حسابداری محصول نیاز انسان به حسابگری و استفاده از اطلاعات برای ارزیابی وقایع گذشته و پیش‌بینی آینده است. نیاز به حساب‌و‌کتاب از آغاز خلقت بشر متناسب با اوضاع و احوال زمان وجود داشته و هم‌زمان با تغییر و تحولات زندگی بشر، حسابداری به عنوان جزئی از حیات بشری، پذیرای تغییرات بوده است. بنابراین در هر زمان کارکرد حسابداری باید متناسب با محیط اقتصادی، قانونی، اجتماعی و سیاسی تعریف و مرزهای آن مشخص شود. آموزش حسابداری در مدارس، دانشگاه و ضمن خدمت نقش مهمی بر تعریف و تحدید کارکرد حسابداری در هر زمان دارد و آموزگاران حسابداری در حوزه، مسئولیت سنگینی برعهده دارند. درحالی که همه شهروندان جهان فداکاری و ازجان‌گذشتگی «کادر سلامت درمان» کشورها را ارج نهادند اما متأسفانه هیچ‌کس توجه نداشت که برخی افراد دیگر نیز به‌عنوان «کادر سلامت مالی» در دوران شیوع بیماری کرونا با آماده‌کردن مدارک و مستندات کوشش کردند به انحای مختلف حقوق و مزایای نیروی انسانی شاغل در شرکت‌ها و مؤسسات ازجمله «کادر سلامت درمان» و همچنین پایانه‌های اطلاعاتی بانک‌ها را برای پرداخت‌های به‌موقع آماده کنند، مضافا حسابرسان نیز کوشش کردند با ارائه به‌موقع گزارشات حسابرسی در بدترین شرایط بهداشتی «به‌ویژه در ایران» سلامت و اطمینان بازارهای سرمایه را حفظ کنند اما هیچ شخص و نهادی، این فداکاری را برنتافت؟!
فعالیت مؤسسات حسابرسی در چارچوب مقررات حرفه‌ای، اعتباربخشی، اعتمادسازی و ارزش‌آفرینی است. شاخص فعالیت مؤسسات حسابرسی از جمله شاخص‌های توسعه‌ای تلقی می‌شود و بر اساس اعلام سایت‌های رسمی حرفه‌ای جهان، درآمد مؤسسه حسابرسی دیلویت در سال 2021 با داشتن 345 هزار نفر پرسنل و فعالیت در بیش از 150 کشور جهان معادل 2/50 میلیارد دلار شده است. دیلویت همان مؤسسه‌ای است كه شعبه كانادای آن فاز اول طرح جامع مالیاتی كشور را نیز در سال‌های 5-1384 با موفقیت برای سازمان مالیاتی ایران انجام داده است. اگر بخواهیم از نظر اقتصادی مقایسه كنیم و دیلویت را كشوری با 345 هزار نفر جمعیت بدانیم فاقد منابع زیرزمینی که ثروت آن تولید فسفر و تكنولوژی و گزارشات اعتباربخشی است، كارایی این مؤسسه از بسیاری كشورهای نفت‌خیز بیشتر است. چهار مؤسسه بزرگ حسابرسی بین‌المللی شامل دیلویت، پرایس و ارنست‌یانگ و كی‌پی‌ام‌جی با داشتن 2/1 میلیون نفر پرسنل دارای درآمدی بالغ بر 160 میلیارد دلار بوده‌اند كه حكایت از توانمندی حرفه حسابرسی جهانی دارد. حجم بازار خدمات حسابداری جهان در سال گذشته حدود 574 میلیارد دلار بوده كه 240 میلیارد به خدمات حسابرسی مربوط بوده است. در مقایسه با كل درآمد حرفه حسابرسی كه در سال گذشته حدود 50 میلیون دلار بوده (كمتر از درآمد صدمین مؤسسه حسابرسی آمریكا)، عدم توسعه حرفه حسابداری و حسابرسی كشور را نشان می‌دهد. نمایه زیر حجم بازار حرفه حسابداری جهان طی سنوات 202-2010 را نمایش می‌دهد.
بررسی اجمالی تحقیقات فدراسیون بین‌المللی حسابداران جهان «IFAC» و همچنین تحقیقات مستند مجله بین‌المللی حسابداری «IAB» مؤید آن است که دیرزمانی است متوسط حق‌الزحمه حرفه حسابرسی به‌خصوص در بورس‌های جهان، به‌صورت درصدی از درآمد واحد مورد رسیدگی‌ یا درصدی از دارایی‌های آن واحد تعیین شده به‌طوری‌که گفته می‌شود حسابرسان با تمرکز بر گردش وجوه نقد واحد مورد رسیدگی عملا فرایند ریسک و حوزه ریسک را مورد کنکاش قرار داده و توجه خود را به شناسایی ریسک‌های مندرج در درآمد‌ها و دارایی‌ها «به‌عنوان عالی‌ترین و مهم‌ترین پدیده‌های اثرگذار بر گزارش حسابرسی» معطوف داشته و ماحصل کار خود را با این دو عامل می‌سنجند. بدیهی است پناه‌بردن به هر فرمول دیگری نظیر افزایش درصدی نسبت به سال قبل، مناقصات از پیش تعیین‌شده، نرخ‌شکنی‌های خودزنی و... باعث ناتوانی حرفه و به‌ویژه مؤسسات حسابرسی در تداوم فعالیت و جذب نیروی کارآمد و نهایتا صدور گزارشات فاقد ارزشمندی برای استفاده‌کنندگان خریدار گزارش خواهد شد.
باید یادآور شد فعالیت مؤسسات بزرگ حسابرسی فقط به گزارشات حسابرسی محدود نمی‌شود بلكه خدمات مشاوره‌ای، ارزش‌افزایی، اعتباربخشی و بررسی عملکرد اقتصادی دولت‌ها از عمده فعالیت‌های آنان به شمار می‌رود. شاید مهم‌ترین نقش حرفه حسابرسی، شفاف‌سازی بازارهای پول و به‌ویژه بازارهای سرمایه جهان است كه بدون این گزارشات، سرمایه‌گذاران به عملكرد این بازارها اعتماد نخواهند داشت. براساس گزارش سال ۲۰۲۰ سازمان شفافیت بین‌الملل، شیوع ویروس کرونا در و دروازه را روی فساد مالی و رشوه‌خواری گشوده است. در این گزارش آمده است که بیش از دوسوم کشورهای جهان از منظر مالی فاسد هستند. رده‌بندی کشورها از منظر فساد مالی بر اساس دادن امتیاز بین یک تا ۱۰۰ به کشورهاست. براساس این گزارش هرکشوری کمتر از ۵۰ امتیاز کسب کند، در شمار کشورهای فاسد قرار می‌گیرد. امسال که بیش از دوسوم کشورهای جهان امتیازی کمتر از ۵۰ داشته و در شمار کشورهای فاسد بوده‌‌اند، ایران با امتیاز 30 در رده 149 قرار داشته است. کمترین میزان فساد مالی در کشورهای دانمارک، نیوزیلند، فنلاند، سنگاپور، سوئد و سوئیس گزارش شده و کشور آلمان نیز با کسب ۸۰ امتیاز از مجموع ۱۰۰ امتیاز در رده هشتم قرار دارد. نتیجه آنکه کرونا شدت ریسک اقتصادی را افزایش داده و فساد توانایی دولت‌ها را برای مقابله با کرونا به‌شدت کاهش داده است؛ بنابراین به نظر می‌رسد در شرایط فعلی كه كاركرد نظام اقتصادی كشور مختل و فقدان شفافیت از عوامل مهم فسادبرانگیز شده است، دولت و حاكمیت باید تمهیدات خاصی را برای حمایت از توسعه این حرفه به عمل آورند. اگر می‌خواهیم منصفانه قضاوت کنیم رقمی بالغ بر 50 هزار نفر (مستقیم و غیرمستقیم شامل خانوارها) در 200 مؤسسه حسابرسی كشور به فعالیت مشغول هستند كه كمترین رده تحصیلی آنان دانشجویان هستند که عمده آنان دارای مدرك لیسانس به بالا و دارای حدود 70 هزار سال سابقه هستند یا به تعبیری اگر هزینه تمام‌شده هر فارغ‌التحصیل دانشگاهی را بر اساس شاخص‌های جهانی 120 هزار دلار فرض كنیم، ثروت انسانی بالغ بر 2/1 میلیارد دلار در مؤسسات حسابرسی نهفته است كه كشور قادر به استفاده كامل از خدمات آنها نیست.

منبع: شرق