دکتر جمشید پژویان

همانطور که بارها گفته‌ام، صدور کارت اعتباری انرژی اقدام نامعقولی است. این روزها دوباره بحث صدور کارت‌های انرژی در پی افزایش قیمت حامل انرژی از سوی برخی نهادها مطرح شده است. در وهله نخست بین اینکه کارت انرژی یا پول نقد در اختیار افراد قرار بگیرد، هیچ تفاوتی وجود ندارد. یعنی چه فرقی است بین اینکه دولت بنزین را دراختیار افراد قرار دهد یا پول بنزین را. چرا که از نقطه نظر اقتصادی و تورم هیچ‌گونه تفاوتی بین این دو وجود ندارد. گفته می‌شود مادامی که نقدینگی افزایش می‌یابد، قیمت‌ها هم افزایش می‌یابد؛ چون تقاضا بالا می‌رود. در ارتباط با کارت پیشنهادی انرژی باید گفت که دولت قیمت حامل‌های انرژی را افزایش می‌دهد برای اینکه به‌طور رسمی و مشهود این قیمت‌های نسبی اصلاح شوند و همه با یک قیمت روبه‌رو شوند، وقتی قیمت بنزین افزایش پیدا کند خود به ‌خود جلوی قاچاق گرفته می‌شود. در مرحله اول هم این اتفاق افتاد البته قبل از توقف که باز فاصله‌ها زیاد شد و هیچ بازارهای دوم و سوم و اینها هم به وجود نیامد و مردم به مبادله کارت‌ها مبادرت نکردند. هدف اصلی این است که قیمت حامل‌های انرژی برای همه افزایش پیدا کند و در نتیجه شاهد اصلاح آن سبد و ترکیب مصرف و تولید شویم. حال دولت قصد دارد از طریق این کارت‌ها بازار‌هایی را به وجود آورد که هزینه‌بر است. چراکه شخصی که کارت انرژی را دریافت می‌کند، ممکن است به دلیل اینکه مصرف بنزین نداشته باشد؛ آن را در بازار‌ بفروشد و چه بسا باید قیمت پایین تری را مطرح کند تا طرف مقابل خریداری کند. در چنین حالتی آن چیزی که هدف بوده تا به عنوان یارانه داده شود به دلیل هزینه مبادله خودش کاهش پیدا می‌کند. این درحالی است که هدف از انجام این کار این است که فردی مصرف انرژی یا بنزین ندارد، دیگر برای گرفتن بنزین پیش‌قدم نشود این همان مشکلی است که دفعه قبل تکرار شد که یارانه را به کسانی که بنزین مصرف می‌کردند، می‌دادند و الان همینطور است.

به‌هرحال این که یک کارت یارانه انرژی به مردم بدهند که از این به بعد کار مردم معاوضه این کارت‌ها با یکدیگر شود و یکی بنزین را به دیگری و دیگری گاز را به نفر بعدی بفروشد، اقدام صحیحی نیست چراکه در این بین حتما هزینه‌های مبادله وجود دارد و این هزینه‌های مبادله اصلا نصیب کسی نمی‌شود. چه اشکالی دارد که با افزایش قیمت‌ها همان یارانه نقدی پرداخت شود تا شخص صرف هزینه‌ای که برایش مطلوبیت بالاتری دارد کند . سوال این است که از این کارت‌ها چه فایده‌ای جز ایجاد هزینه و بازارهای جانبی متوجه اقتصاد کشور می‌شود. قطعا اگر کارت انرزژی دراختیار افراد گیرد؛ مساله تقلب، معاوضه آن را در تحمیل به بازار و جامعه را باید درنظر گرفت؛ یعنی ممکن است از طریق فروش این کارت در بازار، قیمت‌ها کاهش یابد، در مقابل مصرف انرژی بیشتر شود. رواج این نوع کارت‌های انرژی منجر به دلالی‌گری در بازار خواهد شد و از نظر اثری هم که در اقتصاد کشور می‌گذارد، در مقایسه با پول نقد هیچ تفاوتی نخواهد داشت. ممکن است روشی که قبلا مورد استفاده قرار گرفته است، به بهترین شکل ممکن اندیشیده شده و به‌کار گرفته شده است. لذا دلیلی ندارد که آن را کنار بگذاریم و روشی را که محکوم به شکست است دوباره تکرار کنیم.

منبع: آرمان