فرشاد مومنی- استادیار اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
در گفت‌وگو با «شرق»: لایحه بودجه با وعده‌های انتخاباتی روحانی تفاوت دارد
بودجه سال 93 که به مجلس ارایه شد نظرات کارشناسان هم نسبت به آن متفاوت بود و هریک از منظر خاصی آن را تحلیل کردند. فرشاد مومنی، استاد دانشگاه و اقتصاددان، یکی از منتقدان سرسخت این بودجه است که معتقد است شاهد تداوم غلط‌نویسی در بودجه و عدم کار کارشناسی در آن هستیم گرچه او هم معتقد است این بودجه نسبت به بودجه‌هایی که دولت گذشته تقدیم مجلس می‌کرد بودجه منضبط‌تر و کامل‌تری است.
با توجه به ارایه بودجه سال 93 و اعلام جزییات آن توسط آقای نوبخت نظر شما در مورد این بودجه چیست؟
با توجه به کلیات بودجه‌ای که مشاهده کردم متاسفانه باید بگویم این بودجه دارای ضعف‌های تئوریک و کمبود نگرش تحلیلی لازم است و مانند گزارش عملکرد صدروزه دولت که در آن به جای آنکه به ارایه راهکارهای آینده‌نگرانه و زیرساختی توجه می‌شد تنها به توضیح شرایط حال حاضر کشور و ارایه آمارهای اقتصادی که دولت گذشته برجای گذشته بود، پرداخته شد و در جهت‌گیری بودجه هم همین نقص برنامه‌ریزی صحیح مشاهده می‌شود گرچه باید تلاش دولت در نوشتن یک بودجه منضبط و تحویل به موقع آن را به مجلس ستود ولی عدم دیدگاه‌های اقتصادی دقیق و تحلیل‌گرایانه در این بودجه مشهود است.
با توجه به ارقام بودجه به نظر شما درآمدهای پیش‌بینی‌شده در بودجه محقق می‌شود؟
طبق سنت بودجه‌نویسی چند دهه پیش بازهم شاهد رانتی بودن این بودجه و اتکای بیش از حد آن به نفت هستیم و افزایش درآمدهای شرکت‌های دولتی هم مانند گذشته در این بودجه دیده می‌شود و این سنت خوشبینی نسبت به درآمدهای ناشی از فروش نفت متاسفانه همیشه در دولت‌های ادواری پس از انقلاب را شاهد هستیم و این خود یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های بودجه سال 93 است.
این یعنی شما سخنان آقای نوبخت را مبنی بر تلاش دولت برای تحقق درآمدهای مالیاتی و عدم اتکای بودجه به نفت را خلاف واقع می‌دانید؟
من به سهم خودم تلاش کردم تا پیش از تهیه پیش‌نویس بودجه هشدارهای لازم را به دولت محترم بدهم که نگاه هوشمندانه‌تری نسبت به اتکای بودجه به نفت داشته باشد ولی همانطور که اشاره کردم به دلیل ضعف تئوریک و غیرکارشناسی که در بودجه شاهد آن بودیم تحقق درآمدهای مالیاتی هم مورد کارشناسی قرار نگرفته است و نمی‌توان به آن اتکا کرد. به‌عنوان مثال در همان گزارش عملکرد صدروزه هم شاهد بودیم که به جای اینکه رییس‌جمهور محترم به تحلیل چرایی از بین رفتن درآمدهای نفتی دوران
احمدی‌نژاد بپردازد تنها به ارایه گزارش هدر رفتن این پول پرداخت و در بودجه سال آینده هم همین‌طور خواهد بود به دلیل اینکه به جای برنامه دادن برای اقدام‌های زیرساختی و نحوه خرج درآمدهای دولت شاهد انتشار آمار و ارقام هستیم و بازهم ضعف کارشناسی در این بودجه مشاهده می‌شود.
در مورد هدفمندی یارانه‌ها که همچنان شاهد بلاتکلیفی در مورد آن در بودجه هستیم چه‌نظری دارید؟
مکرر توضیح داده‌ام که تعبیر هدفمندی برای آنچه انجام شده تلقی نادرست و غلطی است. وقتی از کل جمعیت کشور بالغ بر 73میلیون آنها تحت پوشش پرداخت نقدی قرار می‌گیرند معنای آن، این است که مطلقا چیزی به نام هدفمندی صورت نگرفته است. مساله بعدی این است زمانی بود که با اصرار می‌خواستند یک رویه افراطی شوک‌درمانی را دنبال کنند که خوشبختانه مجلس تا حدودی تلاش کرد آن رویه افراطی مطالبه‌شده و مورد نظر دولت را تلطیف کند. ادعا این بود که در اثر این کار هیچ چیزی به‌عنوان تورم اتفاق نخواهد افتاد و فقط افزایش تک نوبه‌ای برای قیمت برخی کالاهای مشخص، ایجاد خواهد شد و چشم‌اندازهای توهم‌آلود بی‌شماری را نیز برای شوک‌درمانی، مطرح می‌کردند مضامینی از این قبیل که در اثر شوک‌درمانی فضای اقتصادی کشور رقابتی شده، صنایع کشور نو‌سازی می‌شوند، اتلاف‌ها و اسراف‌ها کاهش پیدا کرده، بهره‌وری ارتقا می‌یابد، عدالت فراگیر شده و بیکاری ریشه‌کن می‌شود، به کرات وعده داده می‌شد. دولت گذشته ادعا می‌کرد اساسا افزایشی یکباره اتفاق می‌افتد که دیگر هم تکرار نخواهد شد. اما آنچه تاکنون اتفاق افتاده، سوای همه خلاف قانون‌هایی که در آن صورت گرفته، گفته می‌شود که تازه کل آنچه طی انجام آن مشاهده شد، چیزی به نام فاز اول هدفمندی یارانه‌هاست و صرف‌نظر از همه آثار و پیامدهای آن هم این موضوع فی‌نفسه اعتراف به شکست آن چیزی است که باید آن را قبول کنیم. امیدوارم در دولت جدید ابهامات این طرح برطرف شود گرچه من تنها ارقام مربوط به این طرح را دیدم و برنامه مشخصی برای اصلاح این طرح شکست‌خورده ندیدم. اما مساله این است که وقتی دولت گذشته با این عرصه وسیع مداخله‌هایش در اقتصاد، اشتباهی در زمینه سیاست‌گذاری مرتکب می‌شود فقط مساله به اینجا ختم نشده که ما اهدافی را اعلام کردیم و به آن اهداف نرسیدیم بلکه بحث سر این است که این اشتباهات، خسارت‌ها و هزینه‌های سنگینی را هم به همراه داشته که باید دولت جدید‌درصدد جبران آن برآید.
در این بودجه شاهد افزایش 18درصدی حقوق کارمندان بودیم در حالی که تورم 40درصد است، نظر شما راجع به این تفاوت چیست؟
هرگونه تصمیم در مورد حقوق کارمندان دولت باعث عواقب کلانی در کشور می‌شود که از جمله آن می‌توان به پایه قرار گرفتن این مبنای افزایش برای شورایعالی کار و دیگر نهادهای تصمیم‌گیری اشتغال اشاره کرد. متاسفانه این افزایش خلاف وعده آقای روحانی بود که در مبارزات انتخاباتی قول داده بود قدرت خرید مردم به‌خصوص کارمندان را که کاهش یافته بود تقویت کند ولی با این افزایش حقوق تنها
شاهد افزایش نیمی از قدرت خرید کارمندان هستیم گرچه از نظر تحلیلی مردم بیشتر انتظار مهار تورم و کاهش آن را دارند ولی برآیند تصمیم‌گیری در دولت تاکنون و در بودجه به گونه‌ای نبوده که شاهد کاهش محسوس تورم باشیم. مطمئنم سال آینده هم شاهد تورم دورقمی خواهیم بود و اگر دولت مقداری نگرش خود را اصلاح می‌کرد و آثار آن را در بودجه مشاهده می‌کردیم، می‌توانست رضایت کارمندان را تامین کند.
با این تفاسیر شما معتقد هستید در این بودجه دولت به فکر تامین منافع خود بوده و منافع مردم را در نظر نگرفته است؟
البته نسبت به دولت گذشته قطعا شاهد کاهش نگاه رانتی دولت به بودجه هستیم ولی معتقدم اگر مقداری دولت در تنظیم ضرایب صوری خود دقت بیشتری به خرج می‌داد و بین دخل و خرج خود تعادل بیشتری برقرار می‌کرد هم منافع دولت و هم مردم به صورت یکسان تامین می‌شد.
آیا با این بودجه بازهم شاهد رکود تورمی خواهیم بود؟
متاسفانه دور باطل رکود تورمی به این زودی‌ها از بین نخواهد رفت گرچه نسبت به دوران احمدی‌نژاد شاهد بهترشدن وضعیت کسب و کار خواهیم بود ولی بازهم به در این زمینه بندهای لازم در بودجه گنجانده نشده است و این هم با وعده‌های آقای روحانی که قول بهبود وضعیت معیشت و کسب و کار را داد، فاصله دارد.
در مورد بیکاری و اعلام تثبیت آن در سال آینده با توجه به بودجه چه نظری دارید؟
به نظر من همچنان شاهد افزایش آمار بیکاران در سال آینده خواهیم بود زیرا در بودجه سال آینده بازهم شاهد تصدی‌گری دولت هستیم که این امر امکان بروز قدرت‌نمایی را از بخش خصوصی می‌گیرد و در این بخش شاهد ادامه سیاست‌های تلطیفی احمدی‌نژاد خواهیم بود که نمایندگان مجلس در این زمینه باید بیشتر وقت گذاشته و بعضی از بندهای آن اصلاح شود.
نظر شما در مورد افزایش واردات در سال آینده که در بودجه هم پیش‌بینی شده، چیست؟
در این زمینه سردرگمی در دولت کاملا مشهود است. با اینکه یکی از انتقادهای رییس‌جمهور محترم در مبارزات انتخاباتی افزایش واردات در کشور و نابودی دولت بود ولی معلوم است دولت جدید هم نتوانسته از وسوسه درآمدهای مالیاتی و گمرکی صرف‌نظر کند. چندی پیش هم شاهد برخوردهای سهل‌انگارانه در دولت از جمله آزادسازی واردات کالاهای لوکس بودیم که کاملا مضمون غیرتوسعه‌ای دارد و باعث تضعیف بخش تولید می‌شود. این مساله باعث می‌شود بازهم فرصت‌های شغلی را به رقبای خارجی خود تقدیم کنیم. در این زمینه هم باید نمایندگان اصلاحاتی در قانون‌های وارداتی ایجاد کنند.
و نظر کلی شما به بودجه چیست؟
به نظر من این بودجه با وعده‌های انتخاباتی آقای روحانی تفاوت فاحشی دارد و امیدوارم شاهد تغییر نگرش در دولت به سمت آنچه انتظارات مردم است، باشیم.
منبع: شرق