عنوان کتاب: ساختار سازماندهي و توصيفي از قراردادها در صنعت نفت ايران
محمدرضا شكوهي؛ مقدمه:الياس نادران - دانشگاه امام صادق (ع) - 612 صفحه - وزيري )شوميز) - چاپ 1 سال 1392 - 500 نسخه - 240000 ريال
معرفی کتاب
این نوشتار به دنبال بررسی وضعیت ساختارهای سازماندهی و قراردادها در صنعت نفت ایران عمدتاً با استفاده از نظریه‌ی اقتصاد هزینه‌ی مبادله مي‌باشد. رویکرد تحقیق حاضر بر بررسی امور بالادستی صنعت نفت متمرکز است لذا عمده‌ی مباحث به ویژگی‌های بالادستی صنعت نفت که متولی آن شرکت ملی نفت ایران است، محدود خواهد بود.
سئوالات مهم مورد بحث در اين کتاب عبارتنداز: ترتیبات قراردادی در ارتباط با فعالیت‌های شرکت ملی نفت ایران چگونه قابل تبیین هستند؟ تبیین مرزهای عمودی شرکت ملی نفت ایران(مسأله‌ی ساخت یا خرید) از دیدگاه اقتصاد هزینه‌ی مبادله چگونه قابل تحلیل است؟ ساختار سازماندهی بهینه برای فعالیت‌های صنعت نفت کشور چگونه خواهد بود؟
کتاب از هشت فصل به شرح زير منتشر شده است. فصل اول که کلیاتی پیرامون موضوع کتاب ارائه مي‌دهد. در فصل دوم کتاب، ادبیات اقتصاد هزینه‌ی مبادله از زوایای گوناگون به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در ادامه‌ی فصل مذکور نیز مفهوم چالش برانگیز "هزینه‌ی مبادله" بررسی شده است. تقسیم‌بندی یا دسته‌بندی یکی از شیوه‌های علمی برای شناخت بهتر امور است لذا فصل سوم کتاب در صدد است تا انبوه قراردادهای پیمانکاری صنعتی را از زاویه دید ساخت یا خرید تقسیم‌بندی نماید. ارائه‌ی این فصل از معدود پژوهش‌های اقتصاد پیمانکاری است و می‌توان آن را به‌عنوان پیش درآمدی بر موضوع مهم اقتصاد پیمانکاری و نظام پیمانکاری به شمار آورد. با توجه به اینکه پیمانکاری سهم بزرگی در اقتصاد هر کشوری از جمله ایران دارد اما در اینجا نیز جای بسی شگفتی است که چرا محققین اقتصادی کمتر به بررسی وضعیت پیمانکاری در ایران می‌پردازند؟ این موضوع را می‌توان تا حدود زیادی به ماهیت غیر بومی دروس علم اقتصاد منتسب نمود.
فصل چهارم اختصاص به مباحث تاریخی دارد که عمده‌ی مباحث این فصل را تاریخ تخصصی قراردادهای نفتی تشکیل می‌دهند. پرداختن به تاریخ و دانستن آن در حد اعلای اهمیت است. چرا که با مرور وقایع تاریخی می‌توان از وقوع مکرر اشتباهات اجتناب نمود و از وقایع تاریخی نیز درس آموخت. بدون شک بسیاری از مشکلات کنونی ایران و همچنین صنعت نفت کشور ناشی از جهل تاریخی است. محقق با صداقت اظهار می‌دارد که در بررسی موضوع پژوهش حاضر بیشترین آموخته‌هایش از مباحث تاریخی بوده است. در راستای نگارش یک متن قابل قبول تاریخی سعی شده که منابع فصل چهارم از منابع معتبر باشند و لذا عمدتاً با استفاده از منابع موجود در کتابخانه‌ی مرکزی شرکت ملی نفت ایران این فصل تنظیم یافته است.
فصل پنجم کتاب پیرامون ماهیت قراردادهای بیع‌متقابل در شرکت ملی نفت ایران است. در این فصل پس از ذکر مختصر توضیحاتی پیرامون فعالیت‌های صنعت نفت و ذکر تعاریف، خلاصه مباحث قراردادهای بیع‌متقابل منعقده در شرکت ملی نفت ایران طی سال‌های 90-1374 با استفاده از اسناد ارائه و ساختار سه نسل از قراردادهای بیع‌متقابل بررسی گردیده است.
فصل ششم پیشنهادی پیرامون ساختار اساسنامه‌ی بهینه‌ی شرکت ملی نفت ایران ارائه داده است. با توجه به مطالب این فصل چشم‌انداز ساختار سازماندهی کارآمد صنعت نفت کشور تا حدودی مشخص می‌شود. البته مطالب مذکور در این فصل نظرات نویسنده است، به این امید که توسط سایر محققین تکمیل گردد. در پیوست این فصل نیز فهرستی از مطالعات پیشنهادی در حوزه‌ی اقتصاد انرژی ارائه شده است. تا بدینجا، مباحث، بیشتر پیش‌نیازی برای بررسی موضوع اصلی تحقیق در فصل هفتم بوده است.
لذا پس از این در فصل هفتم مطالب اصلی پیرامون الگوی تحقیق ارائه شده است. در این فصل خلاصه مطالبی پیرامون رویکرد اقتصاد هزینه‌ی مبادله برای تحلیل نیز آمده است و سپس الگوی ساختار سازماندهی و توابع هزینه‌ی مبادلاتی درونی و بازاری شرکت ملی نفت ایران برآورد گردیده است. فصل هشتم کتاب نیز به خلاصه و نتیجه‌گیری مطالب اختصاص یافته است.