تهران و ويژگي‌هاي منحصر به‌فرد آن رنگ و بوي خاصي به اين كلانشهر ايران زمين مي‌دهد، تهران از آن روي كه پايتخت ايران است و در جريان مدرنيته‌خواهي و تحولات جامعه ايراني از اصلي‌ترين مراكز بوده است نسبت به‌ديگر شهر‌هاي كشورمان تفاوت بنيادين دارد.

از ويژگي‌هاي برجسته تهران ابعاد گسترده و نقش بالاي آن در اقتصاد كشور است به‌طوري‌كه نزديك به‌يك سوم توليد ناخالص داخلي كشور در تهران ايجاد مي‌شود. ويژگي‌هاي اقتصادي اين شهر عجيب منجر شد تا در اين گزارش سعي با بررسي گوشه‌يي از آمار‌هاي اقتصادي به ارايه ابعاد و نقش اقتصادي اين ابر شهر ايراني بپردازيم.

 توليد ناخالص داخلي تهران 144هزار ميليارد تومان

تهران با وسعتي حدود 730كيلومتر مربع مساحتي در حدود يك‌درصد مساحت كل كشور را دارد و براساس سر شماري سال 90 در حدود16درصد جمعيت كشور را در خود جاي داده است. بر اساس آمار ارايه شده مركز آمار، توليد ناخالص داخلي تهران در سال 90 برابر با 144هزار ميليارد تومان بوده است اين در حالي است كه در همان سال توليد ناخالص داخلي كل كشور رقمي در حدود 623هزار ميليارد تومان بوده است. كه نشانگر آن است كه رقمي در حدود 23درصد توليد ناخالص كشور در تهران توليد مي‌شود. اين ارقام زماني كه به‌سراغ سرانه توليد ناخالص داخلي مي‌رويم اهميت ويژه‌يي مي‌يابد، براساس داده‌هاي مركز آمار ايران در سال 90 سرانه توليد ناخالص داخلي كشور رقمي برابر 82843هزار ريال و همين رقم براي تهران 117901هزار ريال بوده است. كه نشان‌دهنده آن است كه توليد سرانه تهران 1.4 برابر كل كشور است. البته اين به معناي توزيع برابر ثروت در تهران نيست و بر اساس برخي گمانه زني‌ها 80درصد فعاليت‌هاي اقتصادي در تهران توسط 10درصد جمعيت اين شهر انجام مي‌شود. در مورد سهم بخش‌هاي اقتصادي در توليد ناخالص داخلي تهران مي‌توان گفت بخش خدمات بيشترين سهم را در توليد ناخالص داخلي تهران دارد و پس از آن بخش‌هاي صنعت و كشاورزي قرار گرفته‌اند.

به‌لحاظ آمار‌هاي بين الملي تهران در سال 2008 توسط سايت citymayors با توليد ناخالص داخلي 88ميليارد دلار به‌عنوان 56 شهر ثروتمند جهان شناخته شد.

 تهران و بازار‌هاي پولي و مالي آن

بر اساس آمار منتشر شده توسط استانداري تهران در اسفند ماه سال 92 سپرده‌هاي بخش غيردولتي نزد بانك‌ها 184هزار ميليارد تومان بوده است. همين مركز در مورد ميزان معاملات سهام در تهران در زمستان 92 مي‌گويد كه 15هزار ميليارد تومان سهام خريداري شده و در همين مدت 14.5هزار ميليارد تومان سهام فروخته شده است. تهران در زمستان سال 92 ميزان 5520ميليارد تومان درآمد مالياتي نصيب خزانه دولت كرده است كه از اين ميان ماليات‌هاي مستقيم با 3547ميليارد تومان سهم 64درصدي و ماليات‌هاي غير مستقيم با 1927ميليارد تومان مابقي سهم را به‌خود اختصاص داده است. در زمستان 92 در استان تهران 1126ميليارد تومان حق بيمه به‌شركت‌هاي بيمه پرداخت شده و در همين مدت شركت‌هاي بيمه 916ميليارد تومان خسارت در تهران پرداخت كرده‌اند.

  تهران و شاخص‌هاي كار

در طول زمستان سال 92نرخ بيكاري تهراني‌ها به‌طور متوسط 7.3درصد بوده است اين نرخ براي زنان 17.9درصد و براي مردان 5.8درصد بوده است. در همين مدت نرخ مشاركت تهراني‌ها 33.7درصد بوده است كه نرخ مشاركت اقتصادي مردان 58.8 و زنان 8.2درصد بوده است. نرخ بيكاري جوانان 10 تا 24 سال نيز در زمستان سال 92 در حدود 20درصد بوده است. به‌طور كلي 58درصد جمعيت شاغل تهران در بخش خدمات، 40.9درصد در بخش صنعت و يك در صد در بخش اشتغال مشغول به‌كار هستند. با در نظر گرفتن داده‌هاي فوق روشن است كه برخلاف تصور عموم شهروندان كه تصور مي‌كنند با حضور در تهران مي‌توانند به امكانات و رفاه بيشتري دست يابند، تهران با وجود سهم 23‌درصدي در توليد ناخالص داخلي اما 37درصد ماليات مي‌پردازد. هر چند ميزان بيشتر ماليات مي‌تواند ناشي از تمركز ماليات‌هاي مستقيم در تهران باشد، اما به هر روي ترديدي نيست كه يافتن شغل در تهران در مقايسه با ساير استان‌ها ساده‌تر است ولي از سوي ديگر ميزان رفاه در اين استان كمتر از ساير نقاط كشور است.

از سوي ديگر شهري كه يك درصد خاك كشور را شامل مي‌شود اما 16درصد جمعيت را در خود جاي مي‌دهد و اين خود، شاخص ديگري از وضعيت زيست در تهران است. اما مروري بر شاخص‌هاي اقتصادي نظير تمركز 60درصد سپرده‌هاي بانكي و 60درصد پرداخت تسهيلات در تهران بيانگر تمركز گرايي فوق‌العاده‌يي است كه در اقتصاد ايران وجود دارد اين در حالي است كه طي سال‌هاي پس از جنگ، ‌تمركززدايي يكي از اولويت‌هاي تمامي دولت‌ها بوده است. اين شاخص خاطرنشان مي‌سازد كه نظام برنامه‌ريزي كشور در تمركز زدايي توفيق چنداني نداشته در حالي كه با اجراي طرح آمايش سرزمين انتظار مي‌رود پراكندگي امكانات و شاخص‌هاي رفاهي در تناسب با جمعيت و سرزمين صورت گيرد.

منبع: روزنامه تعادل