موسسه مطالعات اقتصادی بامداد
آخرين بارى كه پوپوليستها قدرت زيادى در جهان به دست آوردند در دهه ١٩٣٠ بود كه اقتصاد جهان وارد بحرانى عميق شده بود. مطالعات انجام شده نشان ميدهد كه از يازده جنبش بزرگ پوپوليستى در كشورهاى توسعه يافته ، در ده مورد آن بر بستر ضعف شديد اقتصادى شكل گرفته است و به درستى اين طور نتيجه گيرى شده است كه ركود اقتصادى توام با نابرابرى طبقاتى و توزيع نامتعادل فرصتها زمينه هاى جدى پوپوليسم در جهان بوده است . در سالهاى اخير هم به واسطه عدم كارايى سياستهاى پولى در كشورهاى توسعه يافته و افزايش شكاف طبقاتى و توزيع نامتعادل تر فرصت ها و استمرار ركود اقتصادى در ده سال گذشته ، راست افراطى به عنوان نماينده قدرتمند پوپوليسم در جهان در حال ظهور است ، به طورى كه گستردگى اين پديده بعد از سال هاى ١٩٣٠ تا كنون بى سابقه بوده است . به نظر ميرسد كه روابط بين الملل و سياستهاى اقتصادى در سالهاى آينده به شدت تحت تاثير شكل گيرى اين جنبش در جهان خواهد بود.
بر اساس مطالعات انجام شده روى جنبش هاى پوپوليستى ، سياستهاى زير در بيشتر اين جنبش ها ديده شده است :
１- پوپوليسم نظم موجود را زير سئوال مى برد و با اشاره به ركود اقتصادى و نابرابرى اجتماعى و اقتصادى ، تمامى مشكلات را به تشكيلات موجود نسبت مى دهد و معتقد است كه اين شرايط نياز به يك منجى دارد. اين منجى نه در اندازه يك سيستم بلكه در يك فرد متبلور مى شود كه كار اول وى تخريب سيستم هاى موجود است .
２- راه جلب آراء عمومى توسط پوپوليستها توضيح مشكلات اقتصادى و ارايه راه حلهاى مردم پسند است .
３- حمايت از اقتصاد داخلى از طريق كاهش ارتباطات بين المللى از سياستهاى محورى پوپوليستها است .
４- تكيه بر ملى گرايى ، منطقه گرايى ، نژاد پرستى و متكى بر يك ايدئولوژى خاص از ابزارهاى قدرتمند پوپوليستها براى ارتباط و انسجام مردمى است .
５- چون نظم موجود را قبول ندارند ، درگيرى با نظم موجود به يك سياست مهم داخلى تبديل مى شود كه توام با درگيرى هاى بين المللى در نهايت منتهى به يك ميليتاريسم قوى در درون كشور مى گردد.
６- درگيرى ، راديكاليسم ، عدم توجه به ارزشهاى دموكراتيك ، تأكيد بر اجرا در كوتاه ترين زمان از ويژگى هاى ديگر پوپوليسم است .
７- تلاش براى كنترل وسايل ارتباط جمعى و إيجاد محدوديت براى روزنامه ها و شبكه هاى اجتماعى جهت كاناليزه كردن ايده هاى مردم اجتناب ناپذير است .
８- بر اساس اين مطالعات پوپوليستها عمدتا در كشورهاى توسعه يافته از ميان احزاب راست افراطى و در كشورهاى كمتر توسعه يافته از ميان احزاب چپ و افراطى شكل گرفته اند.
９- اخيرا مهاجرت به ليست فوق اضافه شده است و پوپوليستها با اين استدلال كه مهاجرين مشاغل ملى را غصب كرده اند ، هم با پديده مهاجرت و هم با پديده تروريسم كه منافع ملى را به مخاطره انداخته است سر ناسازگارى دارند.
پروراندن يك رابين هود كه ميخواهد همه مشكلات اقتصادى را از طريق بهم زدن وضع موجود در سريعترين زمان حل كند ، محور اين جنبش است . اين افراد منجى، در دوران كنونى عمدتا از مسير انتخابات قدرت را در دست ميگيرند و با عدم اعتقاد به سياستهاى پولى و مالى ، تأكيد بر توسعه زيربناهاى فيزيكى و هزينه هاى رشد يابنده دولتى دارند . به همين دليل است كه نتيجه فعاليت اين ها عمدتا به كسر بودجه هاى بزرگ منجر مى شود .
اقتصاد ايران با توجه به مشكلات اقتصادى موجود و گره در هم تنيده سيستم پولى و بانكى و بيكارى گسترده ، مستعد شكل گيرى يك جنبش پوپوليستى است و چون هنوز اين ايده وجود دارد كه اقتصاد را با قدرت حاكميت و دولت فراگير ميتوان در كوتاه ترين زمان و از طريق هزينه كردن سرو سامان داد ، بسترهاى آن در حوزه سياستگذارى هم قوى است .
با توجه به حساسيت بالاى اقتصاد ايران از نظر سياست گذارى و رفع مشكلات موجود كه به شدت وابسته به استمرار نظم موجود است ، يك قدرت پوپوليستى مى تواند مشكلات پنهان موجود را تبديل به يك بحران تمام عيار كند.