیم وسیاست سمت عرضه را توصیه می‌کنم.اثر تورمی سیاست افزایش تقاضا با سیاست سمت عرضه باید از بین برود .بنابراین مدیریت کاهش تورم و خروج از رکود سخت است و اراده قوی سیاسی ودانش اقتصادی می‌خواهد که مجموعه حاکمیتی و انتظارت مردم و بنگاه‌ها دست به دست بدهند تا هم تورم کاهش پیدا کند هم اقتصاد از رکود خارج شود .وی در بخش دیگری از سخنانش  کاهش تورم نقطه  به نقطه  از 45 درصد در خرداد ماه 92 به 4/14 در شهریور ماه سال جاری را یکی از دستاوردهای مهم دولت برشمرد وگفت: این مورد که از مردم می‌پرسند و نظرخواهی می کنند  که  تورم کم شده یا نه درست نیست. چون بین  کاهش تورم و ارزانی تفاوتی وجود دارد. رشد قیمت‌ها در حال حاضر کم شده است. کار صدا وسیما که از مردم  می پرسد که احساس می کنید تورم کم شده است؟ درست نیست.افراد نمی دانند که تورم افزایش سطح عمومی قیمت‌هاست.افزایش مستمر سطح قیمت هاست.وی نظر سنجی در مباحث تخصصی اقتصادی از مردم را  غلط دانست و گفت: چرا بحث های تخصصی اقتصادی را باید از همه سوال کرد؟مردم دانش اقتصادی ندارند که نظر بدهند نرخ ارز کم یا زیاد شود .پاسخی که باید نخبگان واندیشمندان بدهند را نباید از عوام مردم  پرسید. رجوع به دانشمندان عین عقلانیت است. 

 کاهش تورم، دستاورد سیاسی دولت

وی در بخش دیگری از سخنانش کاهش تورم را دستاورد سیاسی دولت دانست وگفت: با تزریق  امید در جامعه فضای  با ثبات و آرامش در بازارها حکمفرما شد .در فضای ثبات و آرامش انتظارات تورمی مردم کنترل شد وبه تبع آن تورم پایین آمد. اگر کاهش تورم دستاورد سیاسی  دولت باشد باید اصرار داشته باشید که مذاکرات نتیجه داشته باشد و تفاهم اتفاق بیفتد وامید تداوم پیدا کند .اگر می‌خواهید تورم را کم کنید  هم نیاز به  تدبیر اقتصادی و هم  تدبیر سیاسی  دارید. اگر چه دولت در یک سال گذشته هم انضباط مالی وهم انضباط پولی داشت  و در سال 92 اصلاح بودجه  وبه میزان کسری بودجه از هزینه‌ها و مخارجش کم کرد و ما شاهد انضباط مالی دولت در این یک سال بودیم.در این  یک سال بانک مرکزی نیز پایه پولی را کاهش داد و بی انضباطی‌ها سابق دیگر در دولت اتفاق نیفتاده است.یکی از عوامل مهم کاهش تورم، انتظارات تورمی است.که این انتظارت بسیار تاثیر گذاشته است.آنچه در سال گذشته دستاورد مهم دولت است این است كه دولت توانست انتظارات تورمی مردم را کاهش دهد و یکی از مهمترین آنها ثبات ارز بود.وی تاکید کرد:مطالعات اقتصادی من نشان می‌دهد بانک مرکزی تدبیر خاصی برای کنترل تورم پیاده نکرده است.به جهت اینکه انتظارت تورمی که دستاورد سیاسی دولت است، تورم کاهش پیدا کرده است.نقش انتظارات تورمی بسیار تعیین کننده است.اما از این به بعد انتظارات تورمی کارساز نخواهد بود .دستاورد سیاسی دولت کار خود را انجام داده است اما برای ادامه کاهش تورم باید به جای امید سیاسی، تدبیر اقتصادی پیاده کنیم و تنها ابزار کنترل تورم، سیاست پولی منضبط است.باید در سیاست‌گذاری ها تدبیر به خرج دهیم.

منبع: آرمان