روایت فعالان بخش خصوصی از یک ماه اجرای بسته جدید ارزی
فعالان اقتصادی، سردرگم میان بخشنامه‌های ارزی دولت
پایگاه خبری اتاق ایران در گفت‌وگو با فعالان اقتصادی، نظرات آنان را درباره بسته جدید ارزی که حدود 30 روز از اجرای آن می‌گذرد، جویا شده است. اگرچه به عقیده این فعالان دولت با اجرای بسته جدید ارزی یک گام روبه‌جلو برداشته، اما وضعیت فعلی هنوز ناپایدار است و عرصه را برای فعالیت تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان دشوار کرده است.
دولت و بانک مرکزی نیمه مردادماه بسته جدید ارزی خود را برای کنترل بازار رونمایی کردند؛ بسته‌ای که به اعتقاد فعالان بخش خصوصی پس از آن اعلام شد که چوب حراج به منابع ارزی کشور زده شد و خسارت‌های فراوان مالی فراوان به کشور تحمیل شد. به گفته عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی، سیاست‌های جدید باهدف تثبیت نرخ ارز و جلوگیری از توزیع رانت تدوین‌شده است.
از تاریخ مذکور مقرر شد تا تنها دارو، تجهیزات پزشکی و هر آنچه در فهرست کالاهای موردنیاز روزانه مردم قرار دارد (27 قلم کالاهای اساسی)، با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومان تأمین شود و اعلام شد این رقم تا فروردین‌ماه سال آینده تغییر نخواهد کرد.
در حال حاضر شاهد ایجاد یک تعادل نسبی در بازار ارز هستیم که به گفته پدرام سلطانی نایب‌رئیس اتاق ایران، با رفع ایرادهای بسته جدید ارزی، نرخ ارز پایدارتر خواهد شد.
بابا ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس کمیسیون صنایع، سیامک پیربابایی نایب رئیس کمیسیون مدیریت واردات ، حسن فروزان‌فرد رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری، رضا پدیدار نایب رئیس کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی و پتروشیمی و سیدرضی حاجی آقا میری عضو کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران نظرات آنان را درباره اجرای این بسته جدید ارزی و تأثیراتی که طی یک ماه گذشته در بازار داشته، جویا شده است. آنان باور دارند گرچه بازار فعلی ارز شاهد تنش‌های چند ماه قبل نیست، اما جو موجود هنوز پایدار نشده است و نمی‌توان بدون در نظر گرفتن برخی الزامات شاهد موفقیت این سیاست بود.
روغنی گلپایگانی: نوسانات بازار کم شد، اما وضعیت هنوز ناپایدار است
«خوشبختانه با تغییر ریاست بانک مرکزی و جایگزین شدن یک اقتصاددان در سمت ریاست این بانک و رونمایی از بسته جدیدی ارزی کشور، شاهدیم جوی که از بابت نوسانات ارزی، بازار درگیر آن بود به نسبت کاهش پیدا کرده است. با این حال نمی‌توان ادعا کرد که مشکلات به طور کامل حل شده است. متعقدیم تا زمانی که اختلاف و تفاضل قیمت ارز میان 3 نرخ وجود دارد، برخی مسائل هنوز به قوت خود باقی خواهند ماند و وضعیت موجود هنوز ناپایدار است. تخصیص ارز دولتی و مشخص کردن 27 گروه کالایی برای دریافت ارز دولتی به نوبه خود باعث ایجاد رانتی جدید خواهد شد. شخصاً معتقدم ضرورتی وجود ندارد که ارز دولتی به 27 گروه کالایی که می‌توان آن را به 10 قلم کاهش داد، تخصیص یابد. بلکه در این میان فقط داروهای حیاتی، تأکید می‌کنم داروهای حیاتی و داروهای بیماران خاص و مواد غذایی که سبد خانوار را تحت تأثیر قرار می‌دهند باید در اولویت تخصیص ارز 4200 تومانی قرار بگیرد. کما اینکه در همین موارد هم پیشنهاد ما حذف ارز و تخصیص یارانه به مصرف‌کنندگان نهایی این گروه‌های است. ضمن اینکه نحوه تخصیص ارز در سامانه نیما و بازار آزاد باید تقویت شود. مابه‌التفاوت قیمت ارز 4200 تومانی با بازار آزاد و سامانه نیما مشکلات بسیاری را برای صنعتگر به وجود آورده و شرایط موجود را ناپایدار کرده است. فعالان اقتصادی هنوز نمی‌دانند با چه نرخی باید بخرند، تولید کنند و محصول خود را به فروش برسانند. انتظار می‌رود دولت با بهره‌گیری از نظرات کارشناسان به سیاست روشنی در ایجاد آرامش در بازار برسد و با تکرار اشتباهات گذشته مجددا بر منابع کشور چوب حراج زده نشود.»
پیر بابایی: سیاست جدید عرضه و تقاضا را با چالش مواجه کرده است
«در شرایط فعلی به دلیل اقدامات سخت‌گیرانه وزارت صنعت، معدن و تجارت بر روند ثبت سفارش کالا، واردات به‌سختی انجام می‌شود. اینکه دولت تصمیم گرفت تا در تدوین بسته جدید ارزی از نظرات بخش خصوصی و مشارکت این بخش بهره‌مند شود یکی از مهم‌ترین نقاط قوت در تدوین بسته جدید ارزی دولت محسوب می‌شود. ضمن اینکه بسته حمایتی جدید توانست اشکالی را که در اجرای سیاست‌های قبلی وجود داشت حل کند. اما اگر روند ثبت سفارش‌ها و واردات بخواهد به همین منوال پیش رود، عرضه و تقاضا حتماً در بازار با یک چالش جدی مواجه خواهد شد. همان‌طور که الآن هم در برخی کالاها در بازار با کمبود مواجه هستیم و باید جلوی تشدید این کمبودها را با توجه به تحریم‌های پیشرو گرفت.»
پدیدار: ملاک موفقیت بسته جدید ارزی جسارت است نه محافظه‌کاری
«آنچه طی چندماه گذشته از وزارت صنعت، معدن و تجارت شاهد هستیم، نوعی شتاب‌زدگی در ابلاغ و اجرای سیاست‌ها و آیین‌نامه‌هاست. موضوعی که در تدوین سیاست جدید ارزی هم دیدیم و به‌رغم پیشنهادهای اتاق تهران و ایران چه قبل از اجرای این بسته و چه پس‌ازآن، تنها ماده 5 این سیاست که مرتبط با دریافت مابه‌التفاوت نرخ ارز از فعالان اقتصادی است، موردتوجه قرار گرفت و درنهایت اصلاح شد. هرچند هنوز اجرای این ماده با نواقص زیادی همراه است و تمام فعالان اقتصادی به‌ویژه تولیدکنندگان در استان‌ها و شهرک‌های صنعتی متفق‌القول اظهار می‌کنند که دستورالعمل‌ها به‌درستی به سازمان‌های وابسته به وزارت صنعت ابلاغ نشده است.
از طرفی به‌رغم گفته‌هایی که مبنی بر پایدار شدن نرخ ارز وجود دارد، شخصاً معتقدم نرخ ارز همچنان در یک مکانیزم اضطراب به سر می‌برد که مهم‌ترین نتیجه آن تغییر پی‌درپی نرخ ارز است. مصداق آن هم قیمت بلیت هواپیماست که دولت هنوز هم نتوانسته بر سر یک قیمت واحد به توافق برسد. متأسفانه تا کنون جواب قانع‌کننده‌ای برای چگونگی فعالیت تولیدکنندگان در این فضای پر ابهام داده نشده است. در حوزه انرژی طی 5 ماه اول ابتدایی سال 336 شرکت در حوزه سازندگان، پیمانکاران و مشاوران فعالیت خود را متوقف کردند.در این شرایط متأسفانه دولت با بخش خصوصی به‌هیچ‌وجه همگام نیست و کلیه بار اقتصادی کشور بردوش فعالان بخش خصوصی قرار دارد. اما می‌بینیم سرنوشت آنان بدون دخالت خودشان گرفته می‌شود.معتقدم مهم‌ترین شرط موفقیت بسته جدید ارزی دولت شجاعت و جسارتی است که مدیران باید در اجرای آن به کار ببندند؛ اما متأسفانه شاهدیم مدیرانی بر سرکار هستند که به‌جای جسارت، محافظه‌کاری را ملاک عمل خود قرار داده‌اند.»
حاجی آقا میری: رانت اطلاعاتی نتیجه شرایط فعلی است
«معتقدم بسته جدید ارزی انتظار فعالان اقتصادی را برآورده نمی‌کند. تناقض سیاست‌ها یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فعلی فعالان اقتصادی است. وقتی یک سیاست در کشور اجرا می‌شود، فردا سیاست یا بسته حمایتی دیگری تدوین می‌شود که متناقض با بسته فعلی است. برای نمونه درحالی‌که وزیر صنعت ادعا می‌کند نرخ فعلی به نفع صادرکنندگان است، اما دیدیم که رئیس‌جمهور در صحبت‌های اخیر خود در مجلس گفت که نرخ فعلی ثابت نخواهد ماند و دولت اقدامات ویژه‌ای انجام خواهد داد. همین تناقض میان گفته‌ها و سیاست‌ها باعث سردرگمی فعالان اقتصادی شده است.
همان‌طور که بارها تأکید کردیم، آنچه برای صادرکننده اهمیت دارد، ثبات منطقی و وجود یک‌روال منطقی است. به این معنی که اگر قرار است قیمت‌ها پایین آید یا بالا رود، این امر منطقی صورت بگیرد. اینکه امروز قیمت ارز 10 هزارتومان باشد اما فردا این نرخ 12 هزار تومان باشد، این اختلاف 2 هزار تومانی به‌منزله نابودی صادرکننده خواهد بود. متأسفانه در شرایط فعلی قدرت پیش‌بینی پذیری برای بخش خصوصی واقعی که رانت اطلاعاتی ندارد از بین رفته و کسانی منتفع می‌شوند که از منابع اطلاعاتی قدرتمند برخوردار هستند و می‌توانند شرایط را به نفع خود پیش ببرند.»
فروزان فرد: بسته جدید ارزی نمی‌تواند به وعده خود عمل کند
«تأخیر چندماهه دولت در اجرای بسته جدید ارزی باعث شکل‌گیری بازار غیررسمی شد که مهم‌ترین آسیب ناشی از شکل‌گیری این بازار، افزایش پایه قیمت‌هاست. عمده فعالان در این بازار کسانی هستند که طی ماه‌های گذشته منابع ریالی خود را به ارز تبدیل کردند و امروز به بازیگران انحصاری بازار تبدیل شده‌اند و اجازه کاهش قیمت‌ها را نمی‌دهند. قدرت عمل این افراد به‌قدری گسترش‌یافته که عملاً عرضه محصولات هم به دست گرفته‌اند و هر زمان که خود بخواهند کالا به بازار عرضه خواهند کرد.
در شرایط اقتصادی فعلی که با رکود مواجه است، درآمد مردم ازنظر دلار ثابت مانده اما قیمت کالاهای عرضه‌شده در بازار به چند برابر رسیده است. همین موضوع تولیدکنندگان را با مشکلات بسیاری در تولید و عرضه محصولات مواجه کرده است. فقط در حوزه مواد غذایی، اقلام بسته‌بندی طی سه هفته گذشته حداقل 2.5 برابر شده‌اند که یا این اقلام در دسترس نیستند یا خرید آن‌ها فقط به‌صورت نقدی شدنی است. با اجرای چنین سیاستی تولیدکنندگان چاره‌ای جز افزایش قیمت تمام‌شده محصولات ندارند و این ابهام همواره وجود دارد که آیا محصول تولید شده اصلا به فروش می‌رسد؟
به نظرم باتوجه به مقاومتی در برابر کاهش قیمت‌ها شکل گرفته نمی‌توانیم مطمئن باشیم سیاست جدید ارزی بتواند به ثابت کردن نرخ‌ها و تعادلی که میان عرضه و تقاضا وعده داد، کمکی کند. حداقل تا الآن که این اتفاق نیفتاده است. برعکس آنچه شاهد هستیم رکود در عرضه است. معتقدم شرایط فعلی حاکی از آن است که خود دولت هم با توجه به نگرانی‌هایی که از آینده و فروش نفت در دوران تحریم‌ها وجود دارد، تلاش چندانی برای کاهش قیمت ارز در بازار نمی‌کند.»
اتاق ایران