قانون هدفمندی یارانه ها در حالی به عنوان راهکاری اساسی برای مدیریت مصرف انرژی، توزیع عدالت و مقابله با فقر به اجرا درآمد که بنا به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نه تنها تاثیر مثبتی در توزیع عادلانه ثروت، بهینه سازی مصرف انرژی و افزایش قدرت خرید مردم نداشت بلکه درآمد افراد تحت تاثیر نرخ تورم قرار گرفت و با افزایش آن قدرت درآمد مردم نیز کاهش یافت.

دولت ماهانه حدود 3500 میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم پرداخت می کند که با احتساب ارقام پرداختی مشخص می شود دولت های نهم و دهم در مجموع طی 46 ماه حدود 161 میلیارد تومان یارانه پرداخت کرده اند.

همچنین با توجه به کاهش ارزش یارانه پرداختی طی چهار سال گذشته، از تاثیر آن نیز بر سبد خانوار در هر ماه کاسته شده است.

با وجود گذشت زمان، ارزش یارانه نقدی کم ارزش تر شده اما چون درآمد دولت از هدفمندی یارانه ها کمتر از هزینه های انجام شده است، پرداخت آن بار زیادی را بر دولت تحمیل می کند به طوری که تامین منابع لازم برای پرداخت یارانه نقدی همواره با مشکلات زیادی همراه است.

محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت در این خصوص گفته است: در سه سال اجرای هدفمندی یارانه ها 135 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی بین مردم تقسیم شد که این رقم میزان بیش از درآمد 95 هزار میلیارد تومانی دولت بود، هرچند که دولت گذشته این پول را با برداشت 34 هزار میلیارد تومانی از خزانه عمومی و استقراض 5 هزار میلیارد و 700 میلیون تومانی از بانک مرکزی تامین کرده بود.

وی تصریح کرد: با توجه به برداشت دولت دهم از خزانه عمومی و استقراض از بانک مرکزی می توان عنوان کرد که اگر قانون هدفمندی یارانه ها اجرا نمی شد اکنون 34 هزار میلیارد تومان در خزانه عمومی بود و 5700 میلیارد تومان نیز از بانک مرکزی استقراض نمی شد.

طبق آمار اعلامی از مجموع درآمدها و هزینه های مرحله اول اجرای هدفمندی یارانه ها، تا پایان اسفندماه سال گذشته در مجموع 37 مرحله حدود 135 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی بین مردم توزیع شد و این درحالی است که در این بازه زمانی کل درآمد دولت از افزایش قیمت حامل های انرژی 95 هزار میلیارد تومان بوده است.

بنابراین درحالی که باید از 95 هزار میلیارد تومان طبق قانون 47 هزار و 500 میلیارد تومان بین خانوارها توزیع می شد، 30 درصد به بخش تولید و 20 درصد دیگر به هزینه های دولت اختصاص می یافت، دولت قبل برای جبران 35 هزار میلیاد تومان فاصله هزینه پرداخت نقدی تا 135 هزار میلیارد تومان، در کنار برداشت از خزانه حدود 5700 میلیارد تومان هم از بانک مرکزی استقراض و به عبارتی دیگر پول چاپ کرد؛ براین اساس نه تنها هیچ رقمی از منابع هدفمندی برای تولید و اعتبارات هزینه ای و عمرانی دولت باقی نماند بلکه با دست بردن به منابع بانک مرکزی زمینه افزایش پایه پولی فراهم آمد که با توزیع نقدی و تزریق پول پرفشار به چرخه اقتصاد، هدفمندی یارانه ها نقش زیادی در افزایش تورم حدود 12 درصدی در سال 1389 به متوسط 35 درصدی در سال 1392 ایفا کرد.

البته با توجه با گذشت چهار سال از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و با تمام تغییر و تحولاتی که در عرصه سیاسی و اقتصادی کشور در این مدت رخ داده رقم پرداخت نقدی به متقاضیان دریافت یارانه همان 45 هزار و 500 تومان است که در ماه اول کلید خوردن این قانون پرداخت شد.

ثابت بودن مبلغ یارانه نقدی در حالی است که با اجرای این قانون بر میزان تورم افزوده شده و فشار ناشی از اجرای هدفمندی یارانه ها بر خانوارها افزایش یافته ، بنابراین در حالی رقم یارانه از زمان اجرای هدفمندی یارانه ها ثابت مانده که با در نظر گرفتن تغییرات تورمی در این سالها حتی در مجموع، این مبلغ دیگر ارزش زیادی ندارد.

دولت دهم در حالی رقم 45 هزار و 500 تومان را برای جبران افزایش قیمت های ناشی از هدفمندکردن یارانه ها درنظر گرفته که در آن زمان نرخ تورم معادل 15 درصد بود اما با گذشت زمان، نرخ تورم در کشور حتی به مرز 45 درصد نیز رسید.

کاهش ارزش یارانه نقدی به میزانی است که اکنون مسعود نیلی مشاور اقتصادی رییس جمهور از کاهش ارزش این رقم به 19 هزار تومان سخن می گوید.

نیلی در این باره می گوید: ارزش واقعی یارانه پرداختی از 45 هزار و 500 تومان شروع اجرای قانون در سال 89 به 19 هزار تومان در سال جاری رسیده لذا اگر دولت می خواست قانون را اجرا کند و خود را ملزم به اجرای کامل آن می دانست باید اکنون تنها 15 هزار تومان به هر نفر یارانه پرداخت می کرد.

براساس محاسبات یک خانوار چهار نفره ماهانه 182 هزار تومان و سالانه دو میلیون و 184 هزار تومان یارانه دریافت می کند. هرچند این رقم برای خانوارهای پر جمعیت می تواند رقم قابل تاملی است اما از آنجا که یکباره در اختیار خانوارها قرار نمی گیرد، کارایی لازم را نخواهد داشت و حتی ممکن است یک خانوار شش نفره نداند که طی چهار سال گذشته چگونه حدود 11 میلیون تومان یارانه دریافتی را هزینه کرده است.

با این حال با توجه به تفاوتی که در سطح زندگی شهری و روستایی بوجود آمده اثر یارانه نیز در تامین هزینه این دو سطح می تواند متفاوت باشد اما نمی تواند حتما به معنای هزینه آن برای تولید و ارتقا سطح زندگی این خانوارها قلمداد شده یا آنکه تنها برای پوشش افزایش قیمت حامل های انرژی مصرف شده باشد.

با وجودی که یکی از ادعاهای مطروحه از سوی دولت ها این بوده که اجرای قانون هدفمندی یارانه سبب افزایش رفاه شهروندان شده زیرا یکی از شاخص های موثر در میزان و سنجش رفاه عمومی 'درآمد' است اما باید متذکر شد این موضوع زمانی تداوم خواهد داشت که نرخ تورم نیز ثابت باشد.

براین اساس و با توجه به افزایش نرخ تورم در هر ماه، می توان گفت که ارزش یارانه های پرداختی طی زمان کاهش یافته بعبارت دیگر یارانه نقدی که در دی ماه 1389، 455000 تومان ارزش داشت در آبان ماه 1390 برابر با 41743 تومان شده است

براساس آمار بانک مرکزی، شاخص بهای کالا ها و خدمات مصرفی در آذر ماه 89 (فاز اول هدفمندی یارانه ها در 28 آذر ماه 89 اجرا شد) برپایه سال 83، 233.3، آذر 90 (285.6)، آذر 91 (390.9) بوده است. با توجه به تغییر سال پایه محاسبه تورم به سال پایه 90، شاخص بهای کالا ها و خدمات مصرفی تغییر کرد که با استفاده از سایر داده های آماری از جمله تورم نقطه به نقطه، برپایه سال 83 محاسبه شد. براساس آن شاخص کالاها و خدمات مصرفی در آذر 92 (506.6) و مهر 92 (571.9) بوده است. پس از آن در آذر 89 سال بر مبنای 100 در نظر گرفته و محاسبات طبق آن انجام شد. براین اساس، این شاخص در آذر 90 (122.4)، آذر 91 (167.7)، آذر 92 (271.2) و مهر 93 (245.4) برآورد شد.

در این چارچوب آماری، قدرت خرید 45500 تومان یارانه در آذر ماه 89، به 18 هزار و 541 تومان در مهر 93 رسیده است.

اما از آنجا که نرخ تورم در ماه های اخیر روند نزولی به خود گرفته و از راه صعود بازگشته به نظر می رسد ارزش یارانه نقدی نیز در حال احیا شدن باشد.

این در حالی است که دولت همزمان با ارایه لایحه بودجه سال 94 اعلام کرد میزان یارانه نقدی در نظر گرفته شده برای سال آینده همان 45 هزار و 500 تومان است و تغییر نخواهد کرد.

البته این رقم در حالی می تواند بر قدرت خرید خانوارهای ایرانی موثر باشد که وعده های دولت در خصوص کاهش نرخ تورم و روند نزولی آن درماه های پایانی سال جاری و همچنین سال آینده محقق شود.

منبع: ایرنا