استاد دانشگاه و اقتصاددان
یکی از چالش‌های مهم اقتصاد کشور نبود بانک جامع اطلاعات است. این مسأله موجب شده است شفافیت نظام اقتصادی دستخوش تأثیر قرار گرفته و انواع فسادهای اداری و فرار مالیاتی و ... رخ دهد.
نظام جامع اطلاعاتی به اين معناست که اطلاعات مردم به صورت پیوسته و یک‌جا در اختیار دولت قرار بگیرد و این اطلاعات در بخش‌های مختلف اقتصادی معیار برنامه‌ریزی واقع شود؛ وقتی این نظام جامع اطلاعات به صورت شفاف در اختیار باشد، راه‌های فرار مالیاتی بسته می‌شود و تنها عده خاصی از شهروندان مجبور به پرداخت مالیات نیستند. به جز این نظام جامع اطلاعات موجب می‌شود تمامی اسناد و فرآیندهای اداری روشن و دقیق باشد و کسی نتواند از خلل و فرج موجود به نفع خود بهره‌برداری کند و مرتکب فساد شود. مثال دیگر از فواید نظام جامع اطلاعات این است که دولت به راحتی می‌تواند یارانه افراد مرفه را به نفع نیازمندان و منافع عمومی قطع کند و....
آنچه که ما در حال حاضر در اختیار داریم یک نظام جامع اطلاعات نیست و تنها اطلاعات پراکنده‌ای است که بخش‌های مختلف ثبت و ضبط کرده‌اند. به‌عنوان مثال اطلاعات شرکت‌های دولتی و خصوصی، کارمندان و کارگران و... ثبت شده است و آنها مالیات مربوط به خود را پرداخت می‌کنند. همه شرکت‌ها در بدو تأسیس ثبت می‌شوند و ممیزان مالیاتی در زمان‌های مقرر مالیات مورد نظر را از این شرکت‌ها می‌گیرند. همچنین مالیات کارمندان و کارگران پیشاپیش از حقوق‌شان کسر می‌شود. اما این اطلاعات به صورت پیوسته و سراسری وجود ندارد و از بخش‌های زیرزمینی اقتصاد غافل شده است؛ در نتیجه سالانه بخش عظیمی از اقتصاد کشور مرتکب فرار مالیاتی می‌شود. این در حالی است که نظام جامع اطلاعاتی به منزله ایجاد خط پیوسته‌ای بین اطلاعات پراکنده دستگاه‌های دولتی و شبه‌دولتی است تا بتواند بخش‌های مختلف اقتصادی کشور را سازماندهی کند. موضوع دیگری که در ساختار اطلاعاتی اقتصاد ایران مطرح است، این است که در حال حاضر اطلاعات تعداد قابل توجهی از بخش‌های اقتصادی کشور موجود است، اما شیوه دسترسی به این اطلاعات مبهم، سخت یا پیچیده است و اطلاعات برخی دیگر نیز در جایی ثبت و ضبط نشده است که ممکن است ناشی از نقص سیستم ثبت اطلاعات باشد یا از اساس مربوط به اقتصاد زیرزمینی باشد.
با وجود اين نظام جامع اطلاعاتی می‌تواند زوایای تاریک بخش‌های اقتصادی کشور را روشن کند و اطلاعات پراکنده و جزیره‌ای بخش‌های مختلف را به یکدیگر پیوند دهد که در یک کلام این فرآیند به معنی ایجاد و توسعه دولت الکترونیک است. اتفاقی که سالیان سال است در کشورهای پیشرفته رخ داده و سبب شفافیت اقتصاد این کشورها و بستن روزنه‌های فساد شده است. حداقل فایده توسعه دولت الکترونیک خلق درآمد جدید برای خود دولت است. به جز این دولت الکترونیک می‌تواند به ارتقای سلامت اداری و برقراری عدالت اجتماعی کمک کند و موجب رضایت شهروندان شود.
نظام جامع اطلاعاتی همچنین می‌تواند بخش‌های مختلف درآمدزا را که مالیات نمی‌دهند، شناسایی کند و از آنها مالیات بگیرد؛ این امر به بازتوزیع عادلانه ثروت در بین اقشار مختلف کشور کمک می‌کند. با این حال باید توجه کنیم که ایجاد نظام جامع مالیاتی با یک نگرانی عمده دست‌و‌پنجه نرم می‌کند و آن ورود به حریم خصوصی شهروندان است. بنابراین نظام جامع اطلاعاتی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که به حریم خصوصی شهروندان وارد نشود و در عین حال راه‌های فرار از پرداخت مالیات بحق را ببندد. البته نظام جامع اطلاعاتی را نباید به نظام جامع مالیاتی تقلیل داد، اگرچه شاید مهم‌ترین کارکردش افزایش درآمدهای مالیاتی دولت باشد. همان‌طور که بالاتر ذکر شد، تهیه بانک جامع اطلاعاتی درباره یارانه‌بگیران، گمرک، صنعت، دستگاه‌های اجرایی و... درنهایت به شفاف‌سازی اقتصاد کشور کمک می‌کند و از وقوع فساد در بدنه دولت و سایر نهادهای حاکمیتی جلوگیری خواهد کرد. به‌عنوان مثال ایجاد بانک اطلاعاتی جامع در حوزه پرداخت حقوق کارمندان و مدیران بدنه دولت و سایر نهادهای حاکمیتی امکان تکرار مجدد ماجرای حقوق‌های نجومی را مسدود می‌کند. این پیوستار اطلاعات در عین حال به بهبود فضای کسب‌و‌کار کمک می‌کند؛ چرا که می‌تواند روند بروکراتیک بسیاری از کارهای اداری در دستگاه‌های دولتی و شبه‌دولتی را خلاصه کند.
منبع: شهروند