احمد حاتمی یزد، تحلیل گر بانکی

بسته ارزی معجزه نمی کند

بسته ارزی رونمایی شده که قرار است از امروز اجرایی شود هرچند دارای نکاتی مثبت است اما قرار نیست معجزه کند.

از نکات مثبت در بسته ارزی دولت خارج کردن ارز مسافرتی از دایره ارزهای یارانه ای است اما امیدواریم در آینده نه چندان دور بانک مرکزی جزییات بیشتری از این تصمیم را علنی کند از جمله اینکه عدم پرداخت ارز یارانه ای تمام مسافرت ها را شامل می شود و سفرهای زیارتی و عتبات هم از این دایره خارج است. ارز ماحصل پول نفت و صادرات و متعلق به عموم مردم ایران است بنابراین هشتاد میلیون نفر نباید هزینه سفرهای چندباره دو میلیون نفر به قصد زیارت را بدهند و از سوی دیگر براساس شرع اسلام  مسلمانی به سفر زیارتی می رود که مستطیع است. با توجه به شرایط کنونی ارزی کشور از نظر شرعی و اجتماعی تخصیص یارانه ارزی به سفرهای زیارتی مجاز نیست و این امید وجود دارد که بانک مرکزی هرچه زودتر جزییات بسته ارزی در این باره را اعلام می کند.

دیگر نکته مثبت بسته ارزی مجاز اعلام کردن واردات طلا و ارز بدون مالیات و تعرفه و محدودیت است.از آنجایی که امریکایی ها تلاش می کنند حساب های ایرانیان در خارج از کشور را بگیرند و مانع نقل و انتقال وجوه شوند، مردم عادی می توانند با استفاده از چنین مقرراتی که مشمول تحریم ها نیست طلا و ارز به ایران وارد کنند. این تصمیم ضدتحریمی و مردمی است با این حال اثرگذاری و میزان حجم آن مشخص نشده است.

در بسته ارزی خرید و فروش ارز و فعالیت بازار آزاد مجاز اعلام شده است. این تصمیم به ظاهر مثبت است اما من آن را خیلی راهگشا نمی بینم چراکه میزان معاملاتی که در بازار آزاد انجام می شود بسیار محدود است. انتقال وجوه در بانک های خارجی آسان نیست. فروشنده ارز که به طور معمول صادرکننده است، محصول را فروخته و ارز را دریافت کرده و این ارز برای مثال به حساب بانکی در سنگاپور واریز شده است. متقاضی این ارز می خواهد ارز مورد نیازش را از این صادرکننده خریداری کرده و به آلمان، فرانسه یا هر کشور دیگری که قصد خرید از آن را دارد منتقل کند. در شرایط کنونی که انتقال وجه به دلیل اصرار امریکایی ها و شرکای بانکی شان در تحریم ایران به سختی انجام می شود، رشد معاملات ارزی  بازار آزاد محدود باقی خواهند ماند. درواقع تحریم ها مانع اثرگذاری بازار آزاد در تثبیت نرخ ارز خواهد شد.

دیگر نکته بحث برانگیز در بسته ارزی دولت مسئله گشایش سپرده های ارزی است. هرچند رییس بانک مرکزی از تضمین این سازمان درباره سپرده های ارزی مردم می گوید اما بعید است که با توجه به تجربه گذشته مردم دوباره به نظام بانکی در این باره اعتماد کنند. در گذشته بانک های دولتی اقدام به بازگشایی سپرده ارزی کردند اما در زمان مطالبه سپرده گذاران اعلام شد که مردم می توانند معادل ریالی ارز سپرده شده را دریافت کنند که البته به نرخ دولتی محاسبه می شد. با توجه به این تجربه تصور نمی کنم کسی دوباره در این باره به نظام بانکی ایران اعتماد کند چراکه مدیریت مناسبی در زمینه حفظ و صیانت از سپرده ها وجود ندارد.

سودی که اکنون از سوی بانک ها به سپرده گذاران پرداخت می شود مخاطره آمیز است. حجم نقدینگی با سرعت در کشور رو به افزایش است و یک علت بروز این بیماری در اقتصاد ایران سیستم حسابرسی بانک هاست. بانک ها در ترازنامه های مالی درآمدی را نشان می دهند که واقعی نیتس و موهوم است. اظهار درآمد موهوم از سوی بانک ناشی از تسهیلاتی است که آن ها اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت کرده اند و براساس تعهد مشتری آن را به مجموعه درآمدهایشان اضافه می کنند. بانک مرکزی اگر تصمیم به اصلاح نظام بانکی دارد بهتر است در گام اول به حسابرسی و گزارشگری مالی بانک ها بپردازد و آن را تغییر دهد تا بانک ها براساس نظام نقدی کار کنند نه تعهدی و درآمدی که وجود ندارد را محاسبه نکنند. غول عظیم نقدینگی که ریشه در این مشکل دارد، تورم در کشور را به 40 تا 50 درصد می رساند. این روند نامطلوب تا زمانی که بانک  مرکزی در این باره اقدام نکند ادامه خواهد داشت. از سوی دیگر تا زمانی که روابط بانکی ما با دنیا حل نشود به رشد اقتصادی نمی رسیم و احتمال حصول رشد منفی در اقتصاد زیاد است.

اتاق تهران