فرخ قبادی

با توجه به  اختلاف نظر در مورد تعیین قیمت دلار تک نرخی و پیامدهای سیاسی آن در شرایط قبل از انتخابات بعید است تا پایان سال دلار تک نرخی شود. اگر دلار تک نرخی نزدیک به نرخ دلار رسمی تعیین شود، بانک مرکزی قادر به حفظ آن نخواهد بود. برای حفظ قیمت دلار در نرخ پایین، بانک مرکزی باید آماده تزریق دلار به بازار باشد که نه پشتوانه آن موجود است و نه در شرایط کنونی اقتصاد کشور، سیاستی منطقی است. این کار به دشوارتر شدن صادرات غیرنفتی، کاهش رقابت‌پذیری تولید داخلی و افزایش واردات منجر خواهد شد که مغایر مصالح اقتصاد کشور و سیاست اقتصاد مقاومتی است.

تک نرخی کردن دلار به قیمت دلار آزاد (یا بالاتر از آن) نیز با مخالفت‌های جدی مواجه خواهد شد. گرچه به دلیل مصالح اقتصاد ملی (حمایت از صادرات و تولید داخلی و مهار واردات) افزایش ارزش دلار مطلوب خواهد بود، اما کسانی که از رانت کنونی بهره‌مند می‌شوند تا آنجا که ممکن است از تحقق این امر جلوگیری خواهند کرد. علاوه بر این اقشار و گروه‌هایی که طی سال‌های دهه 1380 از سیاست تثبیت نرخ ارز در شرایط تورمی حمایت کردند، اکنون نیز افزایش ارزش دلار را خوش نمی‌دارند.

یادمان نرفته که در طول دهه 80، در حالی که قیمت‌های داخلی 2.5 برابر شد، نرخ برابری دلار به ریال فقط در حدود 20 درصد افزایش یافت. بخش بزرگی از نابسامانی‌های امروز تولید داخلی، ناشی از همین سیاست خسارت‌بار بود. از این گذشته، افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی را افزایش می‌دهد و به همین دلیل، از نظر سیاسی چندان مقبول دولت نیست.

خوشبختانه تورم لجام گسیخته مهار شده و چنانچه ارز در قیمت مناسبی تک نرخی شود، نیازی به تزریق ارز به بازار برای جلوگیری از نوسانات شدید آن نیست. نکته مهم این است که ارز در نرخی واقع‌گرایانه تک نرخی شود. در غیر این صورت، همانطور که گفته شد، مداخله دولت در بازار و تزریق ارز ضرورت می‌یابد که با توجه به تنگنای مالی دولت مقدور نخواهد بود. اما اینکه ارز در چه نرخی باید تک نرخی شود، نیاز به مطالعه و بررسی پیامدهای آن دارد.

به گمان من هم اکنون نرخ ارز آزاد نه تنها پائین‌تر از نرخی است که برای رشد تولید داخلی و صادرات غیرنفتی مطلوب خواهد بود، بلکه با تسریع رشد اقتصادی و و به راه افتادن تولید، این نرخ نامطلوب‌تر هم خواهد شد. سیاست‌های انبساطی برای افزایش تقاضا (که دیر یا زود آغاز خواهد شد)، با نرخ ارز ارزان، به افزایش واردات دامن می‌زند و بیش از آنکه به رونق تولید داخلی کمک کند، نفوذ صادرکنندگان خارجی به بازار ما را تسهیل خواهد کرد. در هر حال، هم برای جبران خسارت‌هایی که تولید داخلی در ده سال گذشته متحمل شده، و از آن واجب‌تر، برای حفظ رقابت‌پذیری تولید داخلی، ارز می‌بایست در نرخی بالاتر از نرخ بازار آزاد کنونی تک نرخی شود و از آن پس نیز سالیانه به میزانی کم و بیش معادل تفاضل تورم داخلی و خارجی اجازه تغییر بیابد.

پاسخ به این سوال که ارز با کدام نرخ بهتر است تک‌نرخی شود آسان نیست و همان طور که گفته شد نیاز به بررسی مشخص همه جوانب امر دارد. اما با توجه به همه ملاحظات، گمان می‌کنم دلار نزدیک به چهار هزار تومان برای شروع کار مناسب خواهد بود. در آن صورت، اگر تقاضا برای دلار در این نرخ کمتر از عرضه آن باشد، نرخ ارز کاهش خواهد یافت و پیش‌بینی من غلط از کار درخواهد آمد.

منبع: اقتصادنیوز