هوش مصنوعی در جهان (1) (فدراسیون روسیه)
به گزارش روابط عمومی مرکزپژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی این مرکز در گزارشی با عنوان « هوش مصنوعی در جهان (1) (فدراسیون روسیه)» آورده است؛ جهان امروز در پرتو فناوریهای نوین، هر روز با پدیده هایی خارق العاده روبه رو می‌شود که بر زندگی و زیست مردمان و جوامع و نیز جامعه بین المللی تأثیر بسیار داشته و دولت‌هایی که نخواهند از این شرایط و محیط راهبردی رقابتی جا بمانند باید نسبت به این پدیده‌ها و دانش‌های ناظر به آینده با دیده باز بنگرند و تمهیدات لازم را برای سرمایه‌گذاری، تحقیق و توسعه در این زمینه‌ها به عمل آورند. بخش مهمی از این فناوری‌ها در جهت هوشمندتر کردن حیات و زندگی روزمره ما با سرعت زیاد سیر می‌کنند که در این باب، پدیده هوش مصنوعی از اهمیت زیادی برخورداراست .
این گزارش با بیان اینکه هوش مصنوعی در دو دهه اخیر در طیف گسترده‌ای از رشته‌ها کاربرد یافته است، می‌افزاید؛ کارآفرینان انتظار دارند سیستم‌های هوش مصنوعی به افزایش بهره وری، کاهش تلفات و افزایش درآمد شرکت‌ها قادر باشند. براساس برنامه‌ریزی دولت‌ها، از هوش مصنوعی در امور دولتی و شرکت‌ها و به ویژه در مدیریت دولتی استفاده می‌شود. تعیین و شناسایی واحدها، تحلیل و تجزیه اطلاعات تصاویر از طریق بینایی کامپیوتر و هوش مصنوعی ممکن شده است. موفق‌ترین موارد کاربرد هوش مصنوعی در روسیه در حل وظایف تجزیه و تحلیل پیش بینی، داده کاوی، پردازش زبان طبیعی، فناوریهای گفتاری و تشخیص گفتار، بیومتریک و بینایی کامپیوتر است.
این گزارش با اعلام اینکه تعیین رفتار تهاجمی یک فرد مثلاً تشخیص تلاش برای شکستن دستگاه خودپرداز و تشخیص هویت شخص مجرم امروز توسط شرکت‌های روسی امکانپذیر شده است، تصریح می‌کند که در تمامی حوزه‌ها از گردشگری، پزشکی، ساخت وساز، ورزش، محیط زیست، صنعت، حمل ونقل، آموزش و پرورش و خرده فروشی از این دانش استفاده می‌شود. به کمک این دانش، اتوماسیون با کمک بینایی کامپیوتر، ورودی صوتی و درک زبان طبیعی به یک سطح کاملاً جدید رسیده است. مدلسازی پیشبینی شده امکان معرفی اصول تولید ناب در همه مراحل و فرایندهای کسب و کارگاهی عناصر یک اقتصاد برنامه ریزی شده را فراهم می‌کند. جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل دادههای بزرگ با استفاده از شبکه‌های حسگر اساساً مدیریت کشاورزی را تغییر خواهد داد، زیرا امکان نظارت بر وضعیت مزرعه یا گاوداری در یک مانیتور امکانپذیر است. خدماتی مانند سیستم‌های مشاوره منجر به یک اقتصاد توزیع شده که فروشنده و خریدار به سرعت و به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. وظیفه مراکز سلامت ملی در چند سال آینده، گذار به ذخیره سازی مادام‌العمر اطلاعات پزشکی شخصی هر فرد و بهبود شیوه های بالینی براساس تجزیه و تحلیل این داده‌هاست. یک وظیفه مهم نیز جمع آوری اطلاعات شخصی در مورد آموزش، دستاوردها، منافع و توانایی هر فرد از اوایل کودکی است. فناوریهای مهندسی اجتماعی و تجزیه و تحلیل دادههای بزرگ باید به شناسایی استعدادها، شخصی سازی مسیرهای آموزشی، اشتغال و تشکیل تیمها برای پروژه های مجزا هدایت شوند. چنین تبادل کار خودکار دارای پتانسیل بزرگی است که قادر به تغییر چهره جامعه می‌شود.
این گزارش می‌افزاید در کشور روسیه هوش مصنوعی از مدت‌ها پیش کار خود را آغاز کرده اما در چند سال اخیر استفاده از هوش مصنوعی شدت بیشتری یافته است. نه تنها کارشناسان این حوزه بر اهمیت گسترش و توسعه هوش مصنوعی تأکید می‌کنند بلکه دولت روسیه و خود ولادیمیر پوتین خواستار چنین توسعه‌ای در این بخش هستند. رئیس جمهور فدراسیون روسیه ولادیمیر پوتین معتقد است که در امر توسعه هوش مصنوعی نه تنها آینده روسیه قرار دارد بلکه آینده جهان نیز وابسته به این حوزه از علم است و هوش مصنوعی آینده تمام بشریت را تعیین خواهد کرد و کسانی که رهبر این حوزه می‌شوند، رهبری جهانی را دریافت خواهند کرد.
پوتین همچنین به علوم شناختی که هوش مصنوعی یکی از بخش‌های آن است و علمی بدون مرز است اشاره می‌کند و دورنمای درخشانی را پیشبینی می‌کند. سهم تکنولوژی‌های پیشرفته در اقتصاد روسیه کمی بالاتر از 5 درصد تولید ناخالص داخلی است و از سطح کشورهای پیشرفته پایین‌تر است. ازاینرو دولت روسیه به منظور حرکتی سریع و پرشتاب به سمت چنین تکنولوژی‌هایی، استراتژی‌هایی را برنامه ریزی کرده است.
استراتژی «اقتصاد دیجیتال» که توسعه تمامی تکنولوژی‌های نوین را شامل می‌شود. در این استراتژی نقشه راه برای تمامی حوزه‌ها تعیین شده و خود رئیس جمهور روسیه گزارش‌های پیشرفت برنامه ها را شخصاً دنبال می‌کند. چندین شرکت روسی در حوزه هوش مصنوعی توانسته اند که به سطح جهانی برسند و این روند در روسیه هر روز با سرعت بیشتری درحال ادامه است.
در میان تعابیر رئیس جمهور روسیه دو مفهوم کلیدی وجود دارد که برای آینده روسیه در موضوع هوش مصنوعی اهمیت دارد. او از یکسو، هوش مصنوعی را ابزار حکمرانی و سلطه دانسته و در مفهومی دیگر، هوش مصنوعی را راهی دانسته است که روسیه از آن طریق می‌تواند تغییر قدرت را که توسط ایالات متحده ایجاد شده به توازنی دوباره برساند. به عبارت دیگر، دو هدف کلیدی سیطره و توازن در برنامه‌های مسکو در حوزه هوش مصنوعی تلقی می‌شوند.
می‌توان دریافت که کرملین در مسیر توسعه هوش مصنوعی گام برداشته و به نظر می‌رسد که موفقیت در حوزه هوش مصنوعی زمینه را برای افزایش خلاقیت و باقیماندن روسیه در جایگاه یک قدرت جهانی در سده حاضر در اولویت مهمی قرار گرفته است. در حقیقت دیدگاه مقامات مسکو آن است که اگر روسیه بخواهد در سده کنونی در جهان تأثیرگذار باشد، باید در یکی از این دو حوزه یا هر دو سرمایه گذاری کند.
این گزارش می‌افزاید موضوع هوش مصنوعی از ابتدای طرح آن در جهان غرب، ازسوی دولتمردان، اندیشمندان، مراکز فکری و دانشگاهی و مؤسسات پژوهشی شوروی در دستور کار و فعالیت قرار گرفته و به جز وقفه‌ای در سال‌های فروپاشی شوروی، همچنان و البته در دو دهه اخیر با جدیت بیشتر ادامه دارد. درواقع، دولت روسیه در عصر جهانی شدن و فناوریهای ارتباطی ضرورت‌های دولت الکترونیک و اقتصاد دیجیتال و بهره گیری از هوش مصنوعی را به خوبی دریافته و برای جا نماندن از قافله دولت‌های الکترونیک و پسامدرن، هم به لحاظ ساختاری و هم از نظر فنی تمهیدات مناسبی را برای ایفای وظیفه در این قلمرو حساس به عمل آورده است.
گزارش حاضر با بیان اینکه روسیه در حوزه هوش مصنوعی رتبه چهارم جهانی بعد از آمریکا، چین و هند را دارد،تصریح می‌کند که براساس تحقیقات مؤسسه راهنمای علوم (Science Guide) هوش مصنوعی در روسیه در سه سال آینده بسیار سودآور خواهد بود. لذا هوش مصنوعی به عنوان یک عرصه نوپا در فناوریهای روسیه امروز جایگاه مهمی در عرصه کاربردی مدنی و نظامی پیدا کرده و به عنوان چهارمین قدرت در زمینه هوش مصنوعی توانسته است از این فناوری به گونه‌ای بهره بگیرد تا هم از آن برای اداره کشور و حکمرانی ملی و هم در حوزه دفاعی و نظامی به منظور رفاه اجتماعی و موازنه قدرت بین‌المللی از رقیبان خود عقب نماند. نکته مهم آن است که با وجود اینکه روسیه رتبه اقتصادی نامناسبی دارد و به دلیل تحریم‌های غرب و نیز خام‌فروشی انرژی در معرض فشار و آسیب و تهدید است، اما جایگاهش در عرصه هوش مصنوعی و فناوریهای نوین درخور توجه است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که با هدف بررسی ابعاد مختلف و شکل‌گیری، ساختارها و کارکردهای هوش مصنوعی در روسیه تنظیم شده و به این پرسش اصلی پرداخته است که روسیه چرا و چگونه درصدد دستیابی به فناوریهای هوش مصنوعی است؟ ایده این نوشته آن است که دولت روسیه از طریق سرمایه گذاری در دانش هوش مصنوعی برای تسهیل امر حکمرانی ملی، تقویت قدرت نظامی موازنه بخش و مقابله با رقبا و مداخله در امور داخلی آنها به اولویت بخشی ویژه ملی به فناوریهای مربوط به هوش مصنوعی همت گماشته است.