مجید فشاری
اولین مسئله‌ای که در راستای خروج بانک‌ها از بنگاهداری وجود دارد این است که بازار پول ما باید در خدمت بازار سرمایه باشد. یعنی در واقع بانک‌ها از طریق تعامل با بازار سرمایه که همان بازار بورس است، می‌توانند رشد اقتصادی و افزایش سطح تولید در کشور را فراهم کنند. اما مسئله که چالش اصلی بنگاه‌ها قلمداد می‌شود، مطالبات معوقی است که نظام بانکی با آن مواجه است. معوقاتی که مربوط به تولیدکنندگانی بوده که به‌دلیل وضعیت اقتصادی و تغییر نرخ ارز با مشکل مواجه شده ولی واقعا تولیدکننده بوده‌اند یا مربوط به کسانی است که تولیدکننده نیستند و معوقه دارند که عزم بانک‌ها در جهت حل این معضل است. مورد دیگر بحث سرمایه در گردش بانک‌هاست. که این امر مشکلات بانک‌ها را دوچندان می‌کند و سبب می‌شود که بانک‌ها به سمت بنگاهداری هدایت شوند. در صورتی می‌توان بر این مشکل که در بانک‌ها وجود دارد، غلبه کرد که بتوانیم مشکل سرمایه در گردش بانک‌ها را از طریق اعطای تسهیلات که از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها داده می‌شود و همچنین آزادکردن منابع بانکی بانک‌ها در راستای رونق بخش تولید مد نظر داشته باشیم. یعنی تا زمانی که بحث مشکل کمبود سرمایه در گردش بانک‌ها و مطالبات معوق بانک‌ها حل نشود، نمی‌توان انتظار داشت که بانک‌ها بتوانند از نقش بنگاهداری و شرکت داری که بیش از حد مجاز به آن مشغول هستند، خارج شوند.
یعنی تنها در صورتی این مشکل حل می‌شود که ما زمینه لازم را برای خروج از این وضعیت فراهم کنیم. در این حالت باید تسیهلات با شرایط و نرخ مناسب در اختیار بانک‌ها قرار گیرد تا بانک‌ها بتوانند بخشی از مطالبات خود را وصول کند. در این حالت به نوعی مشکل سرمایه در گردش بانک‌ها حل خواهد شد. چیزی که در اینجا می‌توان به آن اشاره کرد بحث نرخ تنزیل است. یعنی اگر بانک مرکزی نرخ تنزیل یا نرخ بهره‌ای که در قبال بانک‌های دولتی یا خصوصی اعتبار می‌دهد به‌نحوی تنظیم و کنترل شود، به نوعی تسهیلات با نرخ بهره مناسب در اختیار بانک‌های تجاری قرار خواهد دهد که در این حالت تا حدی این مشکل حل خواهد شد. در این حالت بانک‌ها می‌توانند آزادی عمل بیشتری در راستای اعطای تسهیلات و وام به بخش خصوصی و رونق بخش تولید داشته باشند. از طرف دیگر بحثی که وجود دارد بدهی بانک مرکزی به دولت است که در واقع اعطای تسهیلات را دچار چالش کرده است و این برمی‌گردد به ارتباطی که بین بدهی بانک مرکزی و دولت وجود دارد. یعنی اگر بدهی بانک مرکزی به دولت کمتر باشد می‌تواند با اعطای تهسیلات و وام بیشتر به بخش‌های خصوصی، افزایش سطح تولید را رونق بخشد.