یک استاد دانشگاه گفت: «اگر طبق مصوبه مجلس بنزین بخواهد به یکباره از 1000 تومان به 1500 تومان افزایش یابد حتی اگر عده کمی از این نرخ استفاده کنند و اکثریت مردم از همان نرخ 1000 تومان استفاده کنند، قطعا اثرات تورمی خواهد داشت؛ چراکه ملاک بازار قیمت بالاتر است.»

با ابلاغ بودجه سال 95، دولت موظف شده است تا 4 ماه دیگر بنزین را دونرخی و کارت های سوخت را مجددا احیاء کند. دولت از ابتدا با دو نرخی شدن بنزین مخالف بود و به همین دلیل نوبخت سخنگوی دولت عنوان کرده: «حتی اگر قرار باشد نرخ های 1000 و 1500 تومان وجود داشته باشد، دولت میانگین را محاسبه می کند.» در این میان عباس کاظمی معاون وزیر نفت عنوان کرده: تصور می کنم سهمیه ها به گونه ای باشد که نیاز نباشد مردم از نرخ دوم استفاده کنند!

تبعات اقتصادی دو نرخی شدن بنزین چیست؟ آیا صلاح است دولت سهمیه اولیه را آنقدر بالا تعیین کند که نیازی به خرید بنزین با نرخ دوم نباشد؟

دکتر مهدی پازوکی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو گفت: «طبق مصوبه مجلس، دولت باید نرخ بنزین را افزایش دهد اما به نظر من دولت می تواند بنزین را به یک قیمت تعادلی و میانگین ارائه کند. به عبارت دیگر دولت می تواند در اجرا، بنزین را دونرخی نکند اما قیمت را افزایش دهد.»

وی ادامه داد: «اما اگر اشکالی حقوقی در این کار وجود داشته باشد دولت می تواند با ارائه لایحه دوفوریتی به مجلس دهم مشکل را حل کند.»

این استاد دانشگاه اظهار کرد: «دو نرخی شدن بنزین علاوه بر آنکه فساد می آورد عده ای را از رانت ایجاد شده بهره مند می کند؛ چنانکه در دوره احمدی نژاد کسانی که به ارز 1260 تومان دسترسی پیدا کردند و آن را در بازار آزاد بیش از 3 هزار تومان فروختند به لحاظ اقتصادی طبقه جدیدی را به وجود آوردند و محاسبات بنده نشان می دهد از این طریق حدود 70 هزار میلیارد تومان رانت در زمینه ارز شکل گرفت.»

وی ادامه داد: «بنابراین بنده با دو نرخی شدن کاملا مخالف هستم چراکه فسادآور است و به نفع جایگاه داران بنزین خواهد بود و تبعات بسیار منفی خواهد داشت. به لحاظ اقتصادی نیز وقتی به بازار سیگنالی داده شود، بازار به سرعت به آن واکنش نشان می دهد. یعنی وقتی برای بنزین دو قیمت تعیین می شود اگرچه ممکن است اکثریت مردم به میزان سهمیه تعیین شده و از قیمت اول استفاده کنند، اما قیمت دوم که بالاتر است به اقتصاد تحمیل می شود و اثرات تورمی خواهد داشت.»

این کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: «به نظر من قیمت بنزین سالانه حداقل باید با نرخ تورم تعدیل شود چراکه مطالعات کارشناسی نشان داده افزایش قیمت بنزین متناسب با نرخ تورم تبعات و اثرات آنچنانی بر سایر قیمت ها نخواهد داشت.»

وی ادامه داد: «لذا من معتقدم قیمت بنزین باید تک نرخی باشد اما هر سال متناسب با نرخ تورم افزایش یابد که این کار هم به نفع محیط زیست است، هم به سمت واقعی شدن قیمت بنزین حرکت می کنیم و هم فشاری به جامعه و مصرف کننده تحمیل نمی شود.»

وی افزود: «اما اگر طبق مصوبه مجلس بنزین بخواهد به یکباره از 1000 تومان به 1500 تومان افزایش یابد حتی اگر عده کمی از این نرخ استفاده کنند و اکثریت مردم از همان نرخ 1000 تومان استفاده کنند، قطعا اثرات تورمی خواهد داشت؛ چراکه ملاک بازار قیمت بالاتر است.»

این استاد دانشگاه تصریح کرد: «یعنی افزایش قیمت بنزین بیش از نرخ تورم قطعا اثرات تورمی خواهد داشت. بنابراین بنده با افزایش تدریجی قیمت بنزین متناسب با نرخ تورم موافق هستم چون افزایش یکباره آن اثرات ناخوشایندی برای اقتصاد خواهد داشت.»

پازوکی در پاسخ به این سوال که اکنون که قیمت نفت کاهش یافته و مسلما قیمت بنزین در فوب خلیج فارس هم کاهش داشته، چرا باید قیمت بنزین در ایران افزایش یابد؟، گفت: «البته قیمت بنزین در ایران هنوز از قیمت بین المللی آن پایین تر است. لذا اگر دولت حدود 20 درصد قیمت بنزین را افزایش دهد و قیمت بنزین 1200 تومان شود هم به سمت قیمت فوب خلیج فارس حرکت می کند و هم از تبعات منفی رانت، فساد اقتصادی و درآمد برای عده ای که به سهمیه ها و رانت های دولتی دسترسی دارند جلوگیری می شود.»

پازوکی در پاسخ به این سوال که آیا اگر دولت بخواهد میزان سهمیه اولیه را آنقدر بالا بگیرد که اساسا نیازی به مصرف بنزین با نرخ دوم نباشد، کار مناسبی است؟، گفت: «اگرچه دست دولت برای تعیین سهمیه ماهانه به گونه ای که اساسا نیازی به مصرف بنزین با نرخ دوم نباشد باز است اما این کار اصلا خوب نیست.»

وی ادامه داد: «اگر دولت بخواهد سهمیه را آنقدر بالا تعیین کند که نیازی به نرخ دوم نباشد به این معنا است که قیمت بنزین افزایش نخواهد یافت و در مقابل میزان آلودگی هوا بالا خواهد رفت و میزان مصرف بنزین نیز افزایش خواهد یافت و فاصله قیمت بنزین ما با قیمت های بین المللی نیز بیشتر خواهد شد.»

وی افزود: «به عبارتی اجرای این کار در واقع نقض غرض طرح سهمیه بندی و ایجاد کارت سوخت است که هدف آن کاهش مصرف بنزین در جامعه بود.»

پازوکی تاکید کرد: «لذا از آنجا که دولت مخالف دو نرخی شدن بنزین است باید نقطه نظر کارشناسی خود را در قالب یک طرح دو فوریتی به مجلس جدید ارائه کند و قیمت بنزین را متناسب با نرخ تورم افزایش دهد و فقط یک نرخ یعنی مثلا 1200 تومان را پیشنهاد کند.»