مهدی حیدری

دانشجوی دکترای فاینانس، مدرسه اقتصاد استکهلم

قيمت دلار در بازار داخلی در 6 ماه گذشته کمتر از 10 درصد رشد داشته است، اين در حالي است که با توجه به تقويت ارزش دلار در بازارهاي جهاني، قيمت دلار در برابر يورو بیش از 18 درصد، در مقابل پوند انگلیس و لیر ترکیه حدود 12 درصد، در برابر ين ژاپن حدود 15 درصد و در برابر دلار کانادا حدود 20 درصد رشد داشته است. نتیجه آنکه در همین مدت نرخ یورو در بازار تهران حدود 8 درصد کاهش داشته و مابقی ارزها نیز روند کاهشی داشته‌اند. افزایش شدید قیمت دلار نسبت به سایر ارزها در شرایطی است که اغلب کشورهای ذکر شده نرخ تورم و بهره‌ای کمتر یا نزدیک به نرخ تورم و بهره در آمریکا دارند.

در‌صورتی‌که تفاوت نرخ تورم و بهره در ایران و آمریکا حدود 20 درصد است؛ بنابراین رشد قیمت دلار در کشور ما، باید بسیار بیش از کشورهای ذکر شده می‌بود. عدم افزایش متناسب قیمت دلار و کاهش حدود 8 درصدی قیمت یورو در حالي اتفاق می‌افتد كه با كاهش شدید قیمت نفت؛ بنابراین منابع ارزی دولت، كشور بيش از هر زمان ديگري نيازمند استفاده بهینه از این منابع است. جالب آنكه در واقع بخشي از كاهش جهانی قيمت نفت یا طلا به تقويت ارزش دلار نسبت داده مي‌شود و افزایش قیمت دلار در ایران متناسب با بازارهای جهانی، می‌توانست این اثر را تعدیل کند.  یکی از دلایل کاهش قیمت یورو و سایر ارزهای غیر وابسته به دلار، مبنا قرار گرفتن قیمت دلار به جای قیمت سبدی از ارزهای جهانی به‌عنوان مبنا در سیاست‌های تنظیم بازار ارز بانک مرکزی بوده است. قیمت دلار در اذهان عمومی نیز به‌عنوان مبنای ارزش پول ملی قلمداد می‌شود در صورتی‌که با توجه به ساختار تجارت خارجي كشور و نقش مهم شركاي تجاري ايران در اروپا و آسيا، واحد پولي اين كشورها اهميت بالايي در مصارف ارزي كشور دارند.
باید توجه داشت که نسبت قیمت ارزهای جهانی ثابت نیست و به‌طور مشخص در ماه‌های اخیر تلاطم بالایی در این بازارها مشاهده شده است. برای مثال در کمتر از یک ماه گذشته ارزش فرانک سوئیس حدود 15 درصد افزایش یا ارزش روبل روسیه حدود 25 درصد کاهش یافته است (در برابر دلار). عوامل متعددی می‌توان برای تلاطم در بازار ارزهای جهانی برشمرد، اما آنچه در اينجا مدنظر است تمايز نرخ دلار به‌عنوان یکی از ارزهای مهم جهانی و نرخ ارز به‌عنوان ارزش نسبی پول ملی نسبت به سایر واحدهاي پولي در دنیا است. تمايز اين دو در شرايط فعلي كه ارزش دلار به طور كم‌سابقه‌اي افزايش يافته و از طرف ديگر منابع بودجه دولت به‌شدت كاهش يافته بيش از هر زماني جلب توجه مي‌كند.
در باب سیاست تثبیت نرخ ارز فراوان بحث شده و اشکالات متعددی برای آن عنوان شده که شوک ارزی دو سال قبل یکی از نتایج آن بوده است، اما فارغ از درستی یا نادرستی این سیاست، اجراي صحیح هر روش مدیریت ارزی مستلزم توجه به قيمت‌هاي جهاني ارز و تشكيل سبدي از ارزهاي مختلف به‌عنوان مرجع و مبنای سیاست‌های مدیریت نرخ ارز توسط بانک مرکزی است. بدیهی است دلار به‌عنوان یکی از ارزهای مهم جهانی و واحد پول بین‌المللی وزن بالایی در این سبد خواهد داشت، اما ضرورت دارد که قیمت سایر ارزها نیز در آن منعکس شود.
منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۴۰۹