ما می‌توانستیم با توجه به وضعیت موجود اقداماتی انجام دهیم که به نوعی مدیریت منابع صورت بگیرد. یکی از این اقدامات مدیریت واردات بود. یعنی باید در شرایط فعلی مانع از واردات کالا‌های لوکس و غیرضروری می‌شدیم.

دلار بی رمق در بن بست

 یک کارشناس مسائل اقتصادی گفت: «باید در این وضعیت تمام حاکمیت برخورد جدی تری با صادرکنندگان غیرنفتی انجام می‌داد تا تمام ارز حاصل از صادرات را وارد بازار کنند. نکته قابل توجه این است که حدود ۷۰ درصد از صادرکنندگان غیرنفتی خصولتی هستند و این‌ها هم دلار ناشی از صادراتشان را وارد بازار نمی‌کنند؛ بنابراین اقدامات لازم برای اینکه بتوانیم نرخ ارز را کاهش دهیم، انجام نشده است. من با قاطعیت عرض می‌کنم که اگر تیم اقتصادی دولت با بانک مرکزی همراهی می‌کردند ما می‌توانستیم مجددا قیمت ارز را کاهش دهیم، اما متاسفانه بانک مرکزی در این راه تنها مانده است.»

وحید شقاقی شهری تحلیلگر مسائل اقتصادی طی گفتگو با فرارو در خصوص اینکه چرا قیمت ارز در ایام نوروز نوسانات بسیار اندکی داشت و با وجود اینکه اخباری مبنی بر تحریم‌های جدید وزارت خزانه داری منتشر شد، اما دلار جهش بلندی نداشت، عنوان کرد: «به طور کلی شواهد و قرائن از سال گذشته حاکی از آن بود که دیگر در سال ۹۸ ما شاهد نوسانات شدید ارزی نخواهیم بود. یعنی به احتمال خیلی زیاد این نوسانات به صورت تدریجی و رفت و برگشت خواهد بود و بین ۱۳ هزار تومان تا ۱۵ هزارتومان در نوسان باشد. واقعیت این است که اقتصاد ایران به دلیل اینکه بدهی خارجی چندانی نداریم، دچار گسستگی نخواهد شد. همین مسئله موجب می‌شود که دیگر اتفاقاتی که طی سال گذشته در بازار ارز رخ داد، تکرار نشود. کل بدهی خارجی ایران حدود ۱۳ میلیارد دلار است و این برای اقتصاد ایران بسیار اندک است؛ لذا این مسئله به دولت اجازه می‌دهد که تا حدودی بتواند بازار ارز را کنترل کند و اجازه فروپاشی یا از همگسستگی کامل را ندهد.»

وی ادامه داد: «به عبارت ساده‌تر همین بدهی اندک باعث می‌شود که ما به وضعیت ونزوئلا دچار نشویم. ونزوئلا بیش از ۱۵۰ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد که البته بنابر اعلام برخی منابع این عدد حدود ۱۷۰ میلیارد دلار است و سررسید پرداخت این بدهی‌ها هم رسیده است. از طرف دیگر تولید نفت این کشور به دلیل عدم سرمایه‌گذاری، به شدت کاهش پیدا کرده است و الان حدودا ۱/۵ بشکه صادر می‌کند و این مسئله هم تداوم ندارد. به همین دلایل اقتصاد ونزوئلا از کنترل خارج و فاصله ارزش پول این کشور با دلار بسیار زیاد شده است.»

او تاکید کرد: «اما در اقتصاد ایران ما فروپاشی به این صورت نخواهیم داشت و دلیلش هم همان بدهی اندک است. ضمن اینکه طبق آمار‌ها سررسید بدهی‌های ما سالانه حدود ۱/۵ میلیارد دلار است؛ بنابراین چنین اقتصادی دچار فروپاشی نمی‌شود، اما در این میان به دلیل تحریم‌ها فشار زیادی به اقتصاد ایران وارد می‌شود. زیرا به عنوان مثال ما در سال جاری صادرات نفت از ۲/۵ میلیون بشکه به حدود ۶۰۰ تا ۸۰۰ هزار بشکه خواهد رسید. خب این یک فشار مضاعف به درآمد‌های ارزی خواهد بود. از طرف دیگر تراز ارزی ما یک سیر بسیار بالا دارد. ما در سال ۹۷ حدود ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و ۳۸ میلیارد دلار هم واردات رسمی داشتیم. یعنی تراز تجاری ما مثبت بود، اما تراز ارزی ما کسری بالایی داشت.»

این استاد دانشگاه افزود: «دلیلش هم این است که صادرکنندگان غیرنفتی، دلار‌های خود را وارد نکردند. یعنی از همین ۴۰ میلیارد دلار تنها ۹ میلیارد دلار (بنابر گفته وزیر اقتصاد) وارد کشور شده است. حالا در حوزه صادرات نفت هم همانطور که عرض کردم ما با کاهش شدید صادرات نفت مواجه خواهیم شد و این در حالی است که پول فروش همین تعداد کم هم به طور کامل وارد کشور نخواهد شد. در این وضعیت به ذخایر و دارایی‌های ارزی بانک مرکزی فشار زیادی وارد خواهد شد؛ لذا مدیریت بانک مرکزی به مراتب سخت‌تر خواهد شد و به همین دلیل هم بود که دیدیم قیمت دلار از سه هزار تومان تا بالای ۱۵ هزارتومان هم رسید.»

وی تصریح کرد: «اما بعد از اتفاقات سال گذشته دیگر امکان اینکه دلار بتواند بیش از اندازه منطقی خود را بالا بکشد وجود ندارد و احتمالا اگر به بالای ۱۳ هزارتومان برسد، بانک مرکزی دخالت می‌کند و و مجددا قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند. البته در این میان یک نکته بسیار مهم وجود دارد که بنابر گفته رئیس بانک مرکزی، هنوز از ذخایر ارزی این بانک استفاده نشده و این خبر بسیار خوبی است. یعنی تا امروز صرفا مداخله کرده اند. منظور از مداخله کردن این است که در مواقعی که قیمت دلار خیلی پایین آمده خریداری کردند و زمانی که بالا رفته همان را در بازار به فروش رسانده تا از این طریق بازار را به یک ثبات نسبی برساند؛ بنابراین اگر این صحبت رئیس بانک مرکزی مبنی بر عدم استفاده از ذخایر ارزی صحت داشته باشد به این معنی است که آن را برای شرایط بحرانی کنار گذاشته اند و دیگر خیلی جای نگرانی وجود نخواهد داشت.»

این کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: «با همه این‌ها من فکر نمی‌کنم که قیمت دلار هم از آنچه هست پایین‌تر بیاید. البته ما می‌توانستیم با توجه به وضعیت موجود اقداماتی انجام دهیم که به نوعی مدیریت منابع صورت بگیرد. یکی از این اقدامات مدیریت واردات بود. یعنی باید در شرایط فعلی مانع از واردات کالا‌های لوکس و غیرضروری می‌شدیم. مثال ساده این است که شما یک خانواده را فرض کنید که درآمد پدر خانواده حدود ۴ میلیون تومان است. اما در یک برهه زمانی این درآمد مثلا به ۲ میلیون تومان می‌رسد. وقتی چنین وضعیتی پیش بیاید قطعا اهالی خانه یک سری هزینه‌های غیرضروری خود را حذف می‌کنند. یعنی مثلا اگر ماهی دوبار برای شام به رستوران می‌رفتند، دیگر این کار را نمی‌کنند. وضعیت کشور هم به همین شکل است. وقتی ما درآمد‌های نفتی‌مان کاهش پیدا کرده است باید از واردات کالا‌های غیرضروری جلوگیری می‌کردیم تا منابع ارزی در محل‌های مناسب‌تر استفاده شود.»

او ادامه داد: «یا مثلا باید در این وضعیت تمام حاکمیت برخورد جدی تری با صادرکنندگان غیرنفتی انجام می‌داد تا تمام ارز حاصل از صادرات را وارد بازار کنند. نکته قابل توجه این است که حدود ۷۰ درصد از صادرکنندگان غیرنفتی خصولتی هستند و این‌ها هم دلار ناشی از صادراتشان را وارد بازار نمی‌کنند؛ بنابراین اقدامات لازم برای اینکه بتوانیم نرخ ارز را کاهش دهیم، انجام نشده است. به همین دلیل است که می‌گویم دلار از آنچه که امروز است پایین‌تر نخواهد آمد. من با قاطعیت عرض می‌کنم که اگر تیم اقتصادی دولت با بانک مرکزی همراهی می‌کردند ما می‌توانستیم مجددا قیمت ارز را کاهش دهیم، اما متاسفانه بانک مرکزی در این راه تنها مانده است. نمونه اش هم همین واردات خودرو بود که رئیس بانک مرکزی تا آخرین لحظه مخالف بود و مقاومت کرد، اما در نهایت مجوز لازم برای این واردات صادر شد.»