کتاب شناخت دره سیلیکون

یحیی تابش،  محمد  مروتی، محمد اکبرپور

با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اسلامی ایران

فروردین 1394

پیشگفتار کتاب

در استنفورد که باشی این که یاهو و گوگل و سیسکو و قبل از آن ه ا اچ پی از آن سر برآورده اند توجهت را جلب می کند، در راهروی ورودی دانشکدة برق یک نمونه از نوسان سنج صوتی که هیولیت و پاکارد به عنوان پروژة کارشناسی ارشدشان طراحی کرده بودند و به تاسیس شرکت اچ پی انجامید، و در دانشکدة کامپیوتر اولین کامپیوتری که گوگل روی آن به عنوان پروژة دانشجویی شروع شد، آدم را به فکر می اندازند. در و دیوار پر از آگهی است برای جذب همکار برای تاسیس شرکت نوپا! و من که به عنوان پژوهشگر مهمان به استنفورد آمده ام به دنبال راز و رمز درة سیلیکون بودم ولی قبل از آن، راز استنفورد را در دو چیز دیدم. اول نظام آموزشی بسیار پویا، این که دانشجوی چه رشته ای باشی اصلا محدودیتی ندارد و همه می توانند هر درسی بگیرند، برنامه ها به شدت بین رشته ای است، برق باشی یا ریاضی یا پزشکی یا کامپیوتر فرقی نمی کند همه می توانند درس های متنوع بگیرند و در واقع هر دانشجویی برنامه تحصیلی اش را خودش می چیند و وقتی با کیفیت کار کنی، به دنبال نوآوری و حل مسئله می روی که هم رضایت خاطر فراهم می کند و هم به دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی می انجامد که ممکن است نتایج بزرگی به همراه داشته باشد. راز دیگر استنفورد در این است که هر پروژه ای اعم از پروژه های پژوهشی یا پروژه های دانشجویی به دنبال نتیجه هستند، ممکن است در مسیر کار تغییر جهت بدهی ولی به هر صورت حاصل کار باید مسئله ای را حل کرده باشد و نتیجه مشخصی به دست دهد. پویایی دانشگاه استنفورد بر روی درة سیلیکون هم تاثیر گذاشته است.

این کنجکاوی ها در شناخت راز و رمز درة سیلیکون را با دکتر قاسم زاده که برای بازدید به این جا آمده بود به گپ و گفت گذاشته بودیم که این ایده که آن ها را مدون کنیم و در اختیار دوستانمان در ایران قرار دهیم پیش آمد. دکتر قاسم زاده دنبالش را گرفت و علی بیرنگ هم که از دورة دانشجویی اش خوش فکر بود و فراسوی قالب های مدون فکر می کرد به پشتیبانی این ایده برآمد و حالا که در جایگاه مدیریتی در معاونت علمی و فناوری رییس جمهور، بیش از پیش به دنبال این گونه حمایت ها و فعالیت ها است. کم کم قرار شد یک کار مطالعاتی در شناخت درة سیلیکون انجام دهیم، دوستانم محمد مروتی و محمد اکبرپور را به کمک فرا خواندم. مروتی برق شریف بوده و دکتری اقتصاد گرفته و حالا محقق پسا دکتری در استنفورد است، اکبرپور هم برق شریف بوده و مشغول اتمام دکتری اقتصاد در استنفورد است. از محمدها که همکارهای بهتری برای چنین کاری نمی شد پیدا کرد!

دست به کار شدیم و یک طرح اولیه و برآورد زمانی برای انجام کار تدوین کردیم، هر چند که در عمل بیش از سه برابرِ برآورد اولیه کار به درازا کشید! به هر صورت کار را شروع کردیم با مطالعات اولیه و کتابخانه ای در ریشه های تاریخی و عوامل موفقیت درة سیلیکون جلو رفتیم و به بررسی اِکوسیستم آن پرداختیم. از استنفورد گرفته تا مراکز رشد و شرکت های پیشتاز همه را بررسی کردیم. در مسیر بررسی و مطالعه بارها طرح اولیه تغییر کرد که تا جایی که ممکن است حق مطلب ادا شود. طبعا، دوستان ایرانی مان هم که در کسوت تکنولوژیست، کارآفرین و سرمایه گذار در درة سیلیکون نقش آفرین و تاثیر گذار بوده اند نیز در این مطالعه جایگاه ویژه ای داشتند. با عده ای از آن ها در یک طیف از پیش کسوت ها تا جوان ها گفتگو کردیم و از نحوة کار و فعالیت شان و دیدگاه شان نسبت به توسعه تکنولوژی آگاه شدیم که نمونه ای است از موفقیت های ایرانیان در درة سیلیکون، یکی از کارهایی که در ادامة این پروژه می توان در نظر گرفت تدوین تاریخ شفاهی از دیدگاه های ده ها نفر از ایرانیان کارآفرین و موفق در درة سیلیکون است.

برای شناخت دقیق امور حقوقی و مالی در اکوسیستم درة سیلیکون دو تن از وکلای مبرز ایرانی به ما کمک کردند، رابرت بابایی وکیل ثبت اختراعات و آرمان پهلوان وکیل امورحقوقی و ثبت شرکت ها اطلاعات ذیقیمتی به ما دادند که با ده ها ساعت کار کتابخانه ای و مطالعاتی امکان دانستن آن ها نبود، آن ها حاصل تجربیاتشان را سخاوتمندانه با ما در میان گذاشتند که در تدوین مبحث اکوسیستم از آن ها استفادة وافری بردیم ولی یکی دیگر از کارهایی که در ادامة این مطالعه می توان به آن پرداخت نیز تدوین مفصل و دقیق مدل مالی و حقوقی شرکت ها است که می توان به طور همه جانبه و با جزییات فنی به آن توجه کرد.

با سؤال های بیشتری نیز مواجه هستیم:

·         چه گونه نظام آموزشی ما می تواند از نظام قالبی و انعطاف ناپذیر به نظامی پویا و خلاقیت پرور تبدیل شود تا نوآوری و حل مسئله در مقیاس جهانی آرمان همة جوان ها باشد؟

·         چه زیرساختهای اقتصادی، حقوقی و مالی برای ایجاد فضای کسب و کار جهت فعالیتهای نوآورانه و دانشبنیان مورد نیاز هستند؟

·         چه گونه فضاهایی به عنوان مرکز رشد در نقاط مختلف کشور درست کنیم تا در چنگال دیوان سالاری یا رانت بازی اسیر نباشند تا بتوانند به طور واقعی به خلاقیت و نوآوری جوان ها کمک کنند؟

·         چه گونه از ایرانیان موفق در عرصة کارآفرینی برای توسعة فناوری در کشور کمک بگیریم و به جوان هایی که در چرخش نخبگان به نقاط دیگر جهان می روند کمک کنیم تا با کار خلاقانه به کارآفرینی توجه داشته باشند؟

حتما سؤال های زیادتری نیز می توان مطرح کرد ولی این که حاصل یک کار مطالعاتی به سؤال های جدیدی منجر شود نشان از پویایی آن کار است! برای بررسی و یافتن پاسخ مناسب به این گونه سوالات شاید راه اندازی اندیشکدهای تخصصی جهت پژوهش در این زمینه مناسب باشد. این اندیشکده با استمرار و رصد پیوسته موضوعات مبتلا به اقتصاد دانشبنیان میتواند رهیافتهای لازم را در این زمینه ارائه نماید.

هرچند ما به دنبال راز درة سیلیکون بودیم که شاید آن را در اِکو سیستم آن یافتیم ولی جوان های مشتاق و اندیشمند ما که هم آورد جهانی می طلبند، حتما به فراسوی آن نیز دست خواهند یافت.

یحیی تابش

استنفورد، کالیفرنیا

فروردین 1394

متن کامل کتاب