مبارزه با کرونا زمزمه ورشکستگی بیمارستان‌های دولتی را که پس از اجرای طرح تحول سلامت از دهه ۹۰ آغاز شده بود و در سال ۹۷ پس از نابسامانی‌های اقتصادی و افزایش قیمت دلار و ارزهای خارجی و بازگشت تحریم‌ها کاملا عیان شد را به اوج خود رسانده است.
خیلی زود ویدئو‌های رقص جای خودش را به تصاویر خسته و پریشان و صورت‌های کبود کادر درمان داد. ویدئوهایی که حالا جایش را صدای بغض‌آلود مدیریت بیمارستان‌ها در ایران پرکرده است. ویدئوهایی که یک به یک در فضای مجازی منتشر می‌شوند و از تعدیل نیرو یا ورشکستگی بیمارستان در اوج مبارزه با بیماری کووید ۱۹ خبر می‌دهند. حالا که از هیجان ابتدایی برای مقابله با ویروس کرونا کاسته شده و مرگ خستگی‌ناپذیرتر از انسان به نظر می‌رسد، تصاویر واقعی‌تر از بیمارستان‌ها به چشم می‌خورد.
روز گذشته یک ویدئو سراسر فضای مجازی را پر کرد. ویدئویی که در آن خلیل علیزاده، رئیس بیمارستان آتیه تهران از متخصصان به نام علم پزشکی و ارتوپدی خبر از تعدیل ۵۰ درصد کادر بیمارستان داد؛ به عبارتی ۶۰۰ نفر از هزار و ۲۰۰ کادر درمان.
«من حالت پدری را دارم که فرزندانش درخواست‌های مشروعی را از او می‌کند اما نمی‌تواند آن را برآورده کند، من امروز شرمنده‌ام. من به عنوان بنیانگذار این بیمارستان یکی از سخت‌ترین روزهای زندگیم را پشت سر می‌گذارم برای آنکه به شما بگویم که ما دیگر قادر به تامین زندگی شما به همین مقدار اندک نیستم». این جملات را با بغض می‌گوید. صدایی که درآمیختنش با گریه، آن را می‌لرزاند.
علیزاده می‌گوید: «ما باید به همه پرسنل و کادر درمان مطابق ماه‌های قبل حقوق و مزایا پرداخت می‌کردیم. اما چون نمی‌توانستیم به همه هزار و ۲۰۰ نفر حقوق و مزایای کامل دهیم، پس مجبور شدیم با ۵۰ درصد از نیروها یا به صورت موقت یا دائم لغو قرارداد کنیم و ۵۰ درصد بقیه کادر را نگه‌داریم».
او ادامه می‌دهد: «نه تیم هیات‌مدیره، نه تیم مدیریت و رهبری بیمارستان و نه شورای عالی بیمارستان با این تصمیم موافق نبودند. ما سال‌های زیادی با هم زندگی کردیم و اصلا مایل نبودیم که با همکارانمان خداحافظی کنیم. تعدادی از همکاران حدود ۱۰۰ نفر خودشان داوطلبانه اعلام کردند که به مرخصی بدون حقوق می‌روند به دلیل اینکه نیاز مالیشان از سایر منابع تامین می‌شود ولی تعداد زیادی این امکان را نداشتند».
به گفته او، اما حتی با وجود ۱۰۰ پرسنلی که خود برای تعدیل اعلام آمادگی کرده‌اند و از دایره حقوق بگیران کادر بیمارستان خارج شده‌اند، همچنان مشکل برطرف نشده و اگر بنا باشد که بیمارستان حدود ۵۰ درصد درآمد داشته باشد، درنهایت آن چیزی که بیمارستان قادر به پرداختش است حدود ۲۰ روز حقوق بدون کارانه و اضافه کار را تامین می‌کند.
مبارزه با کرونا زمزمه ورشکستگی بیمارستان‌های دولتی را که پس از اجرای طرح تحول سلامت از دهه ۹۰ آغاز شده بود و در سال ۹۷ پس از نابسامانی‌های اقتصادی و افزایش قیمت دلار و ارزهای خارجی و بازگشت تحریم‌ها کاملا عیان شد را به اوج خود رسانده است.
سال ۹۷ بود که ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران با انتقاد از عملکرد بیمه‌ها اعلام کرد: «متاسفانه بیمارستان‌ها در حال ورشکستگی هستند و این شامل بخش دولتی و بیمارستان‌های درجه ۳ و ۴ بخش خصوصی نیز می‌شود.» همان زمان بود که مدیران بیمارستان‌ها اعلام کردند که بیمارستان‌های خصوصی برای برون رفت از وضعیت ورشکستگی دست به تعدیل نیروهای خود زده‌اند و بیمارستان‌های دولتی قادر به جذب نیروهای جدید نیستند. بنابراین تمام فشار کار بر دوش پرسنل شاغل در این بیمارستان‌ها خواهد بود که اگر فکری به حال آن نشود این وضعیت نه تنها به ورشکستگی بیمارستان‌ها بلکه به فرسودگی کادر درمانی و تجهیزات بیمارستانی کشور خواهد انجامید.
بخشی از دلایل این ورشکستگی عدم پایبندی بیمه‌ها به تعهداتشان اعلام شد. تعهداتی که عدم پرداخت آنها از سوی بیمه‌ها به کاهش بودجه بیمارستان‌ها، مقروض شدن آنها، تعدیل نیروها و محدودیت خدمات منجر شد و بیم آن می‌رفت که بیمارستان‌ها را به دوران پیش از اجرای طرح تحول سلامت که بیماران را برای تهیه ملزومات مصرفی به خارج از بیمارستان‌ها ارجاع میدادند، بازگرداند.
ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت دراینباره گفته است: «متاسفانه در مسیر اجرای طرح تحول سلامت، شاهد کم کاری بیمه‌ها بودیم و همین مسئله باعث شده، بیمارستان‌ها دچار مشکل شوند. زیرا وقتی بیمارستان نتواند بدهی خود به شرکت‌های تجهیزات پزشکی و دارویی به موقع پرداخت کند، قطعا با مشکل در ارائه خدمات مواجه خواهد بود که این مسئله ناشی از عدم پرداخت به موقع مطالبات بیمارستان‌ها از سوی بیمه‌هاست».
بحران اقتصادی بیمارستان‌ها همچنان در حالی ادامه داشت که در پایان سال ۹۸ با بحران یک بیماری همه‌گیر مواجه شد. بیماریای به نام کووید ۱۹ که حالا بیمارستان‌های در حال ورشکستگی را با خیل عظیم بیماران، تخت‌هایی که یکی پس از دیگری پر می‌شدند و حتی کمبود ماسک اِن ۹۵، گان (پوششی برای پوشاندن کفش)، دستکش و الکل ضدعفونی کننده و لباس مخصوص مواجه کرده است. کادر درمان هرچند در ابتدا با نمایش از خودگذشتگی و هیجان بالا، اعتماد عمومی از دست رفته‌شان در سال‌های گذشته را بازیافته بودند اما به سبب همان دلایل گذشته با افزایش بار سلامت بیشترین لطمات را شاهد بودند. گرفتار شدن کادر درمانی به بیماری کرونا اولین لطمه به جامعه پزشکی در ایران بود. شش روز پس از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، نرجس خانعلی‌زاده پرستار ۲۵ ساله بر اثر این بیماری فوت شد. او نخستین کادر درمانی بود که درگذشتش به علت کرونا تایید شد. انتشار تصویر چهره مضطرب او هنگام انتقال به آی‌سی‌یو، توجه افکار عمومی را برانگیخت و کمبود امکانات پوششی و ایمنی کادر درمانی را در معرض توجه قرار داد. براساس آماری که سخنگوی وزارت بهداشت اعلام کرده، شمار کادر درمانی که قربانی بیماری کرونا شدند تا ششم فروردین ماه سال ۹۹ به ۴۳ نفر رسیده است و این آمار تا به امروز افزایش یافته است.
حالا نه تنها بیمارستان‌ها با کاهش کادر درمانی پس از فوت پرستاران و پزشکانی که در خط مقدم مبارزه با کرونا حضور داشتند، مواجه شده‌اند بلکه ورشکستگی اقتصادی آنها را به سمت تعدیل نیرو و کاهش هر چه بیشتر کادر درمان، افزودن بار و فشار کاری در روزهای اوج مبارزه با کرونا بر دوش کادر باقی‌مانده کشانده است. اقدامی که در روزهای آینده می‌‌تواند ما را با چالش جدی‌تری از جمله فرسودگی کادر درمان و کمبود آنها مواجه کند.
تعدیل پرستاران توسط مدیریت بیمارستان‌ها در روزهای اخیر اما در حالی است که در روزهای ابتدایی شیوع کروناویروس در ایران، وزارت بهداشت برای جبران کمبود پرستار فراخوان جذب با قراردادهای ۸۹ روزه را صادر کرد. فراخوانی که در آن متذکر شده که «انعقاد قرارداد پاره وقت هیچ گونه تعهد استخدامی برای دانشگاه ایجاد نخواهد کرد.» فراخوانی که خانه پرستار آن را «استثمار نیروی کار» عنوان کرد. نیروهایی که به گفته محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، ۱۰ تا ۱۴ ماه کارانه و چند ماه اضافه کارشان را دریافت نکرده‌اند و حالا نیز بیمارستان‌ها با بحرانی که کرونا برای آنها ایجاد کرده دیگر توان پرداخت همان حقوق را ندارند.
در روزهای ابتدایی شیوع بیماری کووید ۱۹ در ایران، عدم پرداخت معوقات، اضافه کاری‌های پرسنل بیمارستان‌ها که با لغو مرخصی آنها نیز در این روزها همراه بوده، سبب اعتراض برخی از پرسنل بیمارستانی در ایران شد، با این وجود حالا اما خبرهایی از تعدیل نیروها و کادر درمان بیمارستان‌های ایران در اوج بیماری کرونا به گوش می‌رسد.
با یک جمع و تفریق ساده آمارهایی که سخنگوی وزارت بهداشت از تعداد مبتلایان، فوتی‌ها و بهبودیافتگان کووید ۱۹ در ایران منتشر کرده، می‌توان گفت که با احتساب ۶۰۵۰۰ نفر مبتلا، ۳۷۳۹ فوتی و ۲۴۲۳۶ نفر بهبود یافته، همچنان ۳۲ هزار و ۵۲۵ نفر مبتلا به این بیماری در بیمارستان‌ها حضور دارند که باید تحت درمان و مراقبت‌های بیمارستانی قرار گیرند. مراقبت از این بیماران اما در حالی است که تیم پرستاری در ایران پیش از شیوع کووید ۱۹ و مواجهه با خیل عظیم بیماران، با استاندارد جهانی فاصله بسیار داشت و به ازای هر هزار نفر، در ایران تنها سه پرستار مشغول به کار بود. حالا با تغییر و تعدیل شماری از نیروی درمان از بیمارستان‌ها وضعیت به مراتب بدتر از گذشته خواهد شد وضعیتی که با استناد به صحبت‌های کریم عابدینی، عضو شورای مرکزی خانه پرستار که پیش از رسیدن خبر تعدیل نیروهای بیمارستانی در روزنامه رسالت چاپ شده می‌توان گفت که بخش‌های قرنطینه را بیشتر متاثر خواهد کرد.
او گفت: «بیمارستان‌هایی که به قرنطینه اختصاص داده شده، تیم‌های خاص خود را آنطور که باید، اصولی و استاندارد در اختیار ندارند، به این معنی که از قبل یک سری نیرو را چیدمان نکرده و آموزش لازم و امکانات در اختیارشان گذاشته نشده است. به عنوان مثال در کشور چین، پانسیون‌هایی در نظر گرفته شد تا پرستارانی که در مراکز درگیر با کرونا شیفت دارند، برای مدتی به منزل هم مراجعه نکنند. اما در ایران، پرستاران را به صورت تک شیفت از بیمارستان می‌برند، چون نیرو ندارند و از قبل فکرش را نکرده‌اند و باز همان پرستاری که یک شیفت کار کرده، به محیط قبلی کار خود بازمیگردد و این خطر آلودگی همکاران را تشدید می‌کند».
حال گرچه روز گذشته حسن روحانی، رئیس‌جمهوری از موافقت رهبر انقلاب با درخواست برداشت مبلغ یک میلیارد یورو از منابع صندوق توسعه ملی برای مقابله با کرونا خبر داده است، اما باید دید که این بودجه صرف بیمارستان‌ها خواهد شد و آنها را از تعدیل نیرو و ورشکستگی نجات خواهد داد یا نه؟
منبع: روزنامه ابتکار