بانک مرکزی آخرین نسخه از نشریه «نماگرهای اقتصادی» را برای بهار سال جاری منتشر کرد. این گزارش، آمارهایی را از وضعیت برخی از شاخص‌های اقتصادی مربوط به «حساب‌های ملی و اجزای تولید ناخالص داخلی»، «عملکرد بخش‌های انرژی، صنعت و ساختمان»، «شاخص‌های قیمتی»، «تراز پرداخت‌ها، بدهی‌های خارجی و آمارهای گمرکی»، «نرخ‌ها و شاخص‌های ارزی، پولی و اعتباری»، «شاخص‌های وضعیت مالی دولت» و «نماگرهای بورس اوراق بهادار تهران و بورس کالا و فرابورس ایران» را دربرمی‌گیرد.

در بخش حساب‌های مالی که دربرگیرنده آمارهای مربوط به تولید و رشد اقتصادی است، عمده داده‌های ارائه شده پیش از این در گزارش «گزارش تحولات اقتصادی ایران در بخش واقعی در سه ماه اول سال 1393» نیز درج شده بود. گزارش نماگرهای اقتصادی، آمارهای قبلی را مبنی‌بر رشد 6/4 درصدی اقتصاد کشور در بهار سال جاری (رشد 4/4 درصدی بدون احتساب بخش نفت) تایید کرده است و آمار جدیدی نسبت به گزارش قبلی از حساب‌های ملی ندارد. پیش از این «دنیای اقتصاد» در گزارشی در تاریخ 5 مهرماه با عنوان «بهار 6/4 درصدی اقتصاد»، آمارهای مربوط به حساب‌های ملی (تولید و رشد) در بهار سال جاری را، به تفصیل مورد بررسی قرار داده بود.

 شاخص‌های انرژی، صنعت و ساختمان

با این حال، گزارش جدید نماگرهای اقتصادی، مروری نیز بر مهم‌ترین آمارهای سه بخش «انرژی»، «صنعت» و «ساختمان» انجام داده که بعضا، داده‌های جدیدی را در این بخش‌ها در برمی‌گیرد. در بخش «انرژی» این گزارش، جای آمارهای مربوط به «تولید نفت» (بر حسب بشکه) کماکان و در ادامه روندی که از بهار سال 1392 آغاز شد، خالی است. آمارهای مربوط به «صادرات نفت» (بر حسب بشکه) نیز از سال 1391 دچار عدم انتشار شد و تاکنون منتشر نشده است، ولی در بخش مربوط به آمارهای تولید برق نیروگاهی، گزارش بانک مرکزی حاکی از این است که در بهار سال جاری، در کل نیروگاه‌های کشور، شامل نیروگاه‌های «بخاری»، «گازی و سیکل ترکیبی» و «آبی، دیزلی و بادی»، حدود 1/68 میلیارد کیلووات‌ساعت برق تولید شده است که در مقایسه با سه‌ماهه نخست سال گذشته، رشدی تقریبا 21 درصدی را نشان می‌دهد. نکته قابل توجه در این آمارها این است که برق تولید شده از نیروگاه‌های بخاری، حدود 8 درصد نسبت به بهار سال گذشته کمتر بوده است، در حالی که تولید برق در نیروگاه‌های گازی و سیکل ترکیبی رشدی تقریبا 41 درصدی را تجربه کرد و برق تولیدی نیروگاه‌های آبی، دیزلی و بادی نیز، در مقایسه با دوره مشابه سال قبل، حدود 41 درصد بیشتر بوده است.

در بخش شاخص‌های صنعتی، گزارش جدید بانک مرکزی آمار قبلی مربوط به رشد 10 درصدی تولیدات کارگاه‌های صنعتی بزرگ در بهار سال جاری را تایید می‌کند. بر اساس این گزارش، شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی در بهار به حدود 184 واحد رسیده است. این گزارش، آماری از میزان «پروانه بهره‌برداري از واحدهاي صنعتي» ارائه نکرده است و جای داده‌های این بخش در زمستان سال گذشته و بهار سال جاری، اطلاعاتی وارد نشده است، ولی آمارهای مربوط به «جواز تاسيس واحدهاي صنعتي» به روز شده است و نشان می‌دهد در بهار سال جاری، حدود 3 هزار و 825 فقره جواز تاسیس واحدهای صنعتی به ارزشی تقریبا معادل با 34 هزار و 760 میلیارد تومان صادر شده است. این جوازها در مقایسه با بهار سال گذشته، از لحاظ تعداد با افتی تقریبا 8 درصدی و از لحاظ ارزش با رشدی حدودا 69 درصدی مواجه بوده‌اند. به گفته کارشناسان، جواز تاسیس واحدهای صنعتی نخستین قدم در سرمایه‌گذاری صنعتی به شمار می‌آید و می‌تواند نشانه بازگشت انگیزه به سرمایه‌گذاران برای ورود به صنعت و تولید باشد. از این رو، انتظار می‌رود در صورت تداوم این روند، حرکت آغاز شده در فصول انتهایی سال جاری و همچنین در آمارهای مربوط به سال‌های آینده، نتایج خود را نشان دهد.

درنهایت، آمارهای بانک مرکزی در بخش «ساختمان» بیانگر افت شدید سرمایه‌گذاری ساختمانی در مناطق شهری در بهار سال جاری است. به نظر می‌رسد رکود موجود در این بخش‌ها در فصول گذشته، به‌خوبی خود را در آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی نشان داده است. بر اساس این آمارها، «تعداد پروانه‌های ساختمانی صادرشده در مناطق شهری» در بهار سال جاری، معادل 32 هزار و 851 فقره بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افتی حدودا 31 درصدی را نشان می‌دهد. این آمارها نشان می‌دهد بیشترین نزول در ساخت‌وسازها به ترتیب در تهران (منفی 50 درصد)، شهرهای بزرگ (منفی 42 درصد) و دست آخر، سایر مناطق شهری (منفی 20 درصد) رخ داده است. نکته جالب توجه دیگر در این آمارها، این است که در بین شاخص‌های «قیمتی» بخش ساختمان که به نوعی هزینه‌های تولید را نشان می‌دهد، دو روند تغییرات کاملا متضاد وجود داشته است؛ به‌طوری‌که «شاخص بهای خدمات ساختمانی» که هزینه نیروی کار ساختمانی را نشان می‌دهد، در بهار سال جاری حدود 23 درصد بیشتر از بهار سال گذشته بوده است، در حالی که «شاخص بهای تولیدکننده مصالح ساختمانی» که هزینه خرید مصالح را نشان می‌دهد، در این دوره با افت کمی به میزان منفی دو دهم درصد، مواجه بوده است.

 آمار بهاری تراز پرداخت‌ها

در گزارش نماگرهای اقتصادی، نخستین گزارش از «تراز پرداخت‌ها» به انضمام آمار بخش‌ها و زیر مجموعه‌ها در سه ماه نخست سال جاری منتشر شده است. پیش از این بانک مرکزی آمار کلی از تراز پرداخت‌ها ارائه کرده بود، اما در گزارش «نماگرهای اقتصادی» آمار دو بخش اصلی تراز پرداخت‌ها؛ یعنی «حساب جاری» و «حساب سرمایه» به تفکیک اجزا منتشر شده است. در این گزارش، آمار حساب جاری به 4 بخش «حساب کالا»، «حساب خدمات»، «حساب در آمد» و «حساب انتقال جاری» تقسیم شده است که مجموع چهار جز مذکور، مقدار خالص حساب جاری را مشخص می‌کند. بر این اساس در سه ماه نخست سال جاری، آمار «حساب کالا» به 5/8 میلیارد دلار رسیده است. حساب کالا از تفاوت صادرات کل (اعم از صادرات نفتی و غیر‌نفتی) و واردات کل محاسبه می‌شود. بر اساس آمار منتشر شده در سه ماه نخست سال جاری، مقدار صادرات کل معادل 1/23 میلیارد دلار بوده است که از این مقدار 9/15 میلیارد دلار سهم صادرات نفتی و 1/7 میلیارد دلار سهم صادرات غیر‌نفتی بوده است. همچنین در سه ماه نخست سال جاری، مقدار کل واردات معادل 6/14 میلیارد دلار گزارش شده است. 

آمارهای بانک مرکزی در بخش خدمات نیز حاکی از آن است که در سه ماه نخست سال جاری، «خالص حساب خدمات» به منفی 8/1 میلیارد دلار رسیده است، به این معنی که مقدار واردات خدمات (معادل 4 میلیارد دلار) از مقدار صادرات خدمات ( معادل 2/2 میلیارد دلار) بیشتر بوده است و تراز حساب خدمات منفی شده است. آمار دو بخش دیگر حساب جاری نیز نشان می‌دهد که در بهار سال جاری، «خالص حساب درآمد» به 225 میلیون دلار و «خالص حساب انتقال جاری» به 132 میلیون دلار رسیده که نسبت به دو بخش «حساب کالا» و «حساب خدمات» تغییر کمتری را در حساب جاری ایجاد می‌کنند. در مجموع این چهار بخش می‌توان دریافت که «خالص حساب جاری» در سه ماه نخست سال جاری به 7 میلیارد و 26 میلیون دلار رسیده است. علاوه‌بر حساب جاری، آمار «حساب سرمایه»، بخش مهم دیگر در تراز پرداخت‌ها ارائه شده است. بر این اساس، خالص حساب سرمایه در سه ماه نخست سال جاری منفی 6/3 میلیارد دلار گزارش شده است. «حساب سرمایه» از دو بخش کوتاه‌مدت و بلندمدت تشکیل شده است. آمارها نشان می‌دهد که در سه ماه نخست سال جاری، خالص حساب سرمایه کوتاه‌مدت معادل منفی 8/3 میلیارد دلار و خالص حساب بلندمدت به 201 میلیون دلار رسیده است. 

 شاخص‌ متغیرهای پولی

در بخش دیگری از این گزارش نیز آمار متغیرهای پولی در بهار سال جاری ارائه شده است. بر این اساس رقم پایه پولی در انتهای بهار سال جاری به 2/112 هزار میلیارد تومان رسیده است که نسبت به انتهای اسفند 3/2 درصد کاهش یافته است. دیگر آمار این گزارش، نشان می‌دهد که رقم اسکناس و مسکوک در پایان بهار سال جاری به 29 هزار میلیارد تومان رسیده که این رقم نسبت به اسفند سال گذشته 3/13 درصد کاهش یافته است. کاهش مقدار اسکناس در خردادماه نسبت  به انتهای سال گذشته، می‌تواند به دلیل «رشد و توسعه بانکداری الکترونیک و کاهش معاملات به وسیله پول و اسکناس» باشد. این گزارش می‌افزاید که رقم سپرده‌های دیداری نیز در خردادماه سال جاری به 85 هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به انتهای سال گذشته تغییر قابل‌توجهی نداشته، اما حجم «سپرده‌های غیر‌دیداری یا شبه‌پول» معادل 503 هزار میلیارد تومان رسیده و نسبت به اسفند ماه سال گذشته حدود 6 درصد افزایش یافته است. همچنین در این گزارش عنوان شده که مقدار نقدینگی در انتهای بهار سال جاری به 618 هزار میلیارد تومان رسیده و نقدینگی در سه ماه نخست (خردادماه نسبت به اسفند) معادل 9/3 درصد افزایش یافته است. 

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۳۴۷