دکتر حسین راغفر
اقتصاد کشورمان وابسته به نفت است و نفت هم عاملی برون‌زاست البته متاسفانه طی سالهای اخیر نقش ایران در اوپک تاحدودی کاهش پیداکرده است. بنابراین ایران کمتر میتواند نقش تعیین‌کنندهای در این راستا داشته باشد. واقعیت این است که ایران باید در مناسبات کنونی بر قیمتها اثرگذار باشد. کاری که می‌توان کرد این است که برنامهها و سیاستهایی که تنها وابسته به درآمدهای نفتی است را مورد بازنگری قرار داد. ضمن اینکه برخی توسعه را منوط به دریافت بودجه نفت میدانند و توسعه را به معنای عمران تلقی میکنند. این درحالی است که معنای توسعه خیلی عمیق است. در شرایط کنونی ملاحظات سیاسی همواره در تعیین قیمت نفت اثرگذار بوده است. البته به لحاظ اقتصادی عرضه نفت کاهش پیدا نکرده است بلکه افزایش هم داشته است.
با ورود کشورهای آمریکای لاتین مثل برزیل به عرصه عرضهکنندگان نفت و به‌دلیل اختلال در کشور لیبی و هرج و مرجی که در این کشور وجود دارد عرضه نفت به‌شدت افزایش پیدا کرده است چرا که دولت مرکزی وجود ندارد که بتواند عرضه را کنترل کند. شرکت‌های چندملیتی خارجی هم در معامله با روسای قبائل میتوانند نفت را بسیار ارزان خریداری کنند و همین مساله درمورد نفت عراق نیز وجود دارد و به‌دلیل مشکلاتی که دارند؛ عملا عرضه نفت کاهش پیدا نکرده است، بنابراین با عرضه فزاینده نفت روبه‌رو بوده و هستیم. تا به‌حال برای عرضه نفت مشکلی وجود نداشته است. از موانع جدی کاهش یا افزایش قیمت نفت همواره درنظر گرفتن منافع و اهداف کشورهای غربی توسط کشورهای عضو اوپک است. لذا عملا ایران در شرایط کنونی با توجه به مسائل فوق نقش چندانی نمیتواند برای تعیین قیمت نفت ایفا کند و با توجه اینکه اقتصاد کشور وابسته به درآمدهای نفتی است، در چنین حالتی آسیب‌پذیری آن بیشتر خواهد شد.
به نظر می‌رسد واکنش سیاسی نسبت به کاهش قیمت نفت میتواند بیان‌کننده آسیب‌پذیری اقتصاد ما باشد. اتفاقا ایران میتواند یکی از اهداف کاهش قیمت نفت باشد و چه بسا که کشورهای غربی و آمریکا را تشویق کنند که به ایران فشاری بیشتر را وارد کنند. البته روسیه هم در شرایط کنونی به شدت از کاهش قیمت نفت آسیب خواهد دید. به اعتقاد من بیش از آنکه نگاه به بیرون داشته باشیم، باید نگاه به درون داشته باشیم. تلاش‌ها و رایزنی ایران به‌عنوان عضوی از اوپک میتواند اثرگذار باشد و اعتراض خود را به اینکه منابع کشورها به ارزانی در اختیار کشورهای صنعتی قرار میگیرد اعلام کند. ولی واقعیت این است که باید محدودیتها و نقاط ضعف خود را شناسایی کنیم. آمریکا در تمامی این سالها تلاشش بر این بوده است که میزان فروش نفت ایران را به حداقل برساند و تا جایی هم که توانستند، موفق عمل کردند و در تمام این سالها ما به تلاش‌های آنها برای محدودکردن درآمدهای ارزی‌مان کم‌توجه بودهایم. باید برنامهریزی منسجم و راهبرد اساسی را دنبال کنیم به‌گونهای که شاهد آسیبهای آن نباشیم و این درحالی است که لزوم برنامهریزی جدی برای کارشناسی مسائل لازم به نظر می‌رسد.
منبع: آرمان