مرکز آمار ایران در ارائه گزارش های مربوط به بیکاری فصلی از روش نمونه گیری استفاده می کند یعنی از طریق پرسش و دریافت پاسخ افراد، نتایجی را از وضعیت بازار کار کشور استخراج و منتشر می کند. هرچند که این مرکز معتقد است از روش های جهانی در استخراج آمارهای مربوط به بیکاری استفاده می کند، اما به دلیل اهمیت موضوع اشتغال و بیکاری؛ گزارشات ارائه شده با دقت از سوی مراکز مختلف رصد و از سوی کارشناسان بازار کار تحلیل و نقد می شود.

عموما تحلیل ها بر این پایه استوار است که گزارش های ارائه شده با واقعیت های جامعه همخوانی ندارد و تعداد بیکاران و همچنین نرخ بیکاری اعلام شده با واقعیت جامعه فاصله دارد. بررسی دلایل این تناقض نشان می دهد که اگر از موضوع احتمال دستکاری در آمارهای بیکاری و یا به گفته مقامات دولت تدبیر و امید آمارسازی های صورت گرفته در سال های گذشته بگذریم که البته در جای خود حائز اهمیت فراوانی است، موضوع عدم تمایل اغلب مردم به ارائه اطلاعات دقیق خود نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

اظهارات مقامات تدبیر و امید درباره آمارسازی

یکی از اشکالات و مسائل مطرح شده درباره روش به کار گرفته شده در تعیین دهک های یارانه ای توسط دولت دهم در زمان اجرای فازاول هدفمندی یارانه ها نیز به این مسئله توجه دارد به نحوی که بعدها مشخص شد دولت امکان دسترسی به اطلاعات دقیق افراد و خانوارها را نداشته و در بسیاری از موارد، پاسخ افراد به سوالات طراحان دهک های هدفمندی به دور از واقعیت بوده است.

این مسئله به تنهایی باعث شد تا افراد بسیار زیادی در عین حالی که درآمدهای مناسب و امکانات خوبی به لحاظ زندگی داشتند در دهک های پایین درآمدی جامعه قرار بگیرند و از آنسو، جمع بندی های نادرست صورت گرفته در دولت سابق نیز باعث شد بسیاری از افراد در دهک های واقعی خود قرار نگیرند که این مسئله نشان می دهد افراد در اغلب موارد تمایل چندانی به ارائه اطلاعات دقیقی از وضعیت زندگی و درآمدی خود ندارند که این مسئله در مورد آمارگیری های شغلی نیز وجود دارد.

به عنوان نمونه، شاید برای بسیاری از افراد سخت باشد و یا اینکه از عنوان این موضوع که دختران و پسران تحصیل کرده آنها نتوانسته اند با وجود طی مدارج عالی دانشگاهی وارد بازار کار شوند، امتناع کنند که این مسئله باعث ارائه اطلاعات نادرست در آمارگیری ها می شود. ممکن است افراد ترجیح دهند به جای اینکه بگویند دختر متقاضی کار آنها بیکار است، بگویند خانه دار است و این اطلاعات در اعلام آمار جمعیت فعال انحراف ایجاد می کند.

طبق آخرین اعلام مرکز آمار ایران، تعداد بیکاران در تابستان امسال به 2 میلیون و 563 هزار و 624 نفر رسیده که این عدد نسبت به 2 میلیون و 944 هزار و 158 نفر آخر سال گذشته، 380 هزار و 534 نفر کمتر است. کارشناسان بازار کار می گویند کم شدن 380 هزارنفر در 6 ماه گذشته به معنی ورود همه آنها به بازار کار نیست و برخی دلایل مهم دیگر نیز وجود دارد.

کاهش 380 هزارنفری تعداد بیکاران

هرچند یک بخش از کاهش تعداد بیکاران به دلیل موفق شدن برخی افراد در ورود به بازار کار کشور است و این مسئله در کاهش تعداد بیکاران موثر است، اما بخشی از افت آمار کارجویان نیز به انصراف دختران و پسرانی برمی گردد که به دلیل طولانی شدن جستجوی کار ترجیح داده اند قید اشتغال را بزنند. البته این مسئله بیشتر در بخش زنان اتفاق می افتد و شامل آن بخش از زنان جویای کار می شود که به هر دری زده اند نتوانسته اند شغلی برای خود دست و پا کنند و این مسئله باعث انصراف آنها از ادامه جستجو برای کار شده است.

همچنین یک دلیل دیگر در کاهش تعداد بیکاران این است که افرادی پس از پرس و جو از بازار کار متوجه می شوند مهارت و تخصص لازم را برای ورود به بازار کار ندارند و با داشته های فعلی کسی به آنها اعتماد نخواهد کرد؛ بنابراین یکبار دیگر راهی مراکز آموزشی و دانشگاه ها می شوند و به دنبال تکمیل آن بخش از نیازهای خود هستند که بازار کار آنها را دنبال می کند.

بنابراین عده ای مجبور می شوند بنا به دلایلی که ذکر شده پس از طی یک دوره تحصیلات آکادمیک و امتحان شانس خود در ورود به بازار کار و ناکامی در این بخش، دوباره راه دانشگاه را در پیش گیرند و از آمار بیکاران کشور به صورت موقتی کم شوند. با این حال تاکید می شود، این دلایل همانگونه که ذکر شد به هیچ وجه به دنبال القاء این مسئله که هیچ اشتغالی صورت نمی گیرد و کاهش آمارها به این دلایل است، نیست.

در هر صورت، کشور در حال حاضر حداقل 1 میلیون و 102 هزار فارغ التحصیل دانشگاهی جامانده از بازار کار دارد که باعث تشکیل بزرگترین کانون بیکاران کشور در این گروه از جویندگان شغل شده است. مقامات عالی کشور از رئیس جمهور تا برخی وزرای دولت در اینباره هشدار داده اند و عنوان شد در این بخش از متقاضیان کار، کشور با بحران مواجه است.

فرار موقتی از بیکاری و پناه به دانشگاه!

حمید حاج اسماعیلی  با بیان اینکه جمعیت شاغل و بیکار کشور از بررسی سن فعال کشور به دست می آید گفت: مرکز آمار هنوز در این باره شفاف سازی نکرده است. در اعلام آمار سن فعال جمعیت 10 سال و به بالا مطرح می شود و در اعلام نرخ های مربوط به بیکاری و تعداد کارجویان، بررسی ها از سن 15 سال به بالا انجام می شود و این موضوعات باعث می شود تا جامعه احساس کند آمارها با واقعیت همخوانی ندارد.

این کارشناس بازار کار اظهارداشت: اگر مرکز آمار به دنبال رعایت و اجرای استانداردهای جهانی است باید در همه بخش ها آن را اجرا کند. متاسفانه شرایط سخت و دشوار ورود به بازار کار باعث شده تا افراد برای فرار موقت از مسائل و معضلات بیکاری به مسائل دیگری از جمله ادامه تحصیل رو بیاورند.

حاج اسماعیلی خاطرنشان کرد: اینکه افراد ناچار می شوند تا به دنبال مهارت آموزی بروند به این معنی است که موقتا از تعداد بیکاران کشور کاسته می شوند. متاسفانه در دهه های اخیر نتوانستیم به آمارهای مرکز آمار و همچنین تامین اجتماعی در بعد بازار کار اتکا کنیم.

وی افزود: بهتر است وزارت کار به دنبال راه اندازی سامانه ای باشد که همه بنگاه های تازه تاسیس موظف باشند تا نوع فعالیت و تعداد نیروهای خود را در آن به ثبت برسانند. از این طریق به راحتی امکان رصد دقیق بازار کار و برنامه ریزی در سطح کلان وجود خواهد داشت.

این فعال کارگری کشور تاکید کرد: به هر حال این یک واقعیت است که برخی به دلیل سرگردانی در جستجو برای کار، اجبارا به دانشگاه بر می گردند که باعث نوسانات فصلی در تعداد جویندگان شغل می شوند.

جدول 8 ساله تغییرات تعداد بیکاران کشور

منبع: مهر