آقایان ایمان زنگنه دکتری اقتصاد پولی، جعفر قادری نماینده مجلس شورای اسلامی و علی چشمی استاد دانشگاه فردوسی مشهد امکان فروپاشی روسیه به دلیل تحربم های اعمال شده بر این کشور را بررسی کردند.
آقای علی چشمی استاد دانشگاه فردوسی مشهد در گفتگو با برنامه چشم انداز شبکه ایران کالا گفت: وابستگی اقتصاد جهانی و اروپا به اقتصاد روسیه یک امر بدیهی است و به جز وابستگی اقتصاد جهانی به این کشور، روسیه در بازارهای جهانی هم خصوصا فلزات اساسی نقش بزرگی دارد. همچنین نقش هردو کشور روسیه و اوکراین در تامین غلات نقش پر اهمیتی است که باید به آن توجه شود. با وقوع این بحران بازار غلات برهم ریخته و این وضعیت بر قیمت کالاهای اساسی و مواد غذایی موثر است و تمام جهان را درگیر خواهد کرد.
وی ادامه داد: روسیه در عرصه جهانی متحدینی دارد. در قطع نامه ای که سازمان ملل علیه روسیه صادر کرد کشورهایی که به نفع روسیه رای دادند در اقلیت بودند اما ۳۵ کشور در خصوص این قطع نامه رای ممتنع داده بودند. این کشورها کشورهایی بودند که در سطح اقتصاد جهانی به روسیه نزدیک بودند و هنوز هم می توانند در ابعاد اقتصادی با روسیه هماهنگ شوند. از طرف دیگر سرمایه داران روسی و انباشت های مالی روسیه در بازارهای مالی جهانی و سایر بازارها مثل فوتبال وجود دارند که از این زاویه تحربم پذیرند. کشورهای غربی می توانند دارایی های دولت روسیه و سرمایه داران روسی را بلوکه کنند که این عمل برای آن ها آسیب زننده است.
ایشان گفت: بلوکه کردن سرمایه های روسیه می تواند برای بازارهای جهانی مالی کشورهای غربی که در اقتصاد جهانی نقش دارند تاثیر منفی داشته باشد. این بحران باعث افزایش قیمت انرژی شده و قیمت نفت را تا حدود ۱۳۰ دلار در هر بشکه افزایش داده است ولی امروز قیمت نفت از این حد بالاتر نرفت. در مقابل، قیمت اونس جهانی طلا با افزایش قیمت شدیدی روبرو بود. در شرایط جدید طلا یک دارایی امن محسوب می شود. وقتی کشوری درگیر جنگ می شود دارایی های مختلف مثل مسکن یا سهام آسیب می بینند و شرایط جهانی نااطمینان می شود. در این شرایط نامطمئن طلا یک دارایی مطلوب است.
چشمی گفت: باید توجه داشته باشیم که اقتصاد کشورهای غربی مثل آمریکا یک چهارم اقتصاد جهانی و اقتصاد آلمان یک چهارم اقتصاد آمریکا است و اقتصاد سایر کشورها را می توان بر اساس این موضوع سنجید. در این کشورها هزینه، ریشه تورم است. افزایش هزینه نفت و انرژی در مصارف خانگی و سایر مصارف باعث افزایش هزینه هاست و نقش اصلی را دارد. هسته تورم بر اساس این کالاها تعیین می شود. این کشورها برای مقابله با بیماری کرونا سیاست های انقباضی در پیش گرفته بودند که خود این سیاست ها باعث افزایش تورم بوده است. پیش از این جنگ، سیاست‌های کنترل بحران کرونا، تورم این کشورها را از ۲ درصد به بیش از ۵ تا ۷ درصد رساند. در این شرایط، تورم در روسیه هم افزایش خواهد یافت. در این صورت مجبور می شود متناسب با تورم نرخ بهره اسمی را تعدیل کند.
این استاد دانشگاه گفت: اقتصادهایی مثل ژاپن و کشورهای غربی مثل آمریکا به شدت به استقراض وابسته است و بدهی های این دولت ها بالاست اما چون نرخ بهره ای که دولت برای بدهی ها پرداخت می کند نزدیک به صفر است بار مالی زیادی به دولت ها تحمیل نمی کند. افزایش تورم باعث می شود دولت ها نرخ بهره را افزایش دهند که این امر باعث کسری بودجه ای می شود که ابعاد نامشخصی دارد و معلوم نیست اقتصاد جهانی را به چه سمتی ببرد. باید متوجه تبعات ادامه این جنگ بر اقتصاد جهانی باشیم.
وی گفت: اگر روسیه این روند را در سیاست و اقتصاد ادامه دهد می توان گفت که موضوعی با ابعاد بسیار بسیار بزرگتر از اتفاقی که در جنگ عراق و کویت رخ داد ایجاد شود. غرب در جنگ عراق و کویت شرکت کرد و در این جنگ هم همین روند را تکرار کرد با این تفاوت که تحریم های شدیدی علیه روسیه انجام داد که شاید نظام شوروی سابق که هنوز برخی ابعادش در روسیه حفظ شده بود فرو بپاشد. فروپاشی روسیه مسئله بسیار مهمی است که ابعاد نامشخصی دارد. وقتی روسیه وجود نداشته باشد مشخص نیست که چین، آمریکا و اروپا به عنوان ابرقدرت چه برنامه هایی را در سطح جهان پیاده کنند. در حقیقت ما با مسئله پیچیده ای از بعد اقتصاد جهانی روبرو هستیم.
آقای جعفر قادری نماینده مجلس شورای اسلامی یکی دیگر از مهمانان برنامه چشم انداز بود که در گفتگو با این برنامه گفت: تحریم هایی که بر کشور روسیه اعمال شده از تحریم های اعمال شده علیه ما و کره شمالی هم شدیدتر است و غرب و اروپا انواع و اقسام تحریم ها را برعلیه روسیه اعمال کرده اند. طبق آخرین اخبار مقرر بود که به دلیل نیاز اروپا به نفت و گاز، روسیه تحریم نشود اما آمریکا اعلام کرد که نفت و گاز روسیه را هم تحریم می کند. اگر این اتفاق رخ دهد کار برای روسیه بسیار سخت خواهد شد.
ایشان ادامه داد: با اعمال این تحریم ها درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت و گاز روسیه از بین می رود. البته با توجه به این که چین با این تحریم ها همکاری نمی کند، قرار گرفتن چین کنار روسیه به این کشور کمک می کند بخش عمده ای از نیازها و مشکلات خود را از این طریق رفع کند و یک فرصت است تا روسیه سطح ارتباط و تبادلات خود با چین را افزایش دهد. کشورهایی مثل ایران که در چهارچوب تحریم های کشورهای غربی قرار دارند هم ارتباطات خود با روسیه را تحریم نمی کنند. ممکن است با قطع شدن صادرات نفت و گاز به اروپا با توجه به فصل زمستان، این کشورها دچار مشکل شوند ولی باید نیازهای خود را ازطرق دیگری تامین کنند تا با خروج از زمستان اروپا به شکلی بتواند بخشی از نیازهایش را برطرف کند و تا زمستان بعدی جایگزینی برای روسیه پیدا کند.
وی افزود: درست است که کشورهای اروپا با یکدیگر اتحاد و انسجام دارند و آمریکا و اروپا کار را برای روسیه سخت می کنند اما روسیه یک قدرت اتمی است و آن ها قصد ندارند با روسیه برخورد کنند تا عصبانی شود و زمینه برای شکل گیری یک تقابل نظامی در سطح جهان ایجاد شود. در واقع قدرت اتمی برگ برنده روسیه است تا بتواند بخشی از فشارها را کاهش دهد. اگر روسیه بخواهد بخش هایی از اوکراین را تسخیر کند کار برای اروپا سخت خواهد شد. با توجه به تنوع گسترده امکاناتی که روسیه در اختیار دارد، با وجودی که شرایط سختی پیش رو خواهد داشت، با مدیریت صحیح می تواند مشکلات خود را برطرف کند.
قادری گفت: اتخاذ سیاست جدید آمریکا در برابر ونزوئلا در همین مدت کوتاه نشان داد که این کشور به دنبال راه هایی دیگری برای تامین انرژی است. این کشور به دنبال برقراری ارتباط با ونزوئلا است. با احیا توافق برجام بخشی از ظرفیت هایی که در کشور داریم می تواند وارد بازارهای جهانی شود و نیازهای بازار انرژی را برآورده کند. ایران می تواند نیازهای حاصل از کمبود نفت روسیه را برطرف کند. اگر آمریکا و اروپا نتوانند جایگزینی برای گاز روسیه فراهم کنند اما برای برای نفت، می توانند مشکل کشورهای وابسته به نفت روسیه را حل کنند.
این نماینده مجلس گفت: شاید یکی از دلایل تمایل غرب در به انجام رسیدن مذاکرات وین کنار آمدن با شرایط ایران با توجه به وضعیت موجود باشد تا کشورهای دیگری در کنار روسیه قرار نگیرند و نفع آن ها در کنار آمدن با شرایط ایران باشد تا بتوانند نفت مورد نیاز خود را تامین کنند. از طرفی بحران روسیه و اوکراین بر بازار فلزات اساسی هم تاثیر گذاشته و شاهد افزایش قیمت این مواد معدنی هستیم. اگر اوکراین سقوط کند و روسیه به اهدافش برسد یک شکست بزرگ برای آمریکا و اروپاست و با توجه به اهدافی که دنبال می کنند جبران این هزینه ممکن است بسیار سخت باشد.
ایشان افزود: وقتی قیمت جهانی غلات افزایش یافته است ایران هم به عنوان یک کشور واردکننده مواد غذایی دچار مشکل می شود. البته ایران به دلیل افزایش درآمدهای نفتی می تواند هزینه های ناشی از افزایش قیمت غلات را پوشش دهد. امیدواریم با تداوم بارندگی ها محصولات کشاورزی بیشتری کشت کنیم.
آقای ایمان زنگنه دکتری اقتصاد پولی یکی دیگر از مهمانان برنامه چشم انداز در گفتگو با این برنامه گفت: جنگ می تواند پیامدهای منفی برای هر کشور مورد تهاجم قرار گرفته داشته باشد. تحریم هایی که امروز بر علیه روسیه اعمال شده و اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار داده، مدت ها است که بر کشور ما تحمیل شده بدون این که ایران مرتکب اقدام عملی شده باشد. این جنگ می تواند پیامدهای کوتاه مدت و بلند مدت داشته باشد.
وی گفت: پیامدهای کوتاه مدت هستند که قریب الوقوع بودند و ما شاهد افزایش قیمت مواد غذایی، نفت و گاز و موادی که منبع آن دو کشور روسیه و اوکراین هستند، بودیم. البته بیشترین آسیب و تلاطم این بحران به اروپا بازمی گردد. این جنگ باعث می شود بلوک های مختلف برای خنثی کردن اثرات متقابل جبهه مقابل با یکدیگر متحد شوند. در این صورت ممکن است آسیب کمتری متوجه این کشورها شود.
ایشان افزود: به عنوان مثال سوئیفت روسی که از قبل در این کشور برنامه ریزی شده بود و ترکیه هم با آن هم راستا بود یکی از جنبه های مهم این اتحادها است. چون قبل از این جنگ نه شرایط آن وجود داشت و نه انگیزه ای که این کار را انجام دهند. اگر کشورهای عضو شانگ های یک جبهه جدید با همکاری چین به وجود آوردند و توان ابراز وجود داشته باشند ممکن است اتحادهای خوبی رقم بزنند. این امکان هنوز فعال نشده است. باید توجه داشته باشیم که اقتصاد روسیه در حد آمریکا نیست که یک تنه بتواند عامل رخ دادن همین اتفاقات بزرگ باشد.
زنگنه گفت: تعدادی از کشورهایی که از اثرات تحریم های بالقوه و بالفعل کشورهای غربی آسیب می بینند ممکن است انگیزه داشته باشند تا بتوانند به نوعی بر پایه یک نوع سیستم مراوده مالی خارج از حوزه دلار کار کنند. این اتفاقات بعد از جنگ جهانی دوم دیده شده اند به این ترتیب که کشورهای پیروز بعد از جنگ جهانی دوم سازوکاری در زمینه تجارت بین الملل ایجاد کردند که همواره برتری با آن ها است. این که کشوری مثل آمریکا می تواند از ابزار تحریم استفاده کند به دلیل ابزار و لوازمی بود که کشورهای پیروز بعد از جنگ جهانی دوم اندیشیدند و در برخی از مواقع کارآمد است و به کشورهای طرف مقابل آسیب می رساند. خدشه وارد شدن به همه گستری ارزی دلار در مبادلات اتفاق مثبتی است که ایران می تواند از آن استفاده کند.
وی گفت: این موضوع می تواند به ما کمک کند که در مذاکرات وین دست بالا را داشته باشیم. افزایش قیمت نفت و نااطمینانی هایی که در زمینه انرژی روسیه رخ داده یک اتفاق مثبت است که باید با خردمندی مانع از از بین رفتن این فرصت طلایی شویم. چون با استفاده از این زمان طلایی می توانیم حق خود را در بازارهای انرژی بازپس بگیریم و به درستی بتوانیم به عنوان یک کشور قدرتمند که در بازار انرژی تاثیرگذار است از ظرفیت های خود استفاده کنیم.
زنگنه گفت: افزایش قیمت غلات و مواد غذایی از دید کوتاه مدت ممکن است خیلی برای ما آسیب زننده نباشد چون ما پیش بینی مواجه با این شرایط را داشتیم ولی افزایش قیمت طلا موجب تکان هایی در اقتصاد ایران می شود.