با نزدیکی به نیمه آذرماه، انتظارها برای بودجه سال آتی به پایان می‌رسد. محمد باقر نوبخت، سخنگوی دولت یازدهم نیز وعده داده که بودجه سال 94 در موعد مقرر، 15 آذر ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه خواهد شد.

اما بودجه 93 با انتقادات بسیاری از سوی نمایندگان استان‌ها و به طور مشخص خراسان رضوی همراه بود. بسیاری معتقد بودند از آنجا که خراسان رضوی 7.3 درصد از وسعت و هشت درصد از جمعیت کشور را داراست سهم 5.3 درصدی از بودجه 93 مناسب این استان نیست.

دکتر حسین راغفر، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا پیشتر در گفتگو با دنیای اقتصاد در پاسخ به این انتقادات، معتقد بود، منطقی نیست که منابع عمومی در استان‌های برخوردار مصرف شود، چرا که این استان‌ها ظرفیت‌های بزرگی برای توسعه در خودشان را دارند و باید نگاه این استان‌ها به درون خودشان باشد و نه منابع نفتی.

اما این پایان کار نیست، باید توجه داشت که بودجه 93 با نفت بشکه‌ای 100 دلار بسته شده و در آستانه درگیری‌های نفتی امروز جهان قیمت هر بشکه نفت به کمتر از 70 دلار تقلیل یافته و سهم دولت از درآمدهای نفتی نیز رو به کاهش است. از همین رو در این شماره به سراغ تنی چند از فعالان و صاحب‌نظران اقتصادی استان رفته‌ایم تا با توجه به وضعیت موجود مهم‌ترین اولویت‌های اقتصادی استان در بودجه 94 را از منظر آنان جویا شویم، که در ادامه خواهیم خواند.

با نزدیکی به نیمه آذرماه، انتظارها برای بودجه سال آتی به پایان می‌رسد. محمد باقر نوبخت، سخنگوی دولت یازدهم نیز وعده داده که بودجه سال 94 در موعد مقرر، 15 آذر ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه خواهد شد.

اما بودجه 93 با انتقادات بسیاری از سوی نمایندگان استان‌ها و به طور مشخص خراسان رضوی همراه بود. بسیاری معتقد بودند از آنجا که خراسان رضوی 3/7 درصد از وسعت و هشت درصد از جمعیت کشور را داراست سهم 3/5 درصدی از بودجه 93 مناسب این استان نیست.

دکتر حسین راغفر، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا پیشتر در گفتگو با دنیای اقتصاد در پاسخ به این انتقادات، معتقد بود، منطقی نیست که منابع عمومی...      

دکتر علی چشمی عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه فردوسی

ماهیت استانی بودجه‌ها در ایران خیلی کم است و کل بودجه‌های استان‌ها هفت درصد بودجه عمومی دولت را تشکیل می‌دهد. پس از تصمیم‌گیری نیز سهم اندکی به پروژه‌های بسیار زیاد داده شده و پخش می‌شود، به همین خاطر شاهد تعداد زیادی پروژه‌ نیمه‌ تمام در سطح استان هستیم.  

اولویت نخست خراسان رضوی بخش حمل و نقل در مسیرهای مختلف جاده‌ای، ریلی و فرودگاهی در استان است.

دیگر اولویت استان بحث کشاورزی است که اخیرا دولت آمارهای جالبی را برای حمایت از کشاورزی اعلام می‌کند. از دیگر اولویت‌ها می‌توان به بحث مدیریت آبی استان اشاره کرد، تا سه چهار سال پیش بودجه‌های خوبی به طرح‌های آبی اختصاص داده می‌شد. بحث‌هایی چون برقی کردن موتورهای عمیق، کانال‌کشی‌ها، تسطیح و تجمیع اراضی و لایه‌روبی قنات‌ها مطرح بود؛ اما در چند سال اخیر حمایت چندانی نشده است. باید توجه داشت که خراسان رضوی یکی از قطب‌های کشاورزی کشور است.

دیگر اولویت استان بحث گردشگری است؛ بحث گردشگری مبتنی بر زائر را باید در کل استان پخش کنیم. برای مثال جاد‌ه‌ای که به سمت شمال می‌رود بخشی از امکانات گردشگری مبتنی بر زیارت را به خود اختصاص دهد و طرح‌های ویژه‌ای در آن اجرا شود. به این ترتیب امکانات تفریحی و سرگرمی و تا حدودی خرید این افراد در مسیر تامین می‌شود و تمرکز در سطح شهر مشهد نخواهد بود.

محمد حسین روشنک، رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی

مهم‌ترین مطلب در بودجه 94 بحث آب و سپس طرح‌های نیمه تمام و مسائل اشتغال، ماندگاری روستاییان و به طور کل اقتصاد روستاست.

در زمینه اقتصاد روستا می‌توان گفت که اگر به این مهم رسیدگی نشود، معضلات بسیاری از جمله حاشیه‌نشینی را در پی خواهد داشت. باید به به بافت‌های فرسوده و به ویژه بافت فرسوده اطراف حرم امام هشتم(ع) نیز توجه داشت.

موارد یاد شده، عمده مواردی است که در صورت بی‌توجهی به آن‌ها در بودجه 94 و به طور اخص بی‌توجهی به بحث اقتصاد و اشتغال روستاییان می‌توانند زمینه‌ساز سرعت گرفتن مهاجرت‌ها از روستاها به شهرها، حاشیه‌نشینی و مشکلات و معضلات مرتبط با آن‌ها شوند. آثار و پیامدهایی که برای رفع آن‌ها باید چندین برابر بودجه اختصاص داده شود تا به وضعیت اولیه خود بازگردد که باز نخواهد گشت.

دکتر هادی قوامی، نماینده مردم اسفراین

 و عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه فردوسی

مهم‌ترین اولویت خراسان رضوی بحث‌های مرتبط با گردشگری و زیارت این استان است. اگر زیرساخت‌ها و سامان‌دهی اوضاع شهرها به خوبی انجام شود، بهره لازم از پتانسیل زیارتی شهر مشهد گرفته خواهد شد.

 هم اکنون یک گردشگر کویتی، اماراتی یا حتی عربستانی که با 20 هزار دلار به مشهد می‌آید تنها برای هتل پول خرج می‌کند، به حرم می‌رود و در انتها باز می‌گردد. به بیان دیگر این گردشگر تنها هزار دلار هزینه می‌کند و 19  هزار دلار را به کشور خود باز می‌گرداند. 

از همین رو معتقدم اگر بودجه زیارتی درست شود و بتوان زمینه‌های گردشگری و فضاهای دیگری ایجاد کرد، گردشگران نیز پول‌های خود را در استان هزینه خواهند کرد.

هادی شوشتری، نماینده مردم قوچان، فاروج و باجگیران

مهم‌ترین اولویت خراسان رضوی رسیدن به عدد شاخص سهم خودش از بودجه عمومی کشور است؛ چرا که بر اساس ساز و کارهای مختلف می‌بایستی استان‌ها سهم متناسب خودشان را از بودجه عمومی کشور داشته باشند. خراسان رضوی نیز با توجه به مجموعه شاخص‌ها، پارامترها و فاکتورها باید هشت درصد از بودجه عمومی کشور را دارا باشد. از آنجایی که سهم استان در بودجه 93 حدود پنج درصد بوده است در نتیجه به نظر من مهم‌ترین اولویت استان رسیدن به عدد شاخص هشت درصد است.

حسین متین راد، عضو هیات رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی

تا به امروز هیچ استانداری نتوانسته بودجه خراسان رضوی را متناسب با جمعیت، مساحت و اولویت گردشگری استان دریافت کند. اولویت نخست اینکه باید به بخشی از بودجه استان به عنوان بودجه ملی نگریسته شود، چرا که مسافران و زائرانی که به خراسان رضوی می‌آیند، هزینه‌هایی دارند که بخشی از آن از جیب استان پرداخت می‌شود. برای مثال امروزه و به خصوص با اجرای طرح بیمه سلامت بخشی از هزینه‌های بیمارستان توسط دولت تامین می‌شود. حال برخی از مسافران و زائران به خاطر خدمات خاص بیمارستان‌ها از این بودجه استفاده می‌کنند. در نتیجه باید سرانه پرداخت هزینه درمان برای خراسان رضوی با احتساب بخشی از مسافران و به خصوص مسافران داخلی پرداخت شود.

نرخ بیکاری‌ استان در سه ماهه نخست امسال سه درصد افزایش پیدا کرد و متاسفانه استاندار محترم و معاونان اقتصادی‌شان فرض را بر این گرفتند که در سه ماهه نخست به دلیل بیکاری فصلی این افزایش رخ داده است؛ اما ادامه این روند در سه ماهه دوم سال نشان‌دهنده ابطال این فرض بود. علاوه بر این‌ها این مهم نشان‌دهنده افزایش نرخ بیکاری تا پایان سال است که دلیل آن را می‌توان در توقف واحدهای صنعتی، چه توقف کامل و چه شیفت‌ها جست و جو کرد در نتیجه باید بودجه‌ای در نظر گرفته شود تا بتوان از توقف واحدهای صنعتی جلوگیری کرد. از دیگر سو باید توجه داشت که توقف یا فعالیت هر یک از واحدهای صنعتی با ظرفیت کم منجر به کاهش مالیات پرداختی به دولت شده و همین روند با کاهش هزینه بیمه بیکاری کارکنان، کاهش درآمد تامین اجتماعی را نیز در پی خواهد داشت.

طلب‌های دارایی خراسان نیز مربوط به سال‌های قبل از 85 است که برای وصولشان باید اقدام شود. از آنجایی که تا به امروز موفق به وصول آنان نشده‌ایم، فشار وحشتناکی بر روی واحدهای صنعتی موجود تحمیل شده است.

مطلب مهم دیگر اینکه بودجه 94 با توجه به ظرفیت اقتصاد سیاسی کشور به سمتی پیش می‌رود که مطمئنا محدودیت‌ها و تهدیدها خیلی بیشتر از فرصت‌های جاری است؛ چرا که اگر قرار باشد بودجه با نفت 70 دلاری بسته شود علاوه بر کسری بودجه، کارهای عمرانی و توسعه‌ای نیز تحت شعاع قرار خواهد گرفت.

دکتر جعفر خیرخواهان، عضو هیات علمی گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد

مهم‌ترین اولویت‌های استان در بودجه سال آتی به نظر من عبارتند از این موارد که البته با یک بار توجه و تخصیص بودجه یک ساله به سرانجام نخواهند رسید و باید در فرایند ادامه‌دار میان‌مدت اجرا شوند:

1- مشکل حاشیه‌نشینی شهر مشهد و سایر شهرهای بزرگ استان که هر ساله تشدید می‌شود و نشانه‌ای از گسترش اقتصاد غیررسمی ناکارا و خارج از قانون و هم‌چنین وقوع جرایم کوچک و بزرگی است که کنترل آن‌ها را دشوار خواهد کرد. البته راه‌حل این مشکل نه در تهدید و تخریب و محو این اماکن؛ بلکه در هدایت کردن آن‌ها به سمت فعالیت و اشتغال در اقتصاد رسمی است.

2- از جمله راهکارهای کاهش اقتصاد غیررسمی، تسهیل و بهبود محیط کسب و کار و نیز توجه به تربیت و آموزش مدیریت کارآفرینانه است  که می‌تواند زمینه‌ساز جذب نیروی کار غیررسمی در مشاغل پربازده و ارزش‌آفرین برای اقتصاد استان در حوزه‌های دارای مزیت نسبی باشد.

3- توجه و تسریع در اجرا و اتمام پروژه‌های مختلف حمل و نقل عمومی شهری که آمد و شدها را سریع‌تر و کم‌هزینه کرده و از میزان آلودگی شهر مشهد هم خواهد کاست.

4- توجه به بافت پیرامونی اطراف حرم مطهر امام هشتم از حیث ساخت و سازها و جلوگیری از توسعه بی‌قاعده و ناهمگون پروژه‌هایی که با فرهنگ اسلامی و ایرانی هم‌خوانی ندارد.

دکتر  مسعود همایونی‌فر، 

عضو هیات علمی اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد

با عنایت به وجود بارگاه مبارک امام رضا(ع) در مشهد مقدس و خیل عظیم زائران و مسافرانی که به استان وارد یا اینکه از درون استان برای زیارت مشرف می‌شوند، سالانه بالغ بر 20 تا 25 میلیون  نفر تخمین زده شده است و در افق بلندمدت قاعدتا این میزان افزایش چشم گیری خواهد داشت. محور اولویت را در گام اول می توان گسترش صنایع و فعالیت‌های تولیدی-خدماتی مرتبط با گردشگری زیارت و حتی گردشگری سلامت که در سال‌های اخیر به علت گسترش مراکز خدمات درمانی و پزشکی در مشهد از پتانسیل مناسبی برخوردار شده است، قرار داد. برای دسترسی بهتر زائران داخلی و خارجی و نیز قرار گرفتن در شاهراه اتصال کشورهای جنوب و غرب ایران به آسیای میانه، روسیه، چین و هند در بعد سخت‌افزاری؛

توسعه ارتباطات زمینی، ریلی و هوایی و نیز ارتباطات مخابراتی و اینترنتی را مورد توجه قرار داد. هم‌چنین برای رفاه مجاوران در شهر مشهد و استان نیز توسعه زیر ساخت‌های حمل و نقل شهری مهم است.

گام دوم اولویت می‌تواند در حوزه تولید محصولات با محتوای تحقیق و توسعه بالا باشد که استان سهم ناچیزی از کل کشور دارد. برای این منظور سرمایه‌گذاری در مراکز رشد دانشگاهی و غیردانشگاهی و نیز توسعه پارک‌های علم و فناوری می‌تواند راهگشا باشد.

محمود سیادت، رییس هیات اجرایی اتاق مشترک ایران و افغانستان(شعبه مشهد)

تقریبا می‌توان گفت خراسان رضوی در تمامی بحث‌های اقتصادی نیازمند تزریق نقدینگی و افزایش بودجه است. آنچه که از آمار و ارقام برداشت می‌شود، این است که در بسیار از بخش‌ها عقب هستیم و سهم خود را از بودجه عمومی نگرفته‌ایم.

به طور کلی بودجه باید در جهت حمایت از تولید، اشتغال، رونق و به حرکت درآوردن چرخ‌های اقتصادی باشد. از اولویت‌های خراسان رضوی نیز می‌توان به تکمیل طرح‌های نیمه تمام اشاره کرد، امری که تا به امروز بودجه زیادی را به خود اختصاص داده و هنوز وارد مدار اقتصادی و بازدهی نشده است در نتیجه به لحاظ منطقی، اولویت باید طرح‌های نیمه تمام اقتصادی و خدماتی باشد.

باید توجه داشت که بودجه وارده به استان، شاخص‌های فوق را دارا باشد. یعنی نخست در جهت تکمیل سرمایه‌هایی که به هرحال بند پروژه‌ها شده و بازدهی ندارند. دوم به رونق اقتصادی و گردش چرخ اقتصادی کمک کند؛ چرا که به هرحال سیاست‌های دولت محترم در جهت کنترل تورم، رکود بسیار عمیقی را در اقتصاد کشور ایجاد کرده و باعث نگرانی‌هایی شده است. 

سوم اینکه در حوزه اقتصاد عمومی نیز باید نگاه و گرایش به سمت تولید و ترجیحا تولید صادرات‌گرا باشد تا در جهت تامین ارز کشور و تداوم قدرت رقابتی ما در حوزه صادراتی موثر باشد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۳۵۹