دکتر محمد طبیبیان

در روز 23 ماه مى ٢٠١٥ (دوم خرداد ماه ١٣٩٤)جان نش و همسرش اليشا در يك تصادف اتومبيل دار فانى را وداع گفتند. جان نش ٨٦ ساله و اليشا ٨٢ساله بود.  مشهور ترين جايزه دستاورد رياضى يعنى جايزه (Abel) به او و يك رياضى دان ديگر به نام نيرن برگ مشتركاً اعطا شده بود. اين جايزه براى دست آورد آنها در رياضيات معادلات ديفرانسيل توسط پادشاه نروژ هارالد پنجم به اين دو نفر اعطا شد.

هنگام باز گشت از سفر، تاكسى كه جان نش و همسرش را از فرودگاه به خانه مى‌برد در اتوبان به نرده‌هاى حاشيه‌اى بر خورد كرد و هر دو از اتومبيل بيرون افتاده و در دم جان باختند. راننده تاكسى فقط دو هفته سابقه رانندگى تاكسى داشته و اين يك تاسف است كه يك سابقه ناچيز تجربى حاصل عمرى تجربه با ارزش را به سادگى بر باد دهد. جان نش براى رياضى دانان و شايد بيشتر براى اقتصاددانان نامى آشنا است. او اولين رياضى دانى بود كه جايزه نوبل اقتصاد را در سال ١٩٩٤ به دست آورد. همچنين نام آشنايى براى عموم است به دليل فيلم "يك ذهن زيبا" كه بخشى از سر گذشت او و همسرش اليشا را به تصوير مى كشد.

اين فيلم در ايران نيز به نمايش در آمد. او متولد وست ويرجينيا در آمريكا و از خانواده اى نه چندان ثروتمند بود. ليسانس خود را در رياضى از دانشگاه كارنگى ملون گرفت و براى اخذ دكترا به دانشگاه پرينستون رفت. مى گويند در توصيه نامه اى كه يكى از اساتيد دوران ليسانس او به دانشگاه پرينستون نوشت فقط يك جمله نوشته شده بود؛ "اين فرد يك نابغه است" . او پس از اخذ دكترا، همچنان تا آخر عمر در دانشگاه پرينستون به پژوهش مشغول بود.

شهرت او در اقتصاد به دليل اثبات تعادل در هماوردى يا بازى‌هاى معارضه‌اى است
(non cooperative games) كه به نام او به "تعادل نش" مشهور است. Game theory در فارسى به عنوان نظريه بازى ها ترجمه شده، كه صحيح نيست و شادروان دكتر فرهنگ ترجمه "نظريه هماوردى" را به كار برده است كه رسا تر است. كار در مورد نظريه هماوردى يا نظريه بازى ها توسط جان وُن نويمن و اسكار مورگٍن اٍسترن از دهه ١٩٤٠ شروع شده بود و در كتاب " نظريه هماوردى و رفتار اقتصادى" كه در سال ١٩٤٤ توسط اين دو به چاپ رسيد، معرفى گرديد. ليكن نقش جان نش اثبات وجود تعادل در هماوردى هاى معارضه اى بود.

اين اثبات افق هاى جديدي را در اقتصاد، علوم سياسی، استراتژى نظامى، و زيست شناسى گشود. با قرار گرفتن نظريه هماوردى بر پايه هاى مستحكم، علم اقتصاد از علم نظريه قيمت به حيطه هاى جديد و دامنه هاى پر ثمر علمى و كاربردى جديد كشانده شد. در همين سايت چند سال پيش يك مقاله در اين مورد قرار نوشته شد، تحت عنوان "تعادل در معارضه"(این مقاله ابتدا در سایت رستاک که مدتی است از کار باز مانده منتشر شده بود)، روان اين زوج بياد ماندنى شاد باد.

منبع: اقتصادنیوز