دکتر عباس شاکری
در سال‌های گذشته فقر نسبی در جامعه بیشتر شده است. اگرچه در مورد فقر مطلق این قضاوت را نمی‌توانیم داشته باشیم، اما مسلما می‌توانیم بگوییم فقر نسبی در جامعه گسترده‌تر شده است. در این سال‌ها فعالیت‌های نامولدی در جامعه شکل گرفت که عمده فعالیتش دلالی است و اقداماتی که منجر به تولید نمی‌شود. این فعالیت‌های نامولد عموما درآمدهای بسیار بالایی ایجاد می‌کند درحالی که تعدادشان بسیار اندک است. به عبارت ساده‌تر فعالیت‌هایی توسعه یافته که ارزش حقیقی و مکمل تولید ایجاد نمی‌کند و در واقع از کیسه باقی ارتزاق می‌کنند؛ این یعنی بازی برد- باخت. همواره توسعه حضور نامولدها‌در اقتصاد کشورها بازی را به برد- باخت تبدیل می‌کند چراکه درآمدهای بادآورده‌ای نصیب عده‌ای خاص شده و بخش زیادی از درآمدهای سالانه از گروهی دیگر دریغ می‌شود. ما وقتی برنامه اصلاح ساختار را شروع کردیم باید مقدماتی را فراهم می‌کردیم که نکردیم. از جمله این مقدمات انضباط و شفافیت در بودجه و نظام بانکی است.
به جای آن به مدیریت قیمت‌های کلیدی و رهاکردن قیمت‌های غیرکلیدی که موجب تورم مستمر و بی‌ثبات می‌شود؛ اکتفا کردیم. عایدات ناشی از ثبات قیمت‌های کلیدی در اقتصاد گسترش فعالیت‌های سوداگرایانه به‌جای فعالیت‌های مولد بود. تنها با کنترل چندقیمت، شوک‌درمانی کردیم. بنابراین هرروز که گذشت فعالیت نامولدها و سوداگرایان افزایش یافت. نگاه‌ها تجملی‌تر شد و چشم و همچشمی‌ها بیشتر. این نوع مدیریت قیمت بود که دامنه رانت را گسترده‌تر کرد و افراد را به سمت اقتصاد نامولد کشاند. گسترده‌شدن فعالیت نامولدها به‌مثابه آن است که کشاورزی زمینش را گندم بکارد و مراحل کاشت و داشت را انجام دهد، اما هنگام درو، قبل از برداشت عده‌ای بیایند و زمین او را درو کنند و بروند. امروز این تفاوت را در نوع خودروهای سواری مردم، نوع ساختمان‌های مسکونی و حتی نوع خریدشان می‌توانیم ببینیم. این نشان می‌دهد یک‌واگرایی در درآمد ایجاد شده که غالب افراد منتفع نیز تازه‌به‌دوران‌رسیده‌ها هستند. فعالیت این افراد باعث شده در بسیاری از بازارها قیمت‌ها به صورت کاذب افزایش یابد.
در حال حاضر یکی از تنگناهایی که با آن مواجه هستیم، رکود بخش مسکن است که بخش زیادی از این رکود نیز ناشی از فعالیت همین افراد سوداگر است. فعالیت این افراد در هشت‌سال گذشته به‌گونه‌ای بود که قیمت‌ها در بخش مسکن چندین‌برابر شد و نسبت به 20سال گذشته چندده‌برابر شده است، بنابراین کمبود تقاضای موثر با قیمت‌های کنونی مسبب بروز رکود در این بخش شده است. از سوی دیگر می‌بینیم که دولت از بخش تولید، از کارمندان و کارگران مالیات می‌گیرد ولی از نامولدها مالیاتی اخذ نمی‌کند. این موضوع به مردم علامت می‌دهد که به سمت شغل‌های نامولد بروند. درصورتی‌که اگر بخواهند بنگاه اقتصادی داشته باشند، باید به بیمه، مالیات و هزاران‌عوامل محدودکننده دیگر تن دهند. بنابراین عملکرد دولت دامنه فعالیت‌های نامولد را روزبه‌روز گسترده‌تر کرده است. به این‌ترتیب اگرچه ضریب جینی و توزیع درآمد در طول سال‌های گذشته توزیع مناسب‌تری از درآمد را نشان می‌دهد اما در عمل می‌بینیم ثروتمندان، ثروتمندتر و فقرا فقیرتر شده‌اند.
منبع: شرق