«برنامه عملیاتی بهبود شاخص شروع کسب و کار»
تهیه کننده: آناهیتا باقرزاده
تایید کننده نهایی: حسین میرشجاعیان حسینی
تاریخ انتشار: 1393
معرفی کتاب:
فرایندهای مورد نیاز برای تشکیل و ثبت شرکت پیش از آغاز فعالیت قانونی آن (شروع کسب و کار) یکی از مهمترین چالشهای پیش‌روی کارآفرینان در طراحی و تدوین کسب و کار است. دشواری تنظیمات ورود به کسب و کار، نه تنها افزایش کیفیت محصولات، ایمنی بیشتر کار یا کاهش آلودگی را به همراه ندارد، بلکه با محدود کردن سرمایه‌گذاری خصوصی بخش عمده‌ای از مردم را به سمت اقتصاد غیر رسمی سوق داده و موجبات افزایش قیمت مصرف‌کننده و انگیزه‌های فساد را فراهم می‌آورد.
وجود محدودیتها و موانع قانونی و مقرراتی ناظر بر فعالیتهای اقتصادی یکی از چالشهای توسعه بخش خصوصی و کارآفرینی بوده و پیچیدگی مراحل اداری برای اخذ مجوزهای مختلف و مقررات دست و پا گیر مانع از ورود قانونی بخش خصوصی به محیط کسب و کار شده و همین امر منجر به بروز آسیبهایی به بنگاه و حاکمیت میگردد که مهمترین آنها فقدان شفافیت در اقتصاد و در نتیجه عدم امکان برنامهریزی است.
به عبارت دیگر، تأسیس شرکتهای جدید به طور فزاینده و مستمر در کشورهایی اتفاق میافتد که علاوه بر وجود مدیریت خوب، مدیریت قانونی و حقوقی بسیار قوی از موانع اداری کمتر برخوردار بوده و دارای بازارهای مالی پیشرفتهتر هستند. در واقع سهولت شروع کسب و کار با موارد فوقالذکر ارتباط مستقیم دارد.
بر اساس گزارش بانک جهانی میانگین تعداد شرکتهای تازه تأسیس به ازای هر هزار نفر نیروی کار در کشورهای با درآمد بالا حدود 4 شرکت، در کشورهای با درآمد بالای متوسط حدود 2 شرکت، و در کشورهای با درآمد پایینتر از متوسط کمتر از 1 شرکت است. این امر بیانگر ارتباط تعداد شرکتهای تازه تأسیس با سطح توسعه کشورها است.
عناصر مختلف محیط کسب و کار در یک کشور پس از ارزیابی میزان توسعه آن کشور، معیارهای مهمی در تأسیس شرکتهای جدید هستند و پروژه فضای کسب و کار با بررسی این معیارها کشورهای مختلف را رتبهبندی کرده است.
شاخص شروع کسب و کار، هزینههایی که توسط یک کارآفرین برای راهاندازی رسمی یک کسب و کار صرف میشود را اندازهگیری میکند. محاسبه شاخص شروع کسب وکار، ثبت تمام مراحل، زمان و هزینهای که به طور رسمی صرف میشود و حداقل سرمایه مورد نیاز را در بر میگیرد. به بیان دیگر رتبه شاخص شروع کسب و کار بر اساس مؤلفههای چهارگانه بانک جهانی شامل تعداد مراحل، زمان، هزینه و حداقل سرمایه مورد نیاز محاسبه میشود.
اطلاعات مربوط به شروع کسب و کار، بر مبنای بررسی و تحقیق فرایندهایی است که شرکتهای با اندازه کوچک یا متوسط استاندارد برای آغاز عملیات خود باید آنها را تکمیل کنند. این فرایندها شامل کسب تمامی مجوزهای ضروری، تکمیل بازرسی‌های مورد نیاز، تأییدیه‌ها و اطلاعیه‌های مقامات برای آماده کردن شرکت جهت عملکرد رسمی آن است. فرض بر این است که مؤسسین، تمامی فرایندها را شخصاً تکمیل می‌کنند، به جز آن دسته از خدمات حرفه‌ای که توسط ثبت احوال یا وکلا از مجاری قانونی صورت میگیرد و یا اطلاعاتی که به سهولت در اختیار کارفرما قرار داشته باشد.
مفروضات شرکتهای با اندازه کوچک یا متوسط استاندارد به شرح زیر است:
- نوع شرکت، با مسئولیت محدود است؛
- در یکی از شهرهای پر جمعیت فعالیت میکند؛
- تعداد مالکین 5 نفر بوده که شخصیت حقیقی دارند؛
- دارای سرمایه‌ای معادل 10 برابر درآمد سرانه است؛
- در زمینه‌های صنعتی، تجاری و خدماتی فعال است؛
- یک ماه پس از فعالیت، حداقل 10 و حداکثر 50 نفر نیروی کار استخدام می‌نماید؛
- دارای گردش مالی معادل 100 برابر درآمد سرانه است؛
- در ابعاد قانونی فعالیت می‌نماید.
دستگاه‌های مرتبط با این شاخص در ایران عبارتند از: اداره کل ثبت شرکت‌ها (قوه قضائیه)، روزنامه‌های رسمی کشور (قوه قضائیه)، سازمان تأمین اجتماعی، بانک عامل (ملی ایران)، سازمان امور مالیاتی و اداره پست.
بر اساس گزارش سهولت کسب و کار بانک جهانی در سال 2014 میلادی شروع کار برای یک شرکت سهامی خاص در ایران دارای 8 مرحله بوده، 16 روز به طول میانجامد و هزینه آن 1/3 درصد از درآمد سرانه است. همچنین در مورد این شرکت‌ها می‌بایست مبلغی معادل 4/0 درصد از درآمد سرانه جهت تکمیل فرایند تأسیس پرداخت گردد.
بررسی روند این شاخص حاکی از فراز و نشیب‌های بسیار طی ده سال اخیر است، به طوری‌که تا سال 2012 میلادی رتبه ایران در شاخص شروع کسب و کار به عدد 50 رسیده در سال‌های 2013 و 2014 میلادی به ترتیب به 87 و 107 نزول کرده است.