صادرات عمده ایران، از محصولات نفتی است. اگر بخواهیم چرخ‌های اقتصاد کشورمان به‌خوبی بچرخد، صادرات نفت هم باید مطابق برنامه پیش رود. این درحالی است که قیمت جهانی نفت در حال کاهش است و این یک شوک بزرگ به اقتصاد و بودجه کشور است. اما طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت یازدهم با ابراز امیدواری در شورای گفت‌وگو اظهار کرد: اگر قیمت نفت به 25 دلار هم کاهش پیدا کند دولت می‌تواند کشور را اداره کند. از طرفی تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که کاهش قیمت نفت تاثیر بسیار جدی بر اقتصاد و البته بودجه کشور خواهد گذاشت به‌دلیل اینکه از گذشته تاکنون کشور متکی به درآمدهای نفتی بوده است. از این‌رو با جمشید پژویان، استاد دانشگاه و اقتصاددان به گفت‌وگو پرداختیم که در پی می‌آید.
آیا می‌توان کشور را با نفت 25 دلاری بدون هیچ دغدغه‌ای اداره کرد؟
در چارچوب نظریه‌های اقتصادی عمدتا یک کشور، منابع را به عنوان محدودیت اصلی مطرح می‌کند. این منابع شامل منابع طبیعی، خصوصا ثروت انسانی است. کشور ما هم دارای منابع نسبتا غنی است. درست است که نباید اقتصاد کشور به نفت 25 دلاری متکی باشد، اما همه این نظریه‌ها مشروط بر این است که یکسری سیاست‌های درست و صحیح اقتصادی قوی را از قبل، اجرا می‌کردیم. در نتیجه می‌توانستیم صاحب یک اقتصاد کارآمد با بهره وری بالا باشیم.
آیا برنامه‌ریزی صحیحی برای بیان این گفته‌ها انجام شده است؟
كشور ما از کشورهایی که دارای اقتصاد بدون نفت می‌باشند و در جهان هم از صادرات و درآمدهای قابل توجه، سهمی دارند غنی‌تر است . ولی متاسفانه در طول چندین دهه سیاست‌های غلط اقتصادی را به اجرا گذاشته‌ایم که نتیجه آن هم یک اقتصاد ناکارآمد و با بهره‌وری‌های پایین می‌باشد. چگونه می‌خواهیم در یک دوره کوتاه این عدم کارآیی را اصلاح و بهره‌وری‌ها را بالا ببریم ؟ به نظرم مسئولین به‌جای اینکه بگویند می‌توانیم با نفت 25 دلاری اقتصاد را بگردانیم نقشه راه را بنویسند و اگر نقشه راهی نداشته باشند قطعا نمی‌توانیم. وقتی دولتی که از گذشته به نفت متکی بوده و از سویی جمعیت کشور هر سال بزرگ‌تر شده است، بدیهی است که تقاضا برای کالاها هم افزایش یافته است و اقتصاد را به درآمدهای نفتی عادت داده‌ایم. چه راه‌حل‌هایی انتخاب شده است که بتوانند اقتصاد را با نفت
25 دلاری اداره کنند؟ مجموعه سیاست‌های اقتصادی چیست؟ نقشه راه و مجموعه سیاست‌های اقتصادی چیست؟ که بتوانند با اتکای به این سیاست‌ها ، با نفت 25 دلاری، بلکه کمتر کشور را اداره کنیم. باید این سیاست‌ها را بیان کنند.
چرا مسئولین بر این امر پافشاری می‌كنند؟
برای اینکه سیاست‌های مکمل اقتصادی را در دست ندارند تا بتوانند مشکلات ساختاری اقتصاد را اصلاح کنند. انتظار اقتصاددانان هم این است که اول مجموعه سیاست‌ها را عنوان کنند و به اتکای این سیاست‌ها بتوانند در کوتاه‌مدت و یا میان‌مدت، اقتصاد را به جایی برسانند که کشور از کاهش قیمت نفت و صادرات نفت آسیب نبینند. ولی صرف بیان اینکه ما می‌توانیم جواب خوبی نیست.
آیا کاهش قیمت نفت را می‌توان فرصت طلایی برای كشور دانست؟
اصولا فکر می‌کنیم که اگر اتکای به نفت را کاهش دهیم و به یک اقتصاد واقعا مقاومتی و اقتصاد کارآمد روی بیاوریم برای کشور فرصت طلایی محسوب می‌شود. کشور از نظر منابع، دارای توانایی می‌باشد ولی مشروط بر اینکه سیاست‌های درست ساختاری از قبل اجرا می‌شد و درنهایت نظام مالیاتی کارآمدی داشتیم، بهره‌وری بالای نهاده‌ها را به همراه داشتیم و نرخ بازدهی سرمایه‌گذاری به هم نزدیک بود. اما هیچ کدام از این موارد را نداریم و از طرفی هیچ سیاستگذاری ارائه نمی‌دهیم فقط حرف می‌زنیم . به نظرم وزیر نفت، اقتصاددان نیستند که بخواهند این چنین اظهار نظرهایی کنند که فکر کنند بدون درآمد نفتی کشور را به خوبی اداره و کسر بودجه و غیره... را نخواهیم داشت.
اما وزیر اقتصاد نیز همین نظر را دارند.
اقتصاد زمان خودش را می‌فهمد. وزیر اقتصاد نمی‌تواند با گفتار خودش، اقتصاد را راضی کند باید سیاست‌گذاری‌ها را بیان کند. با توجه به این‌گونه سیاست‌ها اقتصاد کشور را می‌توانیم اداره کنیم.
چه راهكار‌هایی برای كم تاثیرترشدن كاهش قیمت نفت بر بودجه پیشنهاد می‌كنید؟
کاهش درآمدهای نفتی، یک شبه قابل جبران نیست. ما سیاست‌هایی را می‌توانیم داشته باشم وازجمله هزینه‌های عمرانی را کاهش دهیم ولی عمدتا روی اشتغال آثار منفی دارد. راهکارهایی ممکن است وجود داشته باشد ولی هرکدام دارای هزینه‌ای است، ما اگر یک اقتصاد کارآمد داشتیم، می‌توانستیم ادعا کنیم ولی این‌گونه نبوده است ما نیازمند بوده‌ایم. بخش غالب درآمدهای دولت از طریق درآمدهای نفتی بوده است. در مجموع این نوع سیاست‌های ساختاری که اشاره شد باید اجرایی می‌شد. تا الان با استحکام کامل اقتصاد مقاومتی ایجاد کرده بودیم و یا حداقل این سیاست‌ها را الان ارائه و به سرعت به اجرا بگذاریم .وقتی که هیچ‌کدام از این موارد نه انجام شده است و نه برنامه‌ای برای انجامش وجود دارد، اما فقط با بیان اینکه می‌توانیم با نفت 25 دلاری کشور را اداره کنیم، من بعید می‌دانم .
منبع: آرمان- سعید فراهانی