دکتر زهرا کریمی با اشاره به عملکرد دولت در زمینه کاهش تورم با هزینه رکود تاکید کرد
رابطه‌ای جدی میان بیکاری و افزایش بزه در جامعه، بارها از سوی کارشناسان مورد تاکید قرار گرفته است. با توجه به وضعیت رکود در بازار و میزان بالای بیکاری در جامعه که قشر تحصیلکرده را نیز شامل می‌شود، نگرانی‌هایی را برای آینده کشور به وجود آورده است. در این رابطه ورود مستقیم دولت برای ایجاد بسترهای اشتغال ضروری به نظر می‌رسد در حالی که به‌گفته زهرا کریمی، اقتصاددان: «دولت پذیرفته است پایین‌آوردن بیکاری را در اولویت قرار دهد، اما در عمل منتظر است سازوکار بازار به تنهایی این وضعیت را تغییر دهد. ما در هیچ‌جای دنیا نمی‌بینیم معضلات عمیق اقتصادی در دوران بحران و به‌ویژه رکود با سازوکار بازار حل شده باشد. دولت‌ها تلاش می‌کنند خودشان در مناطق مختلف حرکت ایجاد کنند. گروهی که ستاد اقتصادی دولت را در دست دارند، به مداخله جدی دولت در اقتصاد گرایش چندانی ندارند و علاقه‌ای نشان نمی‌دهند که از سایر اقتصاددانان نظرخواهی کنند تا شاید بتوان راهکارهای دیگری هم پیدا کرد.» به عقیده وی: «اگر دولت هیچ کاری نکند، مشکلات کشور نه‌تنها رفع نمی‌شوند، بلکه روزبه‌روز هم بزرگ‌تر می‌شوند. دولت برای طرح‌های اشتغال‌زا بودجه کمی دارد ولی ناگزیر برای کنترل زندان‌ها، نیروی انتظامی یا بهداشت عمومی مجبور است بودجه‌های کلانی صرف کند. وقتی ما در هزینه اشتغال صرفه‌جویی می‌کنیم، طبیعتا مجبور به هزینه‌کردن برای مقابله با مشکلات اجتماعی خواهیم شد. این فرآیند حتی از لحاظ سیاسی هم می‌تواند پرهزینه باشد.» عضو هیات علمی دانشگاه مازندران در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت، تاکید کرد تدوین برنامه کوتاه‌مدت برای ایجاد اشتغال در کشور ضروری است و دولت در مدت دو‌ساله‌ای که در اختیار داشت، هنوز برنامه روشنی برای اینکه تغییری اساسی در بازار کار ایجاد کند، ارایه نکرده است.» وی افزود: «به نظر می‌آید نظر دولت این است که با بهبود فضای کسب‌وکار، ریسک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را کاهش دهد و بخش خصوصی در این فضا به سرمایه‌گذاری مولد دست بزند. این مساله بسیار زمانبر است و معلوم نیست چه زمانی به نتیجه برسد.» ماحصل این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
شما به‌عنوان چهره مطرح در حوزه بازار کار ایران، قاعدتا از برنامه‌های اشتغال دولت یازدهم باخبر هستید. از این طرح‌ها بگویید.
اطلاعات من چندان دقیق و کامل نیست اما از برخی طرح‌هایی که در وزارت کار مطرح است، مطلع هستم. یکی از این طرح‌ها، طرح کارورزی است. در این طرح فارغ‌التحصیلان دوره‌های مختلف دانشگاهی به کارخانه‌ها و شرکت‌ها معرفی می‌شوند. این افراد در این دوره حقوقی معادل ٤٠٠هزارتومان در ماه دریافت می‌کنند که ٣٠درصد از آن را دولت پرداخت می‌کند. افراد در طول این مدت هم کار می‌کنند و هم کار را یاد می‌گیرند. من فکر نمی‌کنم در شرایط فعلی و تداوم رکود، این طرح تاثیر چندانی بر بیکاری و اشتغال داشته باشد. بنگاه‌ها در نهایت اگر بتوانند با توجه به یارانه‌ای که دولت می‌دهد، این نیروی کار جدید کارورز را جایگزین نیروی کار قبلی خود خواهند کرد. یکی دیگر از طرح‌های جدی ایجاد فرصت‌های شغلی برای ایثارگران است. در این طرح هم مشوق‌هایی برای کارفرمایان در نظر گرفته شده تا از نیروی کار ایثارگران در بنگاه خود استفاده کنند. این هم مشابه بحث کارورزی نمی‌تواند به صورت خالص تعداد فرصت‌های شغلی را در کشور بالا ببرد. این اقدام هم ممکن است به کاهش تعداد نیروی کار سابق در جهت استفاده از نیروی کار جدید منجر شود. طرح‌های دیگری در زمینه ایجاد سایت‌هایی در جهت جمع‌آوری سرمایه برای کارآفرینان ارایه شده که آنها هم با اماواگرهای بسیاری مواجهند. نهایتا می‌توان گفت متاسفانه دولت یا وزارت کار در این مدت دوساله طرحی که بتواند تغییری اساسی در بازار کار ایجاد کند، ارایه نکرده‌اند. به نظر می‌آید نظر دولت این است که با بهبود فضای کسب‌وکار، ریسک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را کاهش دهد و بخش خصوصی در این فضا به سرمایه‌گذاری مولد دست بزند. این مساله بسیار زمانبر است و معلوم نیست چه زمانی به نتیجه برسد.
علت اینکه دولت برنامه خاصی ارایه نکرده، چیست؟ مشکل نداشتن برنامه است یا مسایل دیگری مثل کمبود بودجه و... مطرح است.
همان‌طور که گفتم اولین چیزی که دولت روی آن تاکید دارد، این است که فضای پرریسک سرمایه‌گذاری در کشور را بهبود بخشد. این کار نیازمند ابزارهای مختلفی است که شامل تعلیق یا کاهش تحریم‌ها و گسترش روابط بین‌المللی می‌شود تا نگرانی بخش خصوصی نسبت به آینده کشور کاهش یابد. کسی با این امر مشکلی ندارد اما معلوم نیست که رفع یا تعلیق تحریم‌ها چه زمانی به نتیجه برسد. حتی اگر تحریم‌ها تعلیق شوند مدت‌ها طول خواهد کشید تا سرمایه‌گذاری‌ها به سمت فعالیت‌های اشتغال‌زا حرکت کنند. بحث دیگر این است که در این شرایط کاهش قیمت جهانی نفت هم دست دولت را تنگ‌تر کرده است. دولتی که با خوشحالی از کاهش نرخ تورم دم می‌زند، نسبت به افزایش تورم بسیار نگران و محتاط است؛ برای به حرکت‌درآوردن چرخ‌های اقتصاد کشور از طریق ایجاد کسری بودجه چندان گرایشی ندارد. اگر دولت بخواهد بودجه متوازنی داشته باشد و پول چاپ نکند و در نتیجه تورم را کنترل کند، چاره‌ای ندارد جز اینکه دست‌روی‌دست بگذارد تا شرایط اشتغال در طول زمان و با بهبود فضای کسب‌وکار خودبه‌خود اصلاح شود.
یعنی دولت به‌خاطر دستاورد کاهش تورم نمی‌خواهد فعلا کاری انجام دهد؟
به غیر از این، دولت عمدتا به‌دنبال رفع تحریم و حل‌شدن مساله اشتغال از طریق بخش خصوصی است. من برنامه‌ای جدی برای مقابله با بیکاری در دولت ندیده‌ام. من به دولت توصیه می‌کنم سناریوهایی ...