سكه‌هاي كاغذي
فرزان خدادادي
اعتماد نوشت: سياستگذاران پولي كشور به منظور بازگرداندن آرامش و ثبات به بازار سكه، تصميم گرفتند با ايجاد بازاري ثانويه براي آن، گواهي‌هاي پيش فروش شده سكه را به اوراق سكه تبديل كنند تا بلكه با اين طرح، قدمي در راستاي افزايش عرضه سكه با نقد‌پذير كردن اوراق برداشته باشند. در اين طرح به سرمايه‌گذاران در طرح پيش‌فروش سكه اين امكان داده مي‌شود تا در صورت تمايل اوراق گواهي پيش‌خريد خود را به اوراق سكه طلا كه قابليت خريد و فروش در بورس را دارد، تبديل كنند. دارندگان اوراق اين امكان را دارند تا پس از سررسيد و در صورت تمايل، با ارايه اوراق به بانك مركزي نسبت به دريافت سكه طلاي فيزيكي اقدام كنند.
بانك مركزي، سازمان بورس كالا و شركت كارگزاري بانك ملي ايران شنبه‌شب گذشته در آستانه دومين دور عرضه سكه‌هاي پيش‌فروش شده كه از بيست و ششم تيرماه آغاز مي‌شود، تفاهمنامه همكاري امضا كردند. در اين نشست همچنين مقرر شد تا سامانه‌اي براي تبادل و معامله اوراق پيش‌فروش سكه راه‌اندازي شود، چرا كه نهاد سياستگذار پولي قرار است با تبديل گواهي پيش‌فروش شده سكه به اوراق سكه، بازار ثانويه‌اي براي آن تشكيل دهد تا بلكه با افزايش عرضه، بازار را به سمت آرامش و ثبات حركت دهد. براساس اين طرح، امكان نقدپذيري سكه‌هاي پيش فروش شده وجود خواهد داشت. در سال گذشته بالغ بر ٧ ميليون و ٦٠٠ هزار قطعه سكه پيش‌فروش شده است كه تاكنون حدود ٨٠٠ هزار قطعه سكه از آنها در زمان سررسيد تحويل داده شده و مابقي سكه‌ها در سررسيد تعيين شده به خريداران تحويل خواهد شد. حال وقتي اين گواهي سكه تبديل به اوراق مي‌شود يعني اينكه قبل و بعد از سر رسيد در بازار بورس قابل خريد و فروش است. اين قابليت نقدشوندگي گواهي‌ها، باعث تعميق بازار مي‌شود بدين معنا كه ٦ ميليون و ٨٠٠ قطعه سكه‌اي كه هنوز تحويل داده نشده‌اند قبل از زمان تحويل در سر رسيد، مي‌توانند در بازار مورد معامله قرار بگيرند. اين طرح با افزايش عرضه سكه در بازار مي‌تواند كاهش سطح قيمت‌ها را به دنبال داشته باشد. نگراني و سوال احتمالي كه شايد از سوي آحاد اقتصادي وجود داشته باشد اين خواهد بود كه آيا سكه‌اي در قبال اين برگه‌هاي كاغذي وجود خواهد داشت؟ جواب اين سوال را مي‌توان در سخنان پيمان قرباني، معاون اقتصادي بانك مركزي يافت. او در اين رابطه اشاره مي‌كند كه اين اوراق به پشتوانه سكه‌هاي پيش‌خريداري شده صادر شده و در حكم سكه است. لذا دارنده اوراق مي‌تواند در زمان سررسيد سكه را دريافت كند يا تا پيش از سررسيد اوراق آن را نقد كند. ضمن اينكه در زمان سررسيد اوراق يا پس از آن، امكان تبديل اوراق گواهي به سكه طلا وجود خواهد داشت.
صعود سكه
قيمت سكه همچنان در حال طي كردن روند صعودي خود است. هر چند در مقاطعي هم افت قيمت داشته اما در دو، سه هفته اخير حركت قيمت سكه دوباره افزايشي شده به‌طوري كه روز گذشته هر سكه بهار آزادي به قيمت ٢ ميليون و٧٠٠ هزارتومان رسيد، قيمتي كه نسبت به روز دوشنبه، تغييري ٤,٢٥ درصدي معادل با افزايشي ١١٠ هزارتوماني را نشان مي‌داد. حال سوالي كه وجود دارد اين است كه اين افزايش قيمت‌ها ناشي از چيست و آيا در آينده نيز شاهد اين روند افزايشي خواهيم بود؟ و اينكه ابزارهاي نهاد سياستگذار پولي در جهت ثبات بخشي به بازار سكه چه خواهد بود؟
اگر به بازار سكه نگاهي بيندازيم، مي‌توانيم تقاضاي آن را تابعي از عواملي همانند نرخ بهره، نرخ تورم و قيمت دلار بدانيم. همچنين انتظارات نسبت به تغيير قيمت موارد ذكر نشده در آينده نيز نقش فراواني در جهت تقاضاي سكه خواهد داشت. قيمت جهاني طلا و تصميم نهاد‌هاي سياستگذار پولي همانند فدرال رزرو و بانك‌هاي مركزي اروپايي در جهت تغيير نرخ بهره، نيز نقش فراواني در تغيير قيمت طلا خواهد داشت.
به هنگام افزايش سطح قيمت‌ها به دليل كاهش قدرت خريد پول، يا به اصطلاح اقتصادي آن داغ شدن پول، تقاضا براي دارايي‌هايي كه توان حفظ ارزش پول را داشته باشند، افزايش پيدا خواهد كرد. مسلما سكه يكي از اين دارايي‌ها خواهد بود چرا كه توان جذب سرمايه‌هاي خرد را نيز خواهد داشت. در شرايط تورمي كه انتظارات تورمي نيز بالا باشد، ميزان تقاضا بيشتر خواهد شد. چرا كه علاوه بر حفظ ارزش پول، انگيزه كسب سود ناشي از رشد قيمت‌ها نيز بر تقاضاي قبلي اضافه خواهد شد. اگر تمام بازارها را همانند چند ظرف ببينيم كه از طريق لوله‌هايي به ديگر متصل باشند، منطق حكم مي‌كند كه اگر آبي در اين ظروف ريخته شود آنقدر از طريق لوله‌ها جابه‌جا شده تا در نهايت سطح آب در همه ظروف برابر شود. طي ماه‌ها و هفته‌هاي گذشته قيمت در ساير بازارها يعني ارز، سرمايه و كالا روندهاي صعودي به خود ديده است. هر گاه اختلاف بازدهي بين بازارها وجود داشته باشد، بازيگران اقتصادي در جهت كسب عادي به آن بازار هجوم خواهند برد. به دليل تاثيرپذيري كه بين بازارها وجود دارد، بازار سكه نيز به موازات ساير بازارها حركت كرده است و افزايش قيمت‌ها در اين بازار پاسخي به انتظارات نسبت به آينده و البته تغييرات قيمتي ساير بازارها است.
زبان اعداد
حال در شرايط كنوني كه به زبان اعداد و ارقام بازار سكه ناآرام است، يك ابزار براي كاهش ناآرامي‌ها مي‌تواند جذاب كردن ساير بازارها باشد. يك گزينه نرخ بهره بانكي است كه در شرايط كنوني به اعتقاد بسياري از كارشناسان هرگونه تغيير آن مي‌تواند خود آثار زيانبار ديگري داشته باشد. در نتيجه نهاد سياستگذار پولي به خوبي نمي‌تواند از اين ابزار بهره بگيرد. در همين راستا نهاد سياستگذار تصميم گرفته است تا با ايجاد بازار ثانويه، افزايش قيمت‌ها را كنترل كرده و در جهت ثبات اين بازار قدم بردارد. اين اقدام را مي‌توان از جهات مختلف مثبت قلمداد كرد، اول اينكه با تبديل گواهي پيش خريد سكه به اوراق گواهي سكه، امكان خريد و فروش آن فراهم خواهد شد و از اين طريق حجم عرضه در بازار طلا با سررسيد‌هاي مختلف افزايش مي‌يابد. لذا انتظار مي‌رود اجراي اين طرح تاثير بيشتري در ثبات بازار در مقايسه با تزريق تدريجي سكه داشته باشد. همچنين با اجراي اين طرح، اوراق سكه طلا حكم سكه فيزيكي طلا را دارد و به دارندگان اين امكان را مي‌دهد تا ضمن برخورداري از منافع آن، ريسك نگهداري طلا را حذف كرده و از امكان معامله اين اوراق در بازار بهره‌مند شوند.
البته بايد توجه داشت كه عامل اصلي حركت اقتصاد به سمت ثبات و آرامش، اعتماد نسبت به آينده و البته سياست‌هاي نهاد سياستگذار است. زماني كه اعتماد به ارزش پول ملي و ثبات قيمت‌ها كاهش مي‌يابد، شاهد تلاش بازيگران اقتصادي در جهت تبديل پول‌شان به ساير دارايي‌ها هستيم. هنگامي كه اعتماد به روابط سياسي‌مان با ديگر كشورها كاهش مي‌يابد، ترس از نااطميناني نسبت به آينده، بازارها را آشفته مي‌كند. همان‌گونه كه بي‌اعتمادي به پول ملي، ارزش آن را از بين خواهد برد، بي‌اعتمادي به هر ابزاري آن را بي‌ارزش خواهد كرد. ابزار جديد بانك مركزي در جهت ثبات بخشي به اقتصاد، زماني اثرگذار خواهد بود كه اعتماد عمومي را جلب كند. در شرايط كنوني اقتصاد كه بي‌ثباتي بيشتر بازارها را فراگرفته است، اعتماد تنها گزينه‌اي است كه مي‌تواند راه نجات را هموار كند.
مزاياي اوراق سكه
١ به خريداران اين امكان داده مي‌شود تا در صورت تمايل اوراق گواهي پيش‌خريد خود را به اوراق سكه طلا كه قابليت خريد و فروش در بورس را دارد، تبديل كنند.
٢ دارندگان اوراق اين امكان را دارند تا پس از سررسيد و در صورت تمايل، با ارايه اوراق به بانك مركزي نسبت به دريافت سكه طلاي فيزيكي اقدام كنند.
تشكيل بازار ثانويه سكه
غلامرضا سلامي
بانك مركزي با اقدام اخير خود، يعني تبديل گواهي پيش خريد سكه به اوراق سكه، در پي ايجاد بازار ثانويه براي اين كالاي باارزش است كه اين عمل باعث خواهد شد تا افرادي كه به صورت سررسيد مثلا يك‌ساله سكه خريداري كرده‌اند، بتوانند اين اوراق را در بورس عرضه كنند. اين بر خلاف اوراق گواهي پيش خريد سكه طلا است كه تا موعد سررسيد امكان معامله و نقدپذيري براي آن وجود نداشت. با اين طرح با افزايش عرضه اوراق سكه در بازار، مقداري از تقاضاي موجود پاسخ داده مي‌شود و در نتيجه اين عمل تا حدودي از افزايش قيمت به وجود آمده در بازار سكه طي هفته‌هاي گذشته، جلوگيري خواهد كرد. به علت حاكم بودن حجم بالايي از معاملات در بازار سكه، بهتر بود براي اين بازار، بازارهاي اوليه و ثانويه ايجاد مي‌شد. بازار اوليه اولين‌بار توسط بانك مركزي با پيش فروش سكه به وجود آمد و اكنون نيز با اجراي طرح تبديل گواهي پيش فروش سكه به اوراق سكه، بازار ثانويه نيز به وجود خواهد آمد كه مي‌تواند آثار كوتاه‌مدت و بلندمدت مثبتي از جمله ايجاد آرامش در معاملات بازار نقدي و كاهش بي‌ثباتي‌هاي قيمتي حاكم بر بازار را به دنبال داشته باشد البته بايد در نظر داشت كه اين طرح با معاملات آتي سكه كه در بازار وجود دارد، متفاوت است. در اين طرح بازاري به وجود خواهد آمد كه كالا يعني سكه در مقابل اوراق وجود دارد كه زمان تحويل آن مي‌تواند يك ماه يا يك‌سال ديگر باشد. ولي قرارداد آتي سكه، توافقنامه‌اي است كه فروشنده متعهد مي‌شود در زمان مشخصي در آينده تعداد معيني از سكه را به خريدار تحويل دهد و در مقابل خريدار تعهد دارد در زمان مشخصي در آينده مبلغ سكه‌ها را براساس قيمتي كه در حال حاضر طرفين به توافق رسيده‌اند، پرداخت كند. در بازارهاي آتي الزامي نيست كه كالا به طور فيزيكي رد و بدل شود. در اين بازارها بدون در نظر گرفتن اينكه فرد مالك دارايي باشد يا نباشد، قراردادها قابل خريد و فروش هستند. در مجموع ابزارهاي به وجود آمده در بازار سكه، هزينه ريسك ناشي از نوسانات قيمتي موجود در بازار را كاهش مي‌دهند.