غولی در پشت دیوار چین
احمد فرهادی. کارشناس اقتصادي
در شرق نوشت:
چینی‌ها توانستند در سال ٢٠١٥ میلادی، ٤میلیون‌و ٥٠٠ هزار دستگاه خودرو تولید کنند و با دستیابی به چنین تولیدی، برای چندمین بار، رتبه نخست تولید خودروی جهان را کسب کردند. برای آنکه وزن این رقم را بهتر بدانیم، آن را مقایسه کنید با تعداد کل خودروهای موجود در ایران. بنا به گفته وزیر راه، چیزی حدود ١٧ میلیون خودرو در سراسر ایران در حال تردد هستند؛ به عبارت دیگر، اگر ایران تصمیم بگیرد تمام خودروهای ریز و درشت خود را از سطح خیابان‌های شهری و جاده‌های بین‌شهری تخلیه کند، صنعت خودروی چین با آن ظرفیت بالای تولید، فقط در ٩ ماه می‌تواند تمام آن را پر کند! در سال ٢٠١٥، در کل جهان حدود ٩٠ میلیون خودروي تولید شده است که سهم چین در این میان، کمی بیش از یک‌چهارم است. حجم تولید در چین، چنان بالاست که حتی فاصله معناداری با ایالات متحده آمریکا، به عنوان رتبه دوم تولید خودرو با تولید ١٢میلیون‌و صد هزار دستگاه، دارد. حال سؤال اینجاست که مقصد این ٢٤ میلیون خودروی چینی کجاست؟ و آیا رشد شتابان صنعت خودروی چین، همچنان در سال‌های آتی ادامه خواهد یافت؟ شاید با دیدن این همه خودروی چینی در بازار ایران، اولین پاسختان این باشد که حجم عظیمی از تولیدات چین، به خارج از کشور صادر می‌شود. با نگاهی به آمار و ارقام خودروهای صادراتی چین، متوجه می‌شویم این پاسخ صحیح نیست.
همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، با‌وجود حجم بالای تولید، چین در بخش صادراتی خود چشمگیر عمل نکرده است. به عنوان مثال، آنها در سال ٢٠١٥ با تولید ٢٤ میلیون خودرو، فقط موفق شده‌اند ٧٢٧ هزار دستگاه خودرو را در بازارهای صادراتی به فروش برسانند! این موضوع یعنی چین فقط توانسته چیزی حدود سه درصد از کل تولیدات خود را به بازارهای جهانی صادر کند و معنای دیگر این آمار، یعنی اینکه بزرگ‌ترین بازار تولید خودروی چینی، سرزمین چین است. با نگاهی به جدول میزان رشد چین در شش سال گذشته، متوجه می‌شویم چینی‌ها، به‌ویژه در سه سال اخیر، با کاهش صادرات مواجه بوده‌اند؛ روندی که در شش ماهه نخست سال ٢٠١٦ هم ادامه داشته است. اگرچه آمار تولیدی خودرو در چین، غولی از این صنعت در اذهان ایجاد می‌کند؛ ولی واقعیت این است که غول صنعت خودروسازی چین، فقط در پشت دیوارهای چین معنا دارد و به‌همین‌ترتیب، می‌توانیم بگوییم کیفیت خودروهای چینی نیز در سطح بازار داخلی چین محدود مانده است. اگر مقایسه‌ای بین صادرات صنعت خودروی چین با کشورهایی مانند: ژاپن،کره‌جنوبی و هند داشته باشیم، متوجه می‌شویم رابطه معناداری بین صنعت خودرویی که در حصار مرزهای داخلی خود مانده و صنعت خودرویی که خود را برای فتح بازارهای جهانی مجهز کرده، وجود دارد.
البته کم‌رمق‌بودن چین در بازارهای صادراتی خودرو، دلیل دیگری هم دارد و آن اینکه گروه کالایی خودرو، رتبه هشتم را در ١٠ گروه کالای برتر صادراتی چین به خود اختصاص داده است؛ به عبارت دیگر، از دوهزارو ٢٠٠ میلیارد دلار درآمد صادراتی چین در سال ٢٠١٥، گروه کالایی خودرو که شامل خودرو و قطعات آن می‌شود، فقط چیزی حدود ٦٢ میلیارد دلار درآمد برای چین به ارمغان آورده است. در حقیقت، گویی کشور چین در حوزه صادرات به مسائل متفاوت از خودرو بیشتر امیدوار است.
گفتیم در سال ٢٠١٥، چین توانسته ٧٢٧ هزار خودرو به بازارهای جهانی صادر کند. حال می‌خواهیم بدانیم، کدام کشورها مقصد این خودروها بوده است.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، ایران با واردات ١٠٥ هزار دستگاه خودرو از چین، در صدر این جدول جا دارد. اگرچه روند واردات خودروهای چینی به ایران هم کاهش چشمگیری داشته؛ بااین‌حال، هنوز بازار خودروی ایران بهشتی جذاب برای خودروسازان چینی است. با اینکه چین عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده خودروی جهان را یدک می‌کشد؛ اما این کشور نتوانسته حضوری موفق در بازارهای بین‌المللی داشته باشد. کاهش حضور چین در بازارهای جهانی خودرو، به منزله به‌صدا‌درآمدن زنگ خطری است برای صنعت خودروسازی چین. صنعت خودرو بین‌المللی است و اگر کشوری بخواهد آن را فقط در محدوده مرزهایش اداره کند، این صنعت خواهد پژمرد.
درس بسیار مهمی که تحلیل بازار خودروسازی چین به ما می‌دهد، چنین است: «اگر خودروسازان ایرانی بخواهند در حوزه صادراتی موفق باشند، باید قبل از هر کاری مناسبات خود را در سطح بین‌المللی تنظیم کنند. باید بکوشند چیزی تولید کنند که نه برای عرضه در مرزهای ایران بلکه با توانایی عرضه در بازارهای بین‌المللی همراه باشد».