دکتر مرتضی افقه

فعلا   بحث­در ارتباط با اعلام شدن نرخ رشد اقتصادی 4.6 درصدی از سوی بانک مرکزی نیست. لذا با فرض اینکه نرخ رشد اقتصادی اعلام شده صحیح و درست باشد، نکاتی چند در این‌باره را مطرح می­کنم؛ نکنه اول اینکه خیلی مرسوم نیست که نرخ رشد اقتصادی بدین شکل سه ماهه محاسبه شود. معمولا بانک مرکزی نرخ­های سالانه را اعلام می­کرد که این نرخ رشد نیز بین بخش‌های مختلف تقسیم می­شد. یعنی بیشتر نرخ رشد سالانه مدنظر بوده است. اما اینکه بخواهیم نرخ رشد را سه ماهه آن‌هم یکباره اعلام کنیم شاید بتوان گفت بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و به نظر می­رسد که دولت یازدهم نیاز به چنین اقداماتی نداشته باشد. چرا که از زمانی که جناب آقای روحانی روی کار آمده‌اند به خاطر سیاست‌هایی که در پیش گرفتند؛ در فضای سیاسی داخلی و خارجی بستر مناسبی برای بهبود اقتصادی فراهم شده است و در یکسال اخیر نیز شاهد نشانه­های بهبود و رشد در عرصه اقتصادی بوده­ایم، بنابراین الزامی برای استفاده و اعلام چنین آماری وجود ندارد.

اما نرخ رشد اقتصادی 4.6 درصدی اعلام شده بیشتر در حوزه نفت و صنعت آن‌هم مربوط به واحدهای بزرگ بوده است. اما ویژگی این واحدهای بزرگ چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی این است که سرمایه­بر هستند و الزاما رشد و منافع آنها به مردم نمی­رسد. بنابراین این نوع رشد فقط رشد کمی توزیع درآمد، کاهش فقر و بیکاری را به همراه دارد و عمدتا ناشی از بهبود شرایط سیاسی و  روانی بعد از روی کارآمدن دولت یازدهم بوده است. اگرچه این اقدامات قابل تقدیر است اما کافی نیست. چراکه دولت اقدام اقتصادی برجسته­ای که منجر به بهبود شرایط کشور شود را انجام نداده است یا اگر اقداماتی انجام داده هنوز به بازدهی مطلوب دست پیدا نکرده‌است. چراکه رشد اقتصادی زمان‌بر است. نکته دیگر اینکه گاهی استفاده از آمارها اغواکننده است و به همین دلیل تنها افراد خبره می­توانند آمارهای اقتصادی را تجزیه و تحلیل کنند. البته این بدان معنا نیست که آمارها نادرست است. اما گاهی حتی آمارهای صحیح چون در‌برگیرنده کامل واقعیت‌ها نیستند یا بیان‌کننده بخشی از واقعیت‌های اقتصادی کشور هستند؛ لذا تجزیه و تحلیل آنها نیازمند شناخت کافی از مساله است. به همین دلیل افراد غیرمتخصص که تخصص لازم در این زمینه را ندارند، نباید وارد تحلیل برخی از آمارهای اعلامی شوند.

با وجود این موارد اگر نرخ رشد اقتصادی 4.6 درصدی را بپذیریم، بازهم این رشد قابل تفاخر نیست. چون در این مورد به قول سیزر باید از خودمان بپرسیم که آیا این رشد منجر به کاهش فقر، بیکاری و نابرابری در جامعه شده است؟ اگر هیچ‌کدام از این موارد یا یکی از آنها بهبود پیدا نکرده باشد، اسم این را نمی­توان حتی توسعه گذاشت. حال باید دید مردم این رشد اعلام‌شده را احساس می­کنند یا نه؛ که تنها کارشناسان مطلعند دلیل این امر چیست. چراکه این رشد تنها در واحدهای بزرگ سرمایه‌بر اتفاق افتاده است که منافع آن اگر بخش خصوصی باشد به دهک­های بالای جامعه می­رسد و اگر دولتی باشد به دلیل ناکارایی ساختاری که در دولت وجود دارد مردم از این منافع، منتفع نخواهند شد. البته یکسری رشدهای اقتصادی بالاتر از این هم که از آنها به‌عنوان رشد­های اقتصادی کور می­توان نام برد، وجود دارند که از اهداف آن کاهش بیکاری، فقر و نابرابری است که بازهم شاهد رشد نبوده‌ایم.

منبع: آرمان